`
* Σήμερα συμπληρώνονται 26 χρόνια από το θάνατο του Τάσου Λειβαδίτη
`
Δικαιώματα δημιουργών - Αρμοδιότητες Μ.Μ.Ε. και «Άνθρωποι του Πνεύματος» - Όρια παρέμβασής τους
`
Όπως, ενδεχομένως, να υπέπεσε στην αντίληψη κάποιων αναγνωστών του περιοδικού σας, στην αρχή του καλοκαιριού -και για αρκετό χρόνο- τόσο στα Μ.Μ.Ε. (έντυπα) όσο και στο διαδίκτυο έγινε «χαμός» με αφορμή μια επιστολή εβδομήντα δύο (72) «πνευματικών ανθρώπων» του τόπου μας (Δημουλά, Βαλτινού, Πατρίκιου κ.ά). Ξεσηκώθηκε τόσος θόρυβος που δεν έλεγε να κοπάσει, επί δύο σχεδόν μήνες. Μόνο που τα παραπάνω μέσα αν δεν κακοποίησαν την αλήθεια οπωσδήποτε, στην καλύτερη περίπτωση, την εμφάνισαν μισή. «Επικεφαλής» της επιχείρησης αυτής, δυστυχώς, τέθηκε η εφημερίδα «Αυγή» (διά χειρός της κ. Πόλυς Κρημνιώτη αλλά και της ίδιας της διευθύνσεώς της). Δηλαδή της εφημερίδας που ο Τάσος Λειβαδίτης είχε κρατήσει τη στήλη της κριτικής βιβλίου επί δεκαετίες…
Οι 72 «πνευματικοί άνθρωποι» (ποιητές, λογοτέχνες, εκδότες κ.λ.π.), συνεπικουρούμενοι και από Γάλλους ομότεχνούς τους, με μιαν επιστολή τους που δημοσιεύτηκε σε αρκετά Μ.Μ.Ε., αποπειράθηκαν, φανερά, να εξαναγκάσουν (με την άμεση αξίωσή τους, διαφορετικά «υπόδειξή» τους) τον εγγονό –και μοναδικό κληρονόμο– του ποιητή Τάσου Λειβαδίτη, δηλαδή τον αποκλειστικό δικαιούχο των πνευματικών δικαιωμάτων επί του έργου του, όχι απλώς να επιτρέψει την έκδοση των ποιημάτων στη γαλλική γλώσσα αλλά να χορηγήσει τέτοια άδεια αποκλειστικά και μόνον στον Γάλλο μεταφραστή Μ. Βόλκοβιτς.
`
Πρέπει να επισημανθεί, πριν από την παράθεση των γεγονότων, ότι ο κ. Μ. Βόλκοβιτς έχει μεταφράσει το έργο ή μέρος του όλων των ποιητών που υπέγραψαν την άνω επιστολή ή πρόκειται να μεταφράσει και να εκδώσει, και ότι συνδέεται με όλα τα άλλα πρόσωπα (εκδότες κ.λ.π.) Δηλαδή συνδέεται με όλους όσους «υπέγραψαν» την επιστολή (η οποία προκάλεσε μεγάλο θόρυβο στην πνευματική ζωή του τόπου) ή, ακριβέστερα, συναίνεσαν να αναφερθεί το όνομά τους αφού, στην πραγματικότητα, κανένας τους δεν την διάβασε αλλά απλά δεχτήκανε, όταν ο ίδιος ο κ. Μ. Βόλκοβιτς -ή κάποιος εκπρόσωπός τους στην Ελλάδα τους ζήτησε να «συνυπογράψουν» το περιεχόμενό της, χωρίς καν να τους το διαβάσει -γραμμένο από τον ίδιον.
Με την επιστολή τους αυτή, οι 72 επιδίωξαν όχι μόνον να πείσουν τον μοναδικό δικαιούχο κ. Στέλιο Χαλά να χορηγήσει την άδεια εκδόσεως ποιημάτων του Τ. Λειβαδίτη στον κ. Βόλκοβιτς, στα γαλλικά, αλλά και να καταλύσουν τόσο τους κανόνες της λογικής όσο και της ηθικής και οπωσδήποτε να… ανατρέψουν το ισχύον νομοθετικό καθεστώς, το οποίο προβλέπει τα αυτονόητα: δηλαδή αναγνωρίζει στους δικαιούχους των πνευματικών δικαιωμάτων το δικαίωμα να επιλέγουν οι ίδιοι, αποκλειστικώς, το πρόσωπα του μεταφραστή, του εκδότη κ.λ.π.
`
Αν μάλιστα ληφθεί υπ’ όψη ότι κανένας (απολύτως ΚΑΝΕΝΑΣ) από τους υπογράφοντες την άνω επιστολή δεν μπήκε στον κόπο, πριν την «υπογράψει», να πράξει ό,τι η κοινή λογική επιβάλει, δηλαδή ν’ αναρωτηθεί γιατί ο δικαιούχος κ. Χαλάς αρνήθηκε να χορηγήσει στον κ. Βόλκοβιτς την άδεια για έκδοση -τότε ο καθένας μπορεί να κατανοήσει το μέγεθος της ευθύνης τους αλλά και την έκταση της επιπολαιότητάς τους.
Προτού, όμως, παραθέσω τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν (και αποδεικνύουν «του λόγου το αληθές» των παραπάνω ισχυρισμών μου), επιβάλλεται η εξής επισήμανση: όλα (γεγονότα) αποδεικνύονται από το περιεχόμενο των εγγράφων, δηλαδή των επιστολών που έχουν ανταλλαγεί μεταξύ των κ. Βόλκοβιτς και Χαλά μέσω των «εκπροσώπων» τους: του ποιητή Γιώργου Μαρκόπουλου και εμένα. Τα έγγραφα αυτά τα συνυποβάλλω σε φωτοαντίγραφα και είναι στη διάθεση οποιουδήποτε. Δυστυχώς όμως οι 72 προτίμησαν, χωρίς καμιά έρευνα, να πιστέψουν όλα όσα ο συνεργάτης τους κ. Βόλκοβιτς τους διαβεβαίωσε αδιαφορώντας για το τι ορίζουν ακόμα και αυτονόητοι κανόνες όπως πχ: «Μηδενί δίκην δικάσης, πριν αμφοίν μύθον ακούσης».
Η «ιστορία», η οποία επιβάλλεται να γίνει γνωστή προς αποκατάσταση της αλήθειας, μέσω του περιοδικού σας, (μιας και κανένα μέσο ενημέρωσης δεν την αποκάλυψε ολόκληρη, παρότι είχε νομική αλλά και ηθική, πρωτίστως, υποχρέωση και τους το ζητήσαμε), έχει ως εξής:
`
Ο κ. Βόλκοβιτς είναι καθ’ ομολογία του μεταφραστής πολλών δεκάδων Ελλήνων ποιητών στη γαλλική γλώσσα. Όμως, για ανεξήγητους λόγους, μέχρι τον Μάρτιο του έτους που διανύουμε, δεν είχε… (ακόμα!) ανακαλύψει την ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη: δηλαδή ενός ποιητή ο οποίος κατά κοινή παραδοχή όλων των ειδικών (κριτικών κ.λ.π.) συμπεριλαμβάνεται οπωσδήποτε στη πρώτη δεκάδα των σπουδαιότερων του εικοστού αιώνα. Την ανακάλυψε λοιπόν το 2013 και αφού –πάντοτε καθ’ ομολογία του μετάφρασε κάποια ποιήματά του (χωρίς, όμως, να έχει την οποιαδήποτε επικοινωνία με τον δικαιούχο κ. Χαλά) έσπευσε να ζητήσει εκ των υστέρων την άδειά του (τον Μάρτιο του 2014) για την έκδοσή τους!
Μέσω του κοινού φίλου ποιητή Γιώργου Μαρκόπουλου και εμένα (σαν εκπροσώπου του κ. Χαλά) άρχισαν οι «διαπραγματεύσεις (τις οποίες όπως αποδείχθηκε, στη συνέχεια, ο κ. Βόλκοβιτς εκλαμβάνει σαν ταυτόσημες με τις μονομερείς αντιλήψεις του). Μας απέστειλε επιστολή και ζήτησε από τον κ. Χαλά να του χορηγήσει άμεσα: α) Τα δικαιώματα εφ’ όλων των πνευματικών δικαιωμάτων επί του συνόλου του έργου του Τ. Λειβαδίτη, β) Την ανάληψη ευθύνης του, προς προστασία τους, σε περίπτωση που κάποιος άλλος στη Γαλλία εξέδιδε ποίηση Λειβαδίτη. (Δηλ. ο κ. Χαλάς να αναλάβει τις, τυχόν, δίκες εκτός Ελλάδας), γ) Την απαγόρευση σε οποιονδήποτε να εκδώσει, κατά τη διάρκεια ισχύος της μεταξύ μας, συμβάσεως, οποιοδήποτε βιβλίο του ποιητή και δ) Την υπεύθυνη δήλωση (του κ. Χαλά) περί του ότι δεν είχε μεταφραστεί έως τότε ποίηση του Λειβαδίτη στη γαλλική γλώσσα (δηλ. του ζήτησε να κάνει ψευδή δήλωση αφού γνώριζε ότι είχε μεταφραστεί).
Πέραν, όμως, αυτού, στο σχετικό συμφωνητικού (το οποίο είχε ετοιμάσει και υπογράψει ο κ. Βόλκοβιτς) δεν αναφερόταν καν η ταυτότητα του εκδότη!
`
Παρότι οι αξιώσεις του ήταν απαράδεκτες, εγώ του απάντησα αμέσως δηλώνοντάς του ότι ευχαρίστως θα του παραχωρούσαμε την άδεια αν εξαλείφονταν τα παραπάνω.
Παρά πάσαν όμως προσδοκίαν, ο κ. Βόλκοβιτς με τη δεύτερη επιστολή του αποκάλυψε τις εγωιστικές αντιλήψεις του: Ναι μεν υποχώρησε από τις άνω αξιώσεις του αλλά ευθέως δεν δίστασε να προσβάλει βάναυσα τόσο την προσωπικότητα του κ. Χαλά όσο και τη δική μου, φθάνοντας στο σημείο να μας αποδώσει ακόμα και έλλειψη αγάπης και σεβασμού προς τον ποιητή, διατεινόμενος ότι μόνον αυτός τις διαθέτει! Ακόμα αμφισβήτησε την αγάπη μας στην πατρίδα μας και ευθέως συνέδεσε την άρνησή μας με οικονομικές, δήθεν, αξιώσεις του κ. Χαλά αφού έφτασε στο σημείο να του υποσχεθεί ότι θα του καταβάλει… 200 ευρώ για μιαν «υπογραφούλα»! (η οποία, όπως αργότερα μας αποκάλυψε, του ήταν αναγκαία, για να εισπράξει χρηματικό ποσό από το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας).
`
Φυσικά, μετά από μια τέτοια συμπεριφορά, αποκλείστηκε, εξ αντικειμένου, κάθε δυνατότητα συνεργασίας μας. Γι΄αυτό του απαντήσαμε ότι δεν επιθυμούμε καμιά επικοινωνία μαζί του και ότι δεν επρόκειτο να του επιτρέψουμε την έκδοση. Του γνωστοποιήσαμε, δε, ότι αν επιμείνει θα προσφύγουμε στα Μ.Μ.Ε. Τότε αυτός έτρεξε να… μας προλάβει: Μας γνώρισε ότι αν δεν του χορηγούσαμε την άδεια για την έκδοση εντός δέκα ημερών θα μας κατήγγελλε στις εφημερίδες και θα ασκούσε τα «δικαιώματά» του. Πράγματι, μετά την παρέλευση της… προθεσμίας που μας έταξε, βρήκε ευήκοα ώτα (π.χ. την κ. Κρημνιώτη στην «Αυγή», την κ. Κουζέλη στο «Βήμα» κ.ά.) και υλοποίησε τις απειλές του.
Μετά τα παραπάνω ήταν αδιανόητη κάθε επικοινωνία με τον κ. Βόλκοβιτς και η άρνηση του κ. Χαλά να του χορηγήσει άδεια εκδόσεως κατέστη αμετάκλητη.
Αμέσως μετά, δηλαδή όταν πείστηκε γι’ αυτό, επιστράτευσε τους 72 τη συνηγορία των οποίων επιμένει να επικαλείται έως και σήμερα με επιστολές του που εξακολουθεί να μας στέλνει, προφανώς γιατί ελπίζει ότι, έτσι, θα υποχωρήσει ο κ. Χαλάς και θα του χορηγήσει την άδεια.
(Βέβαια, αν συνεχίσει την ίδια τακτική και δεν ανακαλέσει τις ύβρεις και προσβολές, ο κ. Χαλάς δεν θα έχει άλλη επιλογή από εκείνη της προσφυγής του στην ελληνική δικαιοσύνη).
Κατόπιν όλων των παραπάνω προκύπτουν ευλόγως μείζονος σημασίας ερωτήματα, αναμένοντα (τόσο από τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης όσο και από τους άνω «πνευματικούς ανθρώπου») απαντήσεις, όπως:
`
1. Κατά ποια λογική, αλλά κυρίως κατά ποιον κανόνα ηθικής ο οποιοσδήποτε (πολλώ δε μάλλον οι «πνευματικοί άνθρωποι») δικαιούνται ν’ αξιώνει από τους δικαιούχους των πνευματικών δικαιωμάτων την ανάθεση της μεταφράσεως, της έκδοσης κ.λ.π. ενός έργου σε κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο της επιλογής του; Με άλλα λόγια, η ιδιότητα του «πνευματικού ανθρώπου» διαλαμβάνει και την εξουσία του να ορίζει αυτός τον μεταφραστή και εκδότη του έργου κάποιου άλλου δημιουργού;
2. Μπορεί να διανοηθεί κάποιος (και από τους 72) ότι δεν θα μπορεί αυτός να επιλέγει τον εκδότη κ.λ.π. του έργου του κι ότι αυτή η επιλογή ανήκει στους «πνευματικούς ανθρώπους»;
3. Αποτελεί ή όχι κατάντια όταν ο Τύπος φτάνει στο σημείο να ταυτίζει την άσκηση ενός νόμιμου (και ηθικού) δικαιώματος (από τον δικαιούχο) με «καραντίνα» του δημιουργού του έργου (όπως τιτλοφόρησε, το σχετικό δημοσίευμά της η «Αυγή»;)
`
Όταν μάλιστα η εφημερίδα αυτή τιτλοφορείται «Εφημερίδα της Αριστεράς», και όταν, παρά τις πλείστες όσες, προς αποκατάσταση της αλήθειας, προσκλήσεις μας όχι μόνον αρνήθηκε να καταχωρήσει τις απόψεις μας αλλά και εξακολουθεί να προβάλλει τις ίδιες απόψεις της, δεν επιβεβαιώνει την πλήρη έκπτωση των αξιών και του πολιτισμού;
Και το τελευταίο:
Όλοι μας γνωρίζουμε ότι η χώρα μας εδώ και τέσσερα, σχεδόν, χρόνια βιώνει έναν άνευ προηγουμένου Μεσαίωνα: Χιλιάδες άνθρωποι έχουν οδηγηθεί στην αυτοκτονία, κοιμούνται στα πεζοδρόμια, μένουν νηστικοί ή σιτίζονται στα συσσίτια. Χιλιάδες άνθρωποι σκοτώνονται καθημερινά στις Γάζες, στις Συρίες κ.λ.π. Οι πνευματικοί άνθρωποι τι κάνουν; Εγώ προσωπικά δεν έχω αντιληφθεί τίποτα. Ούτε μια επιστολή τους στα Μ.Μ.Ε. …
Καταλήγοντας αναρωτιέμαι:
Θα συνιστούσε, άραγε, αφέλειά μου αν ανέμενα –έστω και καθυστερημένα– από τους 72 ν’ απευθυνθούν στα ίδια Μ.Μ.Ε. και να αποποιηθούν τον ρόλο του συνηγόρου υπερασπίσεως που τους ανέθεσε ο κ. Βόλκοβιτς; Να παραδεχτούν ότι η –με την άνω επιστολή– «παρέμβασή» τους ήταν τουλάχιστον ατυχής και ότι ζητούν συγγνώμη από τον εγγονό του ομότεχνού τους;
Το μέλλον θα δείξει αν θα συνεχιστεί η υφιστάμενη και στη χώρα μας «ξηρασία» (κατά πως λέει ο ποιητής Μιχάλης Κατσαρός…)
`
* Οι επιστολές που έχουν ανταλλαγεί μεταξύ του κ. Βόλκοβιτς και κ. Βάγια (εκπροσώπου του κ. Χαλά) έχουν παραδοθεί στο περιοδικό Μετρονόμος από όπου και η πρώτη δημοσίευση του κειμένου και είναι στη διάθεση οποιουδήποτε.
`
*
Ο Γιάννης Βάγιας είναι ο δικηγόρος της οικογένειας Λειβαδίτη και αδελφικός φίλος του ποιητή