Έφυγε από τη ζωή το Σάββατο, σε ηλικία 73 ετών, ο Κύπριος λογοτέχνης και μελετητής Λεύκιος Ζαφειρίου, τιμημένος μεταξύ άλλων με κρατικά βραβεία αλλά και με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.
Πότε αρχίσατε να γράφετε; Επηρέασε εσάς και τα αδέλφια σας ποιητές (Μιχάλης Ζαφείρης και Φροσούλα Κολοσιάτου) η παρουσία της μητέρας σας ποιήτριας Νεφέλης (Μαρούλα Γεωργιάδου-Ζαφείρη);
Άρχισα να γράφω στίχους, τρόπος του λέγειν, από την Α΄ τάξη του Γυμνασίου. Στίχους δημοσίευσα σε κυπριακές εφημερίδες και περιοδικά. Επίσης στίχοι μεταδόθηκαν από την εκπομπή Λογοτεχνικό Βήμα του ΡΙΚ της οποίας την επιμέλεια είχε ο Κώστας Μόντης. Το 1969 κυκλοφόρησε η Ανθολογία Νέων Κυπρίων Ποιητών με συνεργασίες αυτής της εκπομπής. Όταν κυκλοφόρησε ήμουν φοιτητής στην Αθήνα και ένας θείος μου με επιστολή του με ενημέρωσε ότι περιελάμβανε και δικούς μου στίχους και πως και η μητέρα μου είχε δημοσιεύσει ποιήματα. Πολύ αργότερα όταν επέστρεψα στην Κύπρο πήγαινα για αρκετό καιρό στο γραφείο ενός γνωστού μου δημοσιογράφου και αντέγραφα σε δημοσιογραφικό χαρτί τα ποιήματά της τα οποία δημοσίευε με το ψευδώνυμο Νεφέλη. Δεν ολοκλήρωσα όμως την έρευνα. Αυτό το υλικό πολύ αργότερα το έδωσα στην κ. Μαρία Πυλιώτου η οποία έγραψε ένα κείμενο για τη μητέρα μου το οποίο διαβάστηκε σε τιμητική εκδήλωση της ΠΟΓΟ στις 7 Μαρτίου 2019. Η κ. Πυλιώτου έγραψε ένα εξαιρετικό κείμενο. Τότε έμαθε τη συγγενική σχέση μου με τη Νεφέλη της οποία παρακολουθούσε τα ποιήματά της χωρίς να γνωρίζει ότι είναι η μητέρα μου. Θυμάμαι τις αναφορές της στον Μπελογιάννη και ένα ποίημα για αυτόν το οποίο δεν εντόπισα τότε. Ακόμη θυμάμαι τους στίχους του Πωλ Ελυάρ που χρησιμοποίησε ως μότο σε ένα ποίημά της. Ακόμη και μια σύντομη αποτίμηση της λογοτεχνικής παραγωγής στις αρχές της δεκαετίας 1950. Τον Δεκέμβριο του 1950 δημοσίευσε στην εφημερίδα Νέος Δημοκράτης το ποίημα Χαιρετισμός στο Α΄ Παγκύπριο Συνέδριο Γυναικών. ‘’Να γίνω κι εγώ ποιήτρια σαν τη Νεφέλη, το εφηβικό μου όνειρο’’ ανέφερε η κ. Πυλιώτου.
Τι είναι η ποίηση για σας ;
Οι λέξεις είναι ο βασικός πυρήνας της ποιητικής δημιουργίας. Δεν υπάρχει ορισμός, νομίζω. Είναι αυτό που λέει ο Οδυσσέας Ελύτης στον Μικρό Ναυτίλο «Το ζήτημα είναι από πού βλέπει κανείς τον ουρανό» και ο Ανδρέας Κάλβος « Φαίνεται εις τον ορίζοντα ωσάν χαράς ιδέα» και του ίδιου «συ είσαι των ονείρων μου η χαρά μόνη.» Οι ορισμοί είναι μια ανάγκη άλλου τύπου πιστεύω και δεν αφορά τον ποιητή.
Ας μη ξεχνάμε ότι η ανθρωπότητα έζησε και ζει και σήμερα τραγωδίες. Είναι οι πρόσφυγες, τα ασυνόδευτα παιδιά και οι ασθένειες. Και το εμπόριο παιδιών. Και το Κυπριακό που δεν φαίνεται προοπτική λύσης
Νιώθετε να έχετε κάποιες επιρροές από κάποια έργα, είτε από άλλους ποιητές, είτε από κάποιους ανθρώπους;
Ο Αλέξης Ζήρας σε μια εκτενή παρουσίαση της συλλογής μου ποιημάτων Η θλίψη του απογεύματος με τίτλο «Η ποίηση της ‘ηττημένης μνήμης’» στο περιοδικό Ποίηση το 2007 επισημαίνει κοινούς τόπους με τους ποιητές Λευτέρη Πούλιο και Γιώργο Μαρκόπουλο, με τους οποίους η φιλία μας κρατάει μέχρι σήμερα. Ο Ζήρας επισημαίνει ότι η εμπειρία στο Ριζοκάρπασο και στα κατεχόμενα της Κύπρου, αν και τραυματική, αναπτύσσει το συναίσθημα της «ηττημένης μνήμης». Φυσικά και από αναγνώσεις και άλλων ποιητών μάλλον δέχτηκα επιδράσεις. Για παράδειγμα ο Γιάννης Ρίτσος, ο Γιώργος Σεφέρης και ξένοι όπως ο Τσέζαρε Παβέζε ο οποίος με επηρέασε πολύ. Το κλίμα, ο τόνος, η οιμωγή των ποιημάτων του ενυπάρχουν στα ποιήματά μου στην ενότητα «Νερά της Κύπρου». Ποιήματα όπως «Γυναίκες στο Λεονάρισσο» για την Παναγιώτα Κανακά και την κυρία Νιόβη και το «Πέτρινο σπίτι με τα περιστέρια» με τον μικρό Ζαχαρία μόλις δύο ετών, συνυφαίνουν το δίχτυ της τραγωδίας με την ανατροπή ενός κόσμου για τον οποίο ο ζωγράφος Διαμαντής σε μια συζήτηση που είχαμε είπε πως θαύμα να γινότανε δεν επανέρχεται και τόνισε τις ευθύνες για αυτή την τραγωδία. Η κυρία Κανακά κρατούσε σημειώσεις για όσα συνέβαιναν τα πρώτα χρόνια της κατοχής. Είχε μια φίλη Τουρκοκύπρια και μαζί πηγαίνανε στην εκκλησία της Παναγίας της Κανακαριάς και είναι ίσως η πρώτη που είδε την καταστροφή στα ψηφιδωτά. Κι όταν πήρε μερικές ψηφίδες από το δάπεδο η φίλη της της υπέδειξε να μην τις πάρει. Στην αυλή ήσαν πεταμένες οι φορητές εικόνες.
Πότε «συναντηθήκατε» με τον Ανδρέα Κάλβο και πώς αποφασίσετε να μελετήσετε τόσο εμπεριστατωμένα την ζωή και το έργο του;
Είναι μια πολύ παλιά ιστορία. Αν θυμάμαι σωστά στο Γυμνάσιο, γύρω στα 1965-1967 πληροφορήθηκα ότι παντρεύτηκε με Αγγλίδα και ότι πέθανε στην Αγγλία. Δεν μπορούσα να καταλάβω τότε πώς ένας από τους δύο σημαντικούς ποιητές -ο άλλος είναι ο Διονύσιος Σολωμός- παντρεύτηκε μια ξένη και πέθανε σε ξένη χώρα. Το ενδιαφέρον μου για τον Κάλβο ενισχύθηκε αργότερα από τη φιλική σχέση με τον Σπύρο Μυλωνά. Προηγουμένως ετοίμασα ένα εκτεταμένο Χρονολόγιο για τον Κάλβο το οποίο δημοσιεύθηκε στο αφιέρωμα για τον ποητή του περιοδικού Σημείο στο οποίο ήμουν συνεκδότης με τη Νάτια Χαραλαμπίδου, τον Αλέξη Ζήρα και τον Κώστα Νικολαΐδη. Το αφιέρωμα περιλάμβανε και πλούσιο φωτογραφικό υλικό όπως φωτογραφίες από αρχεία και φωτογραφία του τάφου του που είχε αναστηλώσει ο αδερφός μου Παναγιώτης Ζαφείρης.
Στη συνέχεια με ενθάρρυνε να συνεχίσω την έρευνα ο Θανάσης Βαλτινός ο οποίος μου τόνισε ότι το καθετί που αναφέρεται στον Κάλβο είναι σημαντικό. Αργότερα άρχισα να σχεδιάζω μια χρονογραφία του Κάλβου και τότε ο Νάσος Βαγενάς διάβασε μια πρώτη μορφή. Στο μεταξύ οι πληροφορίες που είχα συγκεντρώσει ήταν αρκετές για να προχωρήσω στο βιβλίο και αρκετοί συνέβαλαν στην ολοκλήρωση του βιβλίου. Ο εντοπισμός της ωδής Ελπίς Πατρίδος στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης το 2003 μέσω διαδικτύου με τη βοήθεια του μαθητή τότε Τεύκρου Χαχολιάδη, δεν είχα ΗΥ και είναι σημαντική η συμβολή αυτή. Δεν θα ξεχάσω τη χαρά του Γιάννη Δάλλα όταν του διάβασα από το τηλέφωνο την ωδή.
Τι σας είναι αυτό που ξεχωρίζετε από το έργο και τη ζωή του;
Δεν μπορώ να απαντήσω μονολεκτικά. Είναι η περιπετειώδης ζωή του. Ο χωρισμός από τη μητέρα του της οποίας τον θάνατο πληροφορείται στην Ιταλία. Η ερωτική σχέση με τη Σουζάν Ριντάου της οποίας οι συγγενείς δεν έβλεπαν θετικά αυτή τη σχέση. Σώζονται αρκετές επιστολές της προς τον Κάλβο. Η ίδια είναι εγκατεστημένη πολλά χρόνια στο Λονδίνο και διευθύνει σχολείο για μαθήτριες. Ο Κάλβος επιστρέφει στο Λονδίνο αρχές του 1853 και παντρεύεται τη δεύτερη γυναίκα του.
Είχατε εργαστεί στο σχολείο του Ριζοκάρπασου. Τι ήταν για σας εκείνη η περίοδος, τι κουβαλάτε ακόμα από εκείνη την εμπειρία ζωής;
Ήταν πολύ σημαντική αυτή η εμπειρία στο Ριζοκάρπασο. Εκτός από το Γυμνάσιο λειτουργούσαν Νηπιαγωγείο και Δημοτικό. Αλλά και οι άνθρωποι έρχονταν από έναν άλλο κόσμο. Έχω γράψει για αυτή την εμπειρία. Ας μην τα επαναλάβω. Η εμπειρία αυτή τερματίστηκε με ένα δυστύχημα πολύ σοβαρό. Τελικά μου επέτρεψαν να έρθω στη Λευκωσία στο παλιό Γενικό Νοσοκομείο. Ήταν πολύ δύσκολο στην αρχή, ιδίως τις πρώτες μέρες. Θυμάμαι πολύ καλά όταν ήρθαν τα παιδιά του σχολείου στο νοσοκομείο. Χρειάστηκε καιρός να περπατήσω με δεκανίκια. Ερχόντουσαν πάντως οι τελειόφοιτες και κάναμε μάθημα. Από μια επιπολαιότητα ενός φίλου και δική μου φυσικά, πήγα με τα δεκανίκια στο Ριζοκάρπασο και στην επιστροφή με οδήγησαν στο δικαστήριο στην Αμμόχωστο. Αν δεν ήταν ο Τουρκοκύπριος φίλος να πληρώσει πολύ μεγάλη εγγύηση θα ήταν πολύ δύσκολη η κατάσταση.
*Αποσπασμα απο τη συζήτηση του Λεύκιου Ζαφειρίου με τον Αντώνη Γεωργίου
ΠΗΓΗ ΕΔΩ:
Λεύκιος Ζαφειρίου: Ο τρόπος ζωής μας δεν μπορεί να είναι ο ίδιος μετά από αυτή την περίοδο
The post Λεύκιος Ζαφειρίου, (1948-2022), «Μ’ ευλάβεια και με λύπη» appeared first on Ποιείν.