`
Οι Τερτσίνες του Καζαντζάκη
Εικοσιδύο άσματα (canta), αφιερωμένα σε πρόσωπα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη ζωή και τη σκέψη του συγγραφέα. Είναι γραμμένα σε δαντική τερτσίνα, το μέτρο της Θείας Κωμωδίας, που χαρακτηρίζεται από τριπλή επανάληψη της ομοιοκαταληξίας. Ο Καζαντζάκης τα θεωρούσε «σωματοφύλακες» ή «δορυφόρους» της Οδύσσειας και σκόπευε να γράψει 24, ένα για κάθε ραψωδία της Οδύσσειας· συνέθεσε όμως μόνο 22, τα οποία αφιέρωσε σε οικεία του πρόσωπα:
«Τερτσίνα», αφιερώνεται στον Άγγελο Σικελιανό
«Βούδας», αφιερώνεται στο ηρακλειώτη φίλο του Μιχάλη Αναστασίου
«Μωυσής», αφιερώνεται στη Lia Lewin-Dunkelblumen, φίλη του από την εποχή του Βερολίνου
«Χριστός», αφιερώνεται στον Γεώργιο Παπανδρέου
«Μουχαμέτης», αφιερώνεται στη μυθιστοριογράφο Roza Chacel-Pérez Rubio, σύζυγο του ισπανού ζωγράφου Timoteo Pérez Rubio
«Λένιν», αφιερώνεται στον βιβλιοπώλη Στάμο Διαμαντάρα
«Δον Κιχώτης», αφιερώνεται στον Παναΐτ Ιστράτι
«Μέγας Αλέξανδρος», αφιερώνεται στον Ίωνα Δραγούμη
«Τσιγκισχάνος», αφιερώνεται στον συγγραφέα Πέτρο Βλαστό
«Χιντεγιόχη», αφιερώνεται στον Αιμίλιο Χουρμούζιο και τη σύζυγό του Μαρίκα
«Τόντα Ράμπα», αφιερώνεται στον Γιάννη Μαγκλή
«Δάντης», αφιερώνεται στον Λευτέρη Αλεξίου
«Σαιξπήρος», αφιερώνεται στον γιατρό Ν. Σμπαρούνη
«Leonardo», αφιερώνεται στον γερμανό ζωγράφο Conrad Westphal
«Γκρέκο», αφιερώνεται στον Παντελή Πρεβελάκη
«Νίτσε», αφιερώνεται στο γερμανό μεταφραστή του Καπετάν Μιχάλη, Helmut von den Steinen
«Αγία Τερέζα», αφιερώνεται στον ισπανό ποιητή Juan Ramón Jiménez
«Ελένη» - χωρίς αφιέρωση, αλλά προφανώς για την Ελένη Σαμίου
«Ψυχάρης», αφιερώνεται στον Δ. Π. Πετροκόκκινο
«Παππούς - Πατέρας - Εγγονός», αφιερώνεται στην Τέα Ανεμογιάννη
«Εις εαυτόν», αφιερώνεται στον ηρακλειώτη φίλο του Μανόλη Γ. Χατζηγεωργιάδη
Πληροφορίες για τη συγγραφή
Ο Καζαντζάκης έγραψε τα κάντα σε διάφορα μέρη του κόσμου, από το 1932 μέχρι το 1937. Συνέθεσε πρώτα το κάντο «Δάντης» (Ισπανία, 1932)· τελευταίο έγραψε το «Παππούς-Πατέρας-Εγγονός» (Αίγινα, 1937). Μερικά κάντα, πλήρη ή απόσπασμα-τικά, πρωτοδημοσιεύτηκαν σε περιοδικά:
«Δάντης», περ. Ο Κύκλος, τχ. 4 (Ιούνιος 1933) 134-141
«Ψυχάρης», περ. Ελληνικά Φύλλα (Χριστούγεννα - Πρωτοχρονιά 1936) 260-261
«Εις εαυτόν», περ. Μακεδονικές Ημέρες, τχ. 1 (Φεβρουάριος 1936) 9-14
«Χριστός», Νέα Εστία τ. 22, τχ. 259 (1.9.1937) σ. 1121-1125 [166 στίχοι]
«Ο Γκρέκο», περ. Νεοελληνικά Γράμματα (4.6.1938)
«Σαιξπήρος», Νέα Εστία τ. 23, τχ. 267 (1.2.1938) 145-149
«Νίτσε», Νέα Εστία τ. 23, τχ. 279 (1.8.1938) σ. 1009-1013
`
Πηγή ΕΔΩ
`
**************************************************************
Ποια μουσική ταιριάζει στη ζωή του Νίκου Καζαντζάκη;
Ποιοι ήχοι σφυροκοπούσαν το μυαλό του, την ώρα που ο πατέρας του τον έβαζε να φιλήσει τα πόδια των κρεμασμένων αγωνιστών της Κρήτης;
Τι ιστορίες του έλεγε η μητέρα του, όταν κάθονταν οι δυο τους στην αυλή του σπιτιού τους στο Ηράκλειο; Σε τι ρυθμό δούλευε η φλεγόμενη φαντασία του μικρού αγοριού, ενώ συνέθετε βίους αγίων για να την εντυπωσιάσει;
Σε ποια γλώσσα του μιλούσαν οι πρόγονοι που κυλούσαν στο αίμα του; Ποια μελωδία τον πλημμύρησε όταν αντίκρισε για πρώτη φορά την Ελένη Σαμίου, αγάπη και «ασπίδα της ζωής του»; Τι μέταλλο είχε η φωνή του Ζορμπά που φώτισε τόσες αλήθειες στο μυαλό του νεαρού «καλαμαρά»;
Η μουσική του Μίνου Μάτσα στη ταινία του Γιάννη Σμαραγδή περικλείει όλους αυτούς τους ήχους και τα τραγούδια • τον παλμό της τολμηρής πένας ενός συγγραφέα που χάραξε νέους κόσμους, που πάσχισε να γευτεί τη ζωή, να αντισταθεί στο θάνατο, να δει τον κόσμο από το πιο ψηλό σημείο, να βουτήξει αποκαμωμένος και ελεύθερος στο κενό. Η μουσική της ταινίας αναδεικνύει την ιστορία που βλέπουμε επι της οθόνης, ενώ παράλληλα αφηγείται μιαν άλλη, λιγότερο ορατή. Για μια ακόμη φορά ο Μίνως Μάτσας επιστρατεύει εξαιρετικούς σολίστ και δημιουργεί για το σάουντρακ της ταινίας «Καζαντζάκης» ένα συναρπαστικό ηχητικό σύμπαν: H λύρα, το λαούτο, το ακορντεόν, το σαντούρι, το βιολί, τα κρουστά, σε συνδυασμό με τα όργανα της δυτικής ορχήστρας, συνθέτουν μια αφήγηση που βυθίζει τον ακροατή στον συναισθηματικό κόσμο ενός προικισμένου, παθιασμένου ανθρώπου, ο οποίος πάλεψε να βρει απαντήσεις στα πιο δύσκολα ερωτήματα.
Η οδύνη της αναζήτησης, η λαχτάρα του ανθρώπου να ζήσει όσα περισσότερα μπορεί, να φτάσει το ακατόρθωτο, γίνεται στο σάουντρακ ρυθμός που ξεσηκώνει το θυμικό. Άλλες στιγμές πάλι, γεμίζει γλυκύτητα η εικόνα, μαλακώνουν οι αγωνίες, το ταξίδι απλώνεται νωχελικά, οι γαζίες του πατρικού ανθίζουν, η μουσική ξεχύνεται να αγκαλιάσει όλους τους ανθρώπους που συνάντησε ο Καζαντζάκης, όλα τα μέρη που επισκέφτηκε: τα σοκάκια που ερωτεύτηκε περιπλανώμενος έφηβος στην Κρήτη, τους «δαίμονες» που ξόρκισε στην έρημο του Σινά, τον επαναστατικό πυρετό που «κόλλησε»στη Μόσχα του 1927, την τελευταία πνοή που άφησε στο Φράιμπουργκ, το 1957.
Ο Καζαντζάκης γράφει για «την κατάρα να γεννηθεί κανείς σε μια ενδιαφέρουσα εποχή» λες και μιλάει για τα μελλούμενα. Γράφει για μια εποχή όπου οι παλιές αναγνωρισμένες αρετές χάνουν το κύρος τους και η γαλήνη, η χαρά, η λεγόμενη ευτυχία ανήκουν στο παρελθόν• όπου ο άνθρωπος αποσυντίθεται και η ανθρωπότητα μπαίνει στον Αστερισμό της Αγωνίας. Το φως και η αισιοδοξία, όμως, πλημμυρίζουν τελικά το δρόμο του, επειδή πιστεύει στον ‘Ανθρωπο που ανασυντάσσεται και ξαναγεννιέται. Η μουσική σύνθεση του Μίνου Μάτσα επικεντρώνεται ακριβώς σε αυτό το «φως», στο καρδιοχτύπι της ανηφόρας: στον μοναδικό ήχο που είχε αξία για τον Καζαντζάκη. «Ανάπαψη δεν υπάρχει • υπάρχει μόνο αγώνας».