Image may be NSFW.
Clik here to view.
Ο Αρχίλοχος έγραψε ποιήματα, ελεγείες, ύμνους σε ιαμβικό και τροχαϊκό μέτρο. Εισήγαγε το λόγιο ίαμβο για σατιρική χρήση. Εμπνέονταν από το έπος, επιστρατεύοντας νέες λέξεις και ιδιωματισμούς. Ολιγόστιχα, σε ποικίλα μέτρα και στροφικούς συνδυασμούς τα ποιήματά του (ελεγειακά δίστιχα, ιαμβικά τρίμετρα, τροχαϊκά τετράμετρα, επωδοί). Κυρίαρχα θέματα ήταν ερωτικά, συμποτικά, πολιτικά, ηθικά συχνά σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, ενώ αναδεικνύεται η εποχή της διαρκούς πολεμικής προπαρασκευής . Η νέα ποίηση, που διαμορφώνει ο Αρχίλοχος, διακρίνεται από το ομηρικό ιδεώδες όσον αφορά τον πατριωτισμό που επιτάσσει την αυτοθυσία. Επιπλέον το αντικείμενο του έρωτα αποδίδεται ως «καλόν» και συγκεντρώνει ελκυστικά, εξιδανικευμένα χαρακτηριστικά. Συνάμα ως συναίσθημα οδυνηρό βιώνεται που πολιορκεί την ψυχή με έντονη συναισθηματική φόρτιση .
Παρακάτω καταγράφεται η μορφή του αρχιλόχειου λόγου που διασώζει ο West .
[4]
Πιθανόν ο Αρχίλοχος να ανήκε στη φρουρά στην ποιητική παράσταση του πλοίου (έτσι η φυλακή αποδίδεται ως βάρδια). Η επιβεβλημένη πόση κρασιού συνυφαίνεται με τη διάθεση ανάπαυλας κατά την περάτωση της βάρδιας. Προτρεπτικά αναδεικνύεται η αγάπη για τη ζωή συνάμα με τη ροπή προς την ανέμελη ψυχαγωγία.
ἀλλ’ ἄγε, σὺν κώ[θωνι θοῆς διὰ σέλματα νηὸς
φοίτα καὶ κοίλ[ων πώματ’ ἄφελκε κάδων,
ἄγρει δ’ οἶνον [ἐρυθρόν ἀπὸ τρυγός• οὐδὲ γὰρ ἡμεῖς
νηφέμεν [ἐν φυλακῆι τῆιδε δυνησόμεθα
αλλά εμπρός με την κούπα στο αμπάρι του γρήγορου πλοίου
πήγαινε και αφαίρεσε τις τάπες των βαθουλών βαρελιών,
τρύγησε κόκκινο κρασί από τον πάτο∙ διότι ούτε εμείς
θα μπορούμε στην βάρδια αυτή να μην πίνουμε
[26]
Το ιαμβικό δίστιχο έχει να κάνει με δύο πόλους, αφενός τους αίτιους, αφετέρου τον ποιητή. Κυριαρχεί η πεποίθηση ότι οι θεοί μορφοποιούν τις ανθρώπινες συνθήκες. Παραμένει ασαφές όμως ποιοι και γιατί είναι υπεύθυνοι, μολονότι στον πάπυρο διατυπώνεται το «ἡμέας δέ».
ὦναξ Ἂπολ[λον, καί σύ τούς μέν αἰτίους
πήμαινε [καί σφας ὂλλυ’ ὣσπερ ὀλλύεις,
ἡμέας δέ…
βασιλιά Απόλλωνα, και συ τιμώρησε τους ενόχους
και αυτούς να καταστρέψεις, όπως αφανίζεις
και εμάς…
[105]
Πριν από την έλευση της τρικυμίας, συναισθήματα ακραία υποδέχονται τον επικείμενο κίνδυνο. Με το πρωθύστερο σχήμα (ταράσσεται πόντος, σῆμα χειμῶνος) τα γεγενημένα κινητοποιούν παράλληλα την υποκειμενική αντίδραση του ανθρώπου (κιχάνει φόβος). Σύμφωνα με τον Ηράκλειτο, ο ποιητής με αλληγορία σκιαγραφεί τα δεινά για τους Θρακιώτες στον πόλεμο, επινοώντας μια εικόνα της θάλασσας που κλυδωνίζεται από την τρικυμία (ομοίως θεωρούν και οι Adrados, Capovilla) . Σύμφωνα με τον Ηρακλείδη τον Ποντικό (Αλληγορία Ομήρου 5,6), ο ποιητής παρομοιάζει τον πόλεμο με θαλασσοταραχή που ενδεχομένως να περιέγραφε σε ολόκληρο ποίημα του οποίου μόνο οι τρεις στίχοι σώθηκαν∙ ο Πλούταρχος (Περί Δεισιδαιμονίας c,8) αναφέρει ότι ο καπετάνιος ικετεύει τους θεούς να τον προστατέψουν στην τρικυμία, ενώ χειρίζεται το τιμόνι∙ ο Θεόφραστος (Περί Σημείων τρικυμίας 3,8) θεωρεί το νέφος πάνω από τα όρη σημάδι τρικυμίας .
Γλαῦχ’ ὅρα· βαθὺς γὰρ ἤδη κύμασιν ταράσσεται
πόντος, ἀμφὶ δ᾽ ἄκρα Γυρέων ὀρθὸν ἵσταται νέφος,
σῆμα χειμῶνος, κιχάνει δ᾽ ἐξ ἀελπτίης φόβος
Γλαύκε, κοίταξε· το βαθύ πέλαγος από το κύμα
αναταράζεται πια, ενώ γύρω από τις κορυφές των Γυρέων
στέκεται ορθό σύννεφο, σημάδι του χειμώνα
και ο φόβος απελπιστικά μας καταλαμβάνει
[133]
Σύμφωνα με τα μηνύματα του κειμένου, στον αντίποδα των ομηρικών ιδεωδών, η υστεροφημία δεν έχει ουσιαστικό περιεχόμενο, εφόσον η επιδίωξη του κοινωνικού σεβασμού επιτυγχάνεται μόνο εν ζωή. Μετά το θάνατο τιμές και υπόληψη κρίνονται ανυπόστατα δεδομένα χωρίς αντίκρισμα στην απτή αλήθεια. Ο ποιητής αποδίδει βιωματική σημασία στην ανάδειξη της αξίας της ατομικότητας.
οὒτις αἰδοῖος μετ’ ἀστῶν οὐδέ περίφημος θανών
γίνεται∙ χάριν δέ μᾶλλον τοῦ ζοοῦ διώκομεν
< οἱ> ζοοί, κάκιστα δ’ αἰεί τῶι θανόντι γίνεται
ούτε σεβαστός ούτε δοξασμένος γίνεται κανείς, όταν πεθάνει∙
οι ζωντανοί επιδιώκουμε περισσότερο την εύνοια του ζωντανού
και γι’ αυτόν που πέθανε πάντοτε αποβαίνουν τα χειρότερα
Βιβλιογραφία
▪ Archilochus, Elegi, Trimetri, Tetrametri, Epodi, Incerti Generis, Dubia, Spuria. Delectus ex Iambis et Elegis Graecis. West, M. L. (ed.). II Series. Oxford Classical Texts. Oxford: Oxford University Press, 1980
▪ Βουτιερίδης, Η.Π. 1999. «Αρχίλοχος», στο: Βουτιερίδης, Η.Π. (μετάφρ.), Αρχαίοι Έλληνες Λυρικοί. Τέταρτη έκδοση. 25-44. Αθήνα: Παπαδήμας
▪ Παπαδημητρίου, Ι. Θ. 1984. «Αρχίλοχος», στο: Παπαδημητρίου, Ι. Θ. (μετάφρ.), Ελεγεία και Ίαμβος: Αρχίλοχος-Καλλίνος-Σημωνίδης-Τυρταίος-Μίμνερμος-Σόλων-Θέογνις-Ιππώναξ-ελάσσονες. 27-57. Αθήνα
▪ Σκιαδάς, Α.Δ. 2000. «Αρχίλοχος», στο: Σκιαδάς, Α.Δ. (μετάφρ.), Αρχαϊκός λυρισμός.1. δεύτερη έκδοση. 62-127. Αθήνα: Καρδαμίτσα