-
Συνέντευξη στον Σπύρο Αραβανή
****
* Ο Γιώργος Κορδομενίδης εδώ και 26 χρόνια ανοίγει το «Εντευκτήριό» του σε λογοτέχνες και αναγνώστες συμπληρώνοντας τα 100 τεύχη φιλοξενίας και προσφοράς.
****
Όταν πήρα στα χέρια μου από το τυπογραφείο το πρώτο τεύχος σκεφτόμουν ότι…
Δύο σκέψεις, διαδοχικές. Η πρώτη: Επιτέλους! Η δεύτερη: Για να δούμε τι κάναμε… (Ο πληθυντικός ήταν μόνο στο μυαλό μου: το “άθλημα” ήταν ήδη από τότε ατομικό). Και μια έντονη ανάμνηση, η φράση της μητέρας μου όταν μπήκα στο σπίτι: «Για φέρε να δω το βιβλίο σου!».
Όταν κράτησα το 100ο τεύχος σκέφτηκα ότι….
Κάθε φορά η ίδια αγωνία. Πώς βγήκε το τεύχος. Και η ίδια έγνοια: Πώς θα επιβιώσει το περιοδικό.
Το γεγονός οτι το περιοδικό «ξεκινά» από τη Θεσσαλονίκη σημαίνει οτι…
Απλώς, “έτυχε” να ζω και να εργάζομαι στη Θεσσαλονίκη. Τίποτε λιγότερο, τίποτε περισσότερο… Μπορεί να φανεί αλαζονικό, αλλά ποτέ δεν είδα το Εντευκτήριο ως έκφραση της λογοτεχνικής Θεσσαλονίκης και μόνο.
Ο πιο «ιδιαίτερος» αναγνώστης-συνδρομητής του περιοδικού που θυμάμαι είναι…
Από αναγνώστες, ο Μαρωνίτης και ο Χριστιανόπουλος, που ―παλιότερα τουλάχιστον― σχολίαζαν σχεδόν ένα προς ένα τα δημοσιευμένα κείμενα, άλλοτε επιβραβεύοντας τις επιλογές μου και (σπανιότερα) κάνοντάς με να ξαναδιαβάσω όσα τύχαινε να μην τους αρέσουν.
Από συνδρομητές, πάλι ο Χριστιανόπουλος (από τους πρώτους, επίμονος, παρά τη στενή φιλία που μάς συνδέει ― ή και ακριβώς εξαιτίας αυτής), η Δημουλά, η Αγαθοπούλου, ο συχωρεμένος ο Βαρβέρης, αλλά και όσοι/όσες εμπιστεύονται σταθερά το Εντευκτήριο εδώ και 26, σχεδόν, χρόνια. Η επιμονή τους αυτή μού δίνει μεγάλη ικανοποίηση και αισθάνομαι για όλους και για όλες βαθιά ευγνωμοσύνη. Σκέφτομαι συχνά πως το Εντευκτήριο εξακολουθεί να υπάρχει χάρη σ’ αυτούς, όπως και χάρη στους σταθερούς αλλά και τους περιστασιακούς συνεργάτες του.
Ως εκδότης περιοδικού οφείλω να διαχωρίζω το έργο από την προσωπική ζωή του συγγραφέα γιατί...
Ίσως δεν καταλαβαίνω ακριβώς την «ερώτηση». Πάντως, η ζωή μου (και ειδικά αφότου αφυπηρέτησα από την τράπεζα, από την οποία βιοπορίστηκα επί 35 χρόνια) ταυτίζεται απόλυτα με την έκδοση του περιοδικού και είναι η πρώτη μου προτεραιότητα, πολύ συχνά εις βάρος αυτού που θα αποκαλούσε κάποιος “προσωπική ζωή”. Παλιότερα, όταν με ρωτούσαν πώς προλαβαίνω τη δουλειά στην τράπεζα, την εκπομπή στο ραδιόφωνο, τη συνεργασία με εφημερίδες και την έκδοση του περιοδικού, μου άρεσε να απαντώ «όταν εσείς κάνετε Πάσχα, διακοπές το καλοκαίρι ή Χριστούγεννα, εγώ εργάζομαι»!
Οι «λογοτεχνικές φιλίες» για έναν εκδότη περιοδικού είναι…
Όντως, έχω πολλούς φίλους που (τυχαίνει να) είναι λογοτέχνες. Αλλά πρωτίστως είναι φίλοι μου. Ευτυχώς έχω και φίλους και φίλες που δεν γράφουν ― στην πλειονότητά τους πάντως διαβάζουν συστηματικά.
Οι «λογοτεχνικές παρέες» για ένα περιοδικό είναι…
Σε ό,τι με αφορά, δεν ανήκω σε καμιά λογοτεχνική παρέα, γι’ αυτό και ενοχλούμαι πάρα πολύ όταν ακούω αυτή τη μομφή, ειδικά από πρόσωπα που θα έπρεπε να γνωρίζουν πόσο μοναχική ζωή κάνω και πόσο σπάνια συναναστρέφομαι λογοτέχνες. Η Μάρη Θεοδοσοπούλου, παρότι ζει μακριά από τη Θεσσαλονίκη, καλά πληροφορημένη όμως όπως φαίνεται, με χαρακτήρισε σε κείμενό της «μοναχικό λύκο». Δεν ξέρω αν είμαι λύκος, πάντως είμαι οπωσδήποτε μοναχικός τύπος (και μονόχνωτο να με έλεγε κανείς, δεν θα με αδικούσε).
Φωτογραφία από τη συνέντευξη Τύπου για την παρουσίαση του πρώτου τεύχους, Νοέμβριος 1987. Από αριστερά: Σάκης Παπαδημητρίου, Μανόλης Ξεξάκης, Νίκος Μπακόλας, Ντίνος Χριστιανόπουλος, Γιώργος Κορδομενίδης.
*
Η πιο «δύσκολη»/ αμήχανη στιγμή μου ως εκδότης περιοδικού είναι όταν…
Όταν πρέπει να αρνηθώ μια συνεργασία, κυρίως σε νέα παιδιά, που φιλοδοξούν να δημοσιεύσουν για πρώτη φορά σε ένα έντυπο ― η ευθύνη σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι πολύ μεγάλη. Όμως, ο χώρος (ο αριθμός σελίδων) ενός περιοδικού δεν είναι ανεξάντλητος, κι έτσι δεν μπορούν να δημοσιεύονται όλες οι προτεινόμενες συνεργασίες. Και πολλά νέα παιδιά γράφουν χωρίς να έχουν διαβάσει ― ή, αντιθέτως, γράφουν έχοντας στο μυαλό τους μόνο αυτά που έχουν διαβάσει…
Ανάλογη βέβαια αμηχανία υπάρχει κι όταν κείμενο καθιερωμένου συγγραφέα κρίνεται κατώτερο των προσδοκιών του περιοδικού ― ευτυχώς τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι συχνές. Συνήθως η μη αποδοχή ενός κειμένου δεν προκαλεί αντιδράσεις· είναι ίσως παράδοξο αλλά αυτοί που συνήθως αντιδρούν («ποιοι είστε εσείς που απορρίπτετε το κείμενό μου;» ή «τα κείμενα του Τάδε και του Δείνα που δημοσιεύσατε ήταν καλύτερα;») είναι οι νέοι (στην ηλικία ή/και στα γράμματα). Κανείς πάντως δεν αμφισβήτησε το αναγνωστικό κριτήριο του περιοδικού σε σχέση με κείμενό του που έγινε αποδεκτό προς δημοσίευση!
Η πιο ευτυχισμένη στιγμή μου ως εκδότης περιοδικού είναι όταν…
Όταν ένα τεύχος βγαίνει από το τυπογραφείο όπως ‘έπρεπε’ να είναι· χωρίς αβλεψίες, χωρίς παραλείψεις, χωρίς (σοβαρά) λάθη, τυπογραφικά και άλλα. Ίσως κανένα τεύχος δεν είναι απολύτως ανεπίληπτο. Με τα χρόνια, έχω συμφιλιωθεί με όσα τυχόν μού διαφεύγουν, έχω μάλιστα επινοήσει το θεώρημα ότι κάθε τεύχος πρέπει να έχει τα τρωτά του, «για να μην το πιάνει το κακό μάτι»!
Δεν θέλω να ψηφοποιηθούν τα παλαιότερα τεύχη του «Εντευκτηρίου» γιατί…
Όταν, πριν από χρόνια, προτάθηκε από το ΕΚΕΒΙ η ψηφιοποίηση όλων των προηγούμενων τευχών, δεν δέχθηκα, φοβούμενος ότι με τον τρόπο αυτό θα απαξιωνόταν το αποθηκευμένο απόθεμά του. Δεν είμαι σίγουρος ότι η απόφαση εκείνη ήταν σωστή, αλλά ούτε είμαι έτοιμος και να την αναιρέσω.
Αποφάσισα πριν λίγο καιρό να προσκαλέσω δημοσίως για διαφημιστικές καταχωρήσεις βιβλίων γιατί…
Όλα τα λογοτεχνικά περιοδικά, από τον πρώτο κιόλας καιρό της πρόσφατης και συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης, είδαν να δοκιμάζονται οι κυκλοφορίες τους. Μερικά μάλιστα έκλεισαν οριστικά, άλλα ανέστειλαν (προσωρινά, ελπίζω) την έκδοσή τους.
Παρότι το Εντευκτήριο μείωσε, ήδη από τις αρχές του 2010, την τιμή πώλησής του κατά 20% περίπου, όπως και το κόστος της συνδρομής, η μείωση του αγοραστικού ενδιαφέροντος εξακολούθησε να είναι αισθητή. (Ευτυχώς, από τα τέλη του περασμένου χρόνου σημειώνεται μια ενθαρρυντική ανάκαμψη.) Μέσα σ’ αυτό το οικονομικό περιβάλλον, και οι χειμαζόμενοι, σχεδόν στο σύνολό τους, εκδοτικοί οίκοι περιόρισαν δραστικά ―αν δεν εκμηδένισαν― τα διαφημιστικά τους προγράμματα. Επίσης, πάλι λόγω της οικονομικής δυσπραγίας, οι εκδότες σπάνια αναλαμβάνουν το ρίσκο να συστήσουν στο αναγνωστικό κοινό νέα ονόματα, κυρίως όταν αυτά επιδίδονται στην ποίηση, με αποτέλεσμα να έχουν αυξηθεί εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια τα βιβλία «ιδίοις αναλώμασιν», που κυκλοφορούν μεν υπό την ετικέτα ενός εκδοτικού οίκου αλλά στην πραγματικότητα έχουν χρηματοδοτηθεί από τους ίδιους τους συγγραφείς. Τα βιβλία αυτής της κατηγορίας ―τα περισσότερα τουλάχιστον― δεν (πρόκειται να) έχουν στον ήλιο μοίρα: δεν θα βρουν θέση στους πάγκους των (μεγάλων) βιβλιοπωλείων, δεν θα φωτιστούν από μια, ελάχιστης έκτασης έστω, βιβλιοπαρουσίαση. Το Εντευκτήριο αφενός προσπαθεί να ξεχωρίσει τα πιο αξιόλογα από αυτά και τα σχολιάζει στη στήλη «Βιβλία στο κομοδίνο», αφετέρου παρέχει διαφημιστικό χώρο, με μεγάλη έκπτωση, για την προβολή τους.
Μετά από 25 χρόνια εκδοτικής δραστηριότητας αισθάνομαι τον εαυτό μου πιο…
Πολύ πιο πλήρη. Και ικανοποιημένο. Το Εντευκτήριο μού επέτρεψε να συμβαδίσω με σπουδαίους συγγραφείς μας, με πολλούς από τους οποίους σήμερα με συνδέει βαθιά, ουσιαστική φιλία· αλλά και να γνωρίσω πολλούς νεότερους, που με το έργο τους στα χρόνια που μεσολάβησαν δικαίωσαν και το ένστικτο και την εμπιστοσύνη μου.
Θα συνεχίσω να εκδίδω το «Εντευκτήριο» γιατί…
Γιατί υπάρχουν ακόμη αρκετές εκατοντάδες συνδρομητών, αναγνωστών, συνεργατών που το παρακολουθούν, το εμπιστεύονται, ρωτούν κάθε τόσο για το επόμενο τεύχος. Αλλά και επειδή για μένα προσωπικά είναι ένας τρόπος να έχει ουσία η ύπαρξή μου. Είναι μεγάλη παρηγοριά να ξέρεις ότι ο καρπός του κόπου σου (πνευματικού αλλά και χειρωνακτικού) συντροφεύει κάποιους ανθρώπους για ένα διάστημα κάθε φορά.