Ταξίδι λογοτεχνικο με τα φτερα της Ιστορίαςκαι της λύπης
[ΠΡΩΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ «ΑΘΑΛΑΣΣΑ» ΤΟΥ Κ. ΛΥΜΠΟΥΡΗ]
Το νέο μυθιστόρημα του Κώστα Λυμπουρή, που τιτλοφορείται μονολεκτικα «Αθαλάσσα», και το οποίο κυκλοφόρησε τον μήνα Ιούνιο (του 2021)απο τις εκδόσεις ‘’Το Ροδακιο΄΄, στην Αθήνα, θα μπορούσε άνετα να έχει ως εισαγωγικο μότο την περιεκτικη και υπέροχη φράση «Αγαπούσα πάντα την Ιστορία, ήταν ο ένας-μου δάσκαλος, ο άλλος ήταν η λύπη», που ανήκει στον αξέχαστο πεζογράφο Δημήτρη Χατζη, και την οποία συναντάμε στο διήγημά-του ‘’Το τραγούδι της νεκρης αδελφης’’, που περιλαμβάνεται στη συλλογη΄΄Αντιδιηγήματα΄΄.
Γιατι ομολογω πως απο την πρώτη στιγμη που άρχισα την ανάγνωση της ΄΄Αθαλάσσας΄΄ μέχρι την τελευταία που την ολοκλήρωσα, αλλα και αρκετες μέρες αργότερα, μόνο αυτη η εμβληματικη φράση κυριαρχούσε βασανιστικα στη σκέψη-μου. Και αυτογιατι ο δημιουργος-του, επεδίωξε να εδραιώσει και ν’ αναπτύξει το νέο μυθιστόρημά-του πάνω σε αυτα τα δύο ισχυρα στοιχεία. Δηλαδη, την αδυσώπητη Ιστορία,απο τη μια πλευρα και την αιχμηρη λύπη,απο την αλλη. Με άλλα λόγια, σε αυτο το λογοτεχνικο ταξίδι που επιχειρει να οδηγήσει τον αναγνώστη-του ο Κ. Λυμπουρης, τον απογειώνει το πρωι με τα φτερα της Ιστορίας και τον προσγειώνει το απόγευμα, κάποιες φορες ριψοκίνδυνα, με τα φτερα της λύπης.
Θέλω να τονίσω, πως το νέο μυθιστόρημα του Κ. Λυμπουρη, παρόλο που είναι ένα άκρως ερωτικο κείμενο, σκόπιμα αφήνεται απο το δημιουργο-του να περιστρέφεταικαι γύρω απο τον στιβαρο άξονα της Ιστορίας, ειδικα της σύγχρονης Ιστορίας του Ελληνισμου, με έμφαση σε Κύπρο και Ελλάδα, με τις σελίδες-του να νοτίζονται συνάμα και απο την υγρασία της λύπης. Άφατης λύπης που προκαλουν τα συνταρακτικα γεγονότα που ξεδιπλώνονται μπροστα στα μάτια του αναγνώστη και τα οποία άλλοτε μπορει να χαρακτηρισθουν τραγικα και άλλοτε τραγελαφικα!
Και με τη λέξη «Αθαλάσσα», που έδωσε ως τίτλο στο μυθιστόρημα, όπως είναι γνωστο, προσδιορίζεται η μεγάλη σε έκταση δεντρόφυτη περιοχη που βρίσκεται Νοτιοανατολικατης Λευκωσίας, δίπλα στην είσοδό-της, όπου αποτελεικαι τον κυριότερο φυσικο πνεύμονά-της. Είναι βέβαια μία λέξη που επιφέρει στον Ελληνοκύπριο αναγνώστη μεγάλη συναισθηματικη φόρτιση γιατι, αυτη η περιοχη, που φαντάζει σαν ένας επίγειος παράδεισος, εκτος απο τόπος αναψυχης και ξεκούρασης, κάποτε αποτέλεσε και τόπος μαρτυρίου για αρκετους συνανθρώπους-μας.
Συγκεκριμένα, το μυθιστόρημα έχει ως κεντρικη υπόθεση το μεγάλο έρωτα δύο νέων ανθρώπων, καλα μορφωμένων (δάσκαλος το επάγγελμα ο νέος, φοιτήτρια της Παιδαγωγικης Ακαδημίας η νέα) ο οποίος μέχρι να οδηγηθει σε αίσιο τέλος πέρασε απο χίλια μύρια κύματα και απειλήθηκε αποαλλες τόσες αντιξοότητες, γεγονος που προδίκαζε αβέβαιο το μέλλον-του. Μιλάμε για ένα παράξενο έρωτα, που αγγίζει μάλιστα τα όρια του παράλογου γιατι, όταν απο κάποια κακη συγκυρία της ζωηη νεαρη κοπέλα αναγκάστηκε να οδηγηθει στο ψυχιατρείο της Αθαλάσσας, ο αγαπημένος-της αντέδρασε σπασμωδικα, παίρνοντας αμέσως την ακατανόητη απόφαση να εγκαταλείψει τα πάντα στη ζωη-του και να εγκλειστει και αυτοςστο ψυχιατρικο ίδρυμα για να είναι κοντα-της.
Αυτη όμως, όπως είπα, είναι η μία πτυχη του μυθιστορήματος, η κοινωνικη, που διαδραματίζεται σε ένα χρονικο πλαίσιο περίπου δέκα χρόνων. Ο αναγνώστης όμως, ταυτόχρονα, μέσα απο αυτο το χρονικο πλαίσιο, μπορει να παρακολουθήσει και την ιστορικη πτυχη του μυθιστορήματος. Για την ακρίβεια, το μυθιστόρημα, κοινωνικα, πολιτικα και ιστορικα καλύπτει την πολυ δύσκολη, πλην όμως αρκετα ενδιαφέρουσα δεκαετία 1964-1974, όπου στην Κύπρο, αλλα και στη διεθνη σκηνη, σημειώθηκαν σημαντικα γεγονότα που έμελλε ν’ αλλάξουν, όχι μόνον τα μοίρα της Κύπρου και του λαου-της αλλα, ως ένα βαθμο, και ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Δηλαδη, ο αναγνώστης, μέσα απο τις σελίδες του βιβλίου και έτσι όπως κινηματογραφικα ξεδιπλώνεται η ερωτικη ιστορία των δύο νέων, μπορει να παρακολουθει ταυτόχρονα και πως διαμορφώνεται η ιστορικη πραγματικότητα σε Κύπρο και Ελλάδα αυτη τη συγκεκριμένη δεκαετία, γιατι του δίνεται η ευκαιρία να διαβάσει και να πληροφορηθει σωσταπ.χ. για τους βομβαρδισμους και την καταστροφη της Τυλληρίας τον Αύγουστο του 1964 απο την τουρκικη αεροπορία, για την επιβολη της δικτατορίας την 21 Απριλίου του 1967 στην Ελλάδα και την παράνομη κατάληψη της εξουσίας απο τη στρατιωτικη χούντα που λυμαινόταν τον ελληνικο λαο για επτα ολόκληρα χρόνια, για την απόπειρα κατα της ζωηςτου Προέδρου και Αρχιεπισκόπου Μακαρίου απο την ΕΟΚΑ Β’ στις 8 Μαρτίου 1970, για τα επεισόδια στην Κοφίνου το 1968 μεταξυ της Εθνικης Φρουρας και Τούρκων στασιαστων που είχαν σαν αποτέλεσμα την αναγκαστικη ανάκληση της ελληνικης μεραρχίας απο την Κύπρο, για την εξέγερση των φοιτητων του Πολυτεχνίου το 1973, για το πραξικόπημα κατα του Μακαρίου και τη βάρβαρη τούρκικη εισβολη που ακολούθησε τον Ιούλιο του 1974, που είχε σαν αποτέλεσμα τη ντε φάκτο (Defacto) διαίρεση του νησιου-μας.
Ο Κ. Λυμπουρης όμως, όπως σημείωσα, ιστορικα τουλάχιστον δεν περιορίζεται μόνο σε Ελλάδα και Κύπρο. Ωθει τη σκέψη και τον προβληματισμ οτων αναγνωστων-του και πιο πέρα απο αυτους τους γεωγραφικους χώρους. Θέλω να πω πως ανοίγει,μέσα απο τις σελίδες του βιβλίου-του, μεγάλα παράθυρα και προς τον έξω κόσμο. Έτσι, πληροφορείται και για γεγονότα που σημειώθηκαν στην παγκόσμια πολιτικη σκηνη τη δεκαετία 1964-1974, όπως είναι ο πόλεμος στο Βιετναμ, ο θάνατος του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, η εξέγερση των φοιτητων στη Γαλλία τον Μάη του 1968 και τα οποία, αναπόφευκτα, λίγο ή πολυ, επηρέασαν όλο τον κόσμο, συνεπως και τον λαο-μας.
Η μνημόνευση, εξάλλου, κάποιων ιστορικων(πλέον) συνθημάτων, που εκφράσθηκαν κατακαιρουςαπο τα χείλη μεγάλων επαναστατων, όπως π.χ. το «Είμαστε ρεαλιστες, ζητάμε το αδύνατο» του Ντανιελ Κον-Μπεντιτ και το «Έχω ένα όνειρο» του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, υποβάλλουν στους αναγνώστες πως ο συγγραφέας επεδίωξε να δώσει και ένα διεθνη και πανανθρώπινο χαρακτήρα στο μυθιστόρημά-του, γεγονος που έχει πετύχει νομίζω σε ικανοποιητικο βαθμο.
Ο Κ. Λυμπουρης όμως, για να συλλέξει και ν’ αξιολογήσει σωστααυτο όλο το υλικο, με περιεχόμενο όπως ανάφερα κυρίως πολιτικο και κοινωνικο, και το οποίο έκρινε απαραίτητο για την ενίσχυση και στήριξη του νέου μυθιστορήματός-του, φαίνεται, και μάλιστα πολυ έκδηλα, πως έχει διεξάγει σοβαρη και σε βάθος έρευνα, πριν αρχίσει να σχεδιάζει και να στήνει τη δομη-του.
Έρευνα όμως, και μάλιστα κοπιαστικη, παρουσιάζεται να έχει κάμει και σε ό,τιαφορατη δομη και τη λειτουργία των ψυχιατρείου της Αθαλάσσας αλλα και σε ό,τιαφορα και σχετίζεται με τις διάφορες ψυχικες ασθένειες,καθως και για τη θεραπευτικη αγωγη που πρέπει να τυγχάνουν οι ασθενεις διαφόρων κατηγοριων που κλείνονται σε τέτοια ιδρύματα.
Με άλλα λόγια, ο Κ. Λυμπουρης ανέτρεξε σε εφημερίδες και διάφορα άλλα γραπτα ντοκουμέντα της εποχης εκείνης, καθως και σε επιστημονικα εγχειρίδια για να συλλέξει αυτο όλο το βοηθητικο υλικο, που θεώρησε απαραίτητο για την ανάπτυξη και ολοκλήρωση του μυθιστορήματός-του.
Αποτέλεσμα αυτηςτης πολύμοχθης και πολύχρονης, όπως εικάζω, έρευνας ήταν να σκιαγραφήσει αλάνθαστα, με αδρες πινελιες, στις σελίδες του βιβλίου-του, το πολιτικο και κοινωνικο κλίμα που επικρατούσε εκείνη την χρονικη περίοδοαλλα, παράλληλα, να μάς δώσει με ακριβη περιγραφη και τους διάφορους προβληματικους χαρακτήρες των δευτερευόντων ηρώων που συναντάμε στο μυθιστόρημά-του. Θέλω να πω, των βασανισμένων εκείνων ψυχοπαθων ανθρώπων που η άδικη μοίρα-τους και, εν μέρει, η άπονη κοινωνία, τους οδήγησε στην απομόνωση και στην αφόρητη μοναξια που βασιλεύει σε αυτα τα ιδρύματα.Και είναι πραγματικα αρκεταπειστικος και αξιοθαύμαστος ο τρόπος με τον οποίο ο Κ. Λυμπουρης έχει «ζωγραφίσει» τα δύσκολα πορτραίτα αυτων των περιθωριοποιημένων και καταφρονημένων ανθρώπων, και σε αυτο βοήθησαν, πιστεύω, σε μεγάλο βαθμο και οι ψυχαναλυτικες ικανότητες που διαθέτει ως συγγραφέας, πράγμα που του επέτρεψε να εισχωρήσει στις μύχιες πλευρες της σκέψης-τους και γενικα της ζωης-τους.
Είναι επόμενο, λοιπον, μέσα απο τις σελίδες του βιβλίου ν’ αναδύεται και μία βαρια ατμόσφαιρα, πλημυρισμένη, όπως είπα, με άφθονη λύπη και μελαγχολία. Ο Κώστας Λυμπουρης όμως αποδεικνύεται δυνατος και επιδέξιος μάστορας στο είδος που καλιεργει. Δηλαδη, στο σημείο αυτο, λειτούργησε με έξυπνο και σωστικο τρόπο, επιχειρώντας και κατορθώνοντας να απαλύνει αυτη την καταθλιπτικη ατμόσφαιρα με καυστικο χιούμορ, που λειτουργει, θα έλεγα, και σαν δραστικη βιταμίνη στη ψυχικη διάθεση του αναγνώστη.
Εντάσσει ακόμη εμβόλιμα στο μυθιστόρημά-τουκαι άλλα ωραία κείμενα, π.χ. ως είδος επιστολων, που ανταλλάσουν οι δύο νέοι μεταξυ-τους καθως στίχους απο ωραία ποιήματα ή τρυφερα τραγούδια, που έχουν ως στόχο, όπως αντιλαμβάνομαι, το μετριασμο ή, ακόμη, και την απάλειψη της κόπωσης που επέρχεται στους αναγνώστες απο το μονότονο διάβασμα. Είναι, μάλλον, ένα συγγραφικο τέχνασμα για να τονώσει και να ενδυναμώσει περισσότερο την αναγνωστικη διάθεσή-τους.
Αφήνει, επίσης, ο Κ. Λυμπουρης να παρελαύνουν στο μυθιστόρημά-του και διάφορα άλλα ενδιαφέροντα στιγμιότυπα που αφορουν κάποια διάσημα ήακόμη καιαπλα άτομα, όπως είναι π.χ. ο θάνατος του τραγουδιστη Νίκου Γούναρη ή η δράση του καπεταν Ανδρέα Ζέπου στην κατοχη, τα οποία, όχι μόνο εμπλουτίζουν και κάνουν πιο ελκυστικο το περιεχόμενο του μυθιστορήματός-του αλλα πείθουν, παράλληλα, τον αναγνώστη πως στα χέρια-του κρατα ένα μυθιστόρημα που είναι βασισμένο στην απαραβίαστη πραγματικότητα και όχι στην φαντασία του δημιουργου-του. Γιατι, πράγματι, το μυθιστόρημα ΄΄Αθαλάσσα’’, είναι υπέροχα θεμελιωμένο, απο την αρχη μέχρι το τέλος-του, στη σκληρη πραγματικότητα. Θέλω να τονίσω πως ο συγγραφέας, στις σελίδες αυτου το βιβλίου-του, λέει τα πράγματα με τ’ όνομά-τους αλλα αναφέρει και τ’ ονόματα που καταγράφονται με την αλήθειά-τους, όσο πικρη και αν είναι αυτη η αλήθεια.
Ολοκληρώνοντας, θέλω να σημειώσω, πως ο Κ. Λυμπουρης, με το νέο πολυεστιακο μυθιστόρημά-του, επεδίωξε και κατάφερε θαυμάσια να κεντήσειμε ψιλοβελονια ένα υπέροχο λογοτεχνικο κείμενο, με πολλαπλες ιδιότητες, το οποίο διαβάζοντάς-το ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να ταξιδέψει σε πολλους κόσμους και παράλληλα να απολαύσει, όχι μόνο τις πλούσιες γνώσεις και την ελκυστικη γραφη του συγγραφέ ααλλακαι την άφθονη λογοτεχνικη μαγεία που εμφύσησε μέσα στις σελίδες αυτου του βιβλίου-του. Είναι, συνάμα,και ένα εμπνευσμένο κείμενο που καταδεικνύει και αποδεικνύει πως η Ιστορία και η λογοτεχνία όταν πέσουν σε θαυματουργα χέρια μπορουν να καταστουν χρήσιμα συγκοινωνούντα δοχεία που αλληλοτροφοδοτούνται μεταξυ-τους, προς όφελος βέβαια των πνευματικα διψασμένων αναγνωστων. Εν ολίγοις, είναι ένα έμφορτο και πυρωμένο μυθιστόρημα που ανοίγει με την ορμητικη δυνάμη που το διακρίνει δρόμους ελπίδας για τη σύγχρονη πεζογραφία της Κύπρου και δίνει στον δημιουργο-του μία ιδιαίτερη θέση στη σύγχρονη ελληνικη λογοτεχνία.
*Ο συγγραφέας του κειμένου ακολουθει κανόνες του μονοτονικου συστήματος που εφάρμοσε ο αξέχαστος Αντώνης Μυστακίδης-Μεσεβρινος
The post Kώστας Λυμπουρής, «Αθαλάσσα», εκδ. Το Ροδακιό, 2021 (γράφει ο Χρήστος Μαυρής) appeared first on Ποιείν.