`
Η ανοικτη πληγη στο σώμα της μνήμης/ Μια πρώτη ανάγνωση της ποιητικης συλλογης “Ηλίου και Σελήνης άλως”
[Ο Ριμάκο επέζησε στην ποίηση του Κυριάκου Χαραλαμπίδη!]
`
Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, όπως βέβαια και ο αλησμόνητος Ματθαίος Μουντες, ανήκει στην ομάδα των λιγοστων αλλα αρκετα αφοσιωμένων μαθητων-ποιητων του Τάκη Παπατσώνη, του κορυφαίου αλλα παραγνωρισμένου ποιητη που πίστευε και διαλαλούσε πως Τέχνη=Προσευχη. Η εμμονη τους σε κάποια συγκεκριμένα θέματα-όχι κατ’ ανάγκη θρησκευτικα-και γενικα η ευρυμέτωπη διανοητικη συγκρότηση της σκέψης-τους, που φυσιολογικα καταλήγει να εκδηλώνεται και στη δημιουργία τους, είναι μερικα απο τα βασικα χαρακτηριστικα αυτης της ομάδας ποιητων. Πρέπει να διευκρινίσω όμως πως εδω χρησιμοποιω τη λέξη «ομάδα» με την έννοια της συγγενους ιδιοσυγκρασίας.
Υπο αυτα τα δεδομένα όμως, η πολυσύνθετη ποίηση που παράγουν, και που ξεχωρίζει για το ασύλληπτο βάθος και τις δυσθεώρητες προεκτάσεις-της, μετατρέπεται σε φορέα πληροφοριων μ’ επακόλουθο οι αναγνώστες αυτων των ποιητων να διαθέτουν, ή πρέπει να διαθέτουν, τις ανάλογες ή και περισσότερες γνώσεις για να μπορέσουν να διαβάσουν και να κατανοήσουν σωστα την ποίησή τους. Γιατι, ποιητες όπως ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, απευθύνονται, ακούσια θα έλεγα, στους επαρκεις αναγνώστες, χωρις βέβαια ν’ αποκλείουν ή ν’ αδιαφορουν συνειδητα για τους υπόλοιπους αναγνώστες. Για την ακρίβεια προσλαμβάνονται ευκολότερα απο αναγνώστες που είναι καλα ενημερωμένοι και εξοικειωμένοι με όλο το ποιητικο έργο που έχουν δημιούργησει αυτοι οι ποιητες, μ’ επιμονη και σπουδη, στο εργαστήρι τους, καθ΄ όλη τη μακρόχρονη πορεία-τους. Επιμένω ν’ αναφέρομαι σ’ εκείνους τους αναγνώστες που είναι μπασμένοι, απο την κύρια πόρτα, εδω και χρόνια, στον εργαστηριακο χώρο αυτων των δημιουργων και ως εκ τούτου είναι καλοι γνώστες του έργου τους, εφόσον βλέπουν και γνωρίζουν με ποιο τρόπο αλλα και με ποια υλικα δημιουργουν τα ποιήματά τους.
ΟΣΑ ΑΝΑΦΕΡΑ, λοιπον, πιο πάνω ισχύουν ασφαλως και για τον Κ. Χαραλαμπίδη. Θέλω να τονίσω πως για να καταλάβει κάποιος την ποίησή του πρέπει να βρίσκεται διαρκως, χωρις διακοπη, μέσα στο ποιητικο εργαστήρι του. Αν είναι εφικτο να βρίσκεται στο εργαστήρι του απο τη στιγμη που το θέτει σε λειτουργία μέχρι τη στιγμη που θα ολοκληρώσει το καινούργιο και υπο εξέλιξη έργο του. Με άλλα λόγια να ζει δίπλα του και ν’ αναπνέει τον ζωογόνο αέρα της τέχνης του. Μόνο έτσι, νομίζω, θα συμμετάσχει και θα αισθάνεται, λεπτο προς λεπτο, τη δημιουργία του κάθε ποιήματός του. Και μόνο έτσι, θα μπορέσει, στο τέλος, να καταλάβει πλήρως την πολύκλωνη και πολύφωνη ποίησή του.
Γιατι, ο Κ. Χαραλαμπίδης, όπως πολυ σωστα τον έχει χαρακτηρίσει ο αξέχαστος Σάββας Παύλου, είναι «ποιητης λόγιος (και σχολαστικος, μεθοδικος και οργανωμένος όταν στο ποιητικο-του εργαστήρι μαστορεύει)». Ποιητης λόγιος, με όλη τη σημασία της λέξης, που «συμπλέκει, φιλογενετικα και οντογενετικα, την ιστορία της φιλοσοφίας και τις δικες-του φιλοσοφικες αναζητήσεις». Γι’ αυτο, τα ποιήματά του, πέραν απο τη συγκίνηση και την αισθητικη απόλαυση που προσφέρουν στον αναγνώστη, τον καθιστουν συνάμα και κοινωνο των γνώσεών του, εννοω της βαθιας παιδείας-του, αλλα και του καλλιτεχνικου ύφους και ήθους του, όπως βέβαια και της φιλοσοφικης στάσης του απέναντι στην κοινωνία και τη ζωη, με όλες τις εκφάνσεις τους. Σίγουρα, είναι ποιήματα που ανεβάζουν ακόμη πιο ψηλα το αισθητικο και μορφωτικο επίπεδο του αναγνώστη και αυτος, όπως αντιλαμβάνομαι, είναι ο πρώτος και ο κύριος στόχος του δημιουργου τους.
ΔΥΣΤΥΧΩΣ, στις μέρες μας, αρκετοι αναγνώστες, που καταφεύγουν στην ποίηση, δεν είναι εξοικειωμένοι μαζι της αλλα δεν διαθέτουν ούτε και τις απαραίτητες γνώσεις περι ποιητικης τέχνης, με αποτέλεσμα όταν διαβάζουν ποιήματά σύγχρονων ποιητων, της κατηγορίας του Κ. Χαραλαμπίδη, να τα βρίσκουν δυσνόητα ή δύσκαμπτα, εν ολίγοις άγονα και ανούσια, να τ’ απορρίπτουν χωρις δεύτερη σκέψη, και σε τελικη ανάλυση να τους πταίει η ποίηση και ο δημιουργος και όχι βέβαια η πνευματικη πενία τους.
Απο αυτη την επικίνδυνη πλάνη βέβαια δεν ξεφεύγουν και περισπούδαστοι (δήθεν) κριτικοι ή μελετητες της λογοτεχνίας (ευτυχως λίγοι) που τον τελευταίο καιρο έχουν επιδοθει μετα μανίας στην αποδόμηση ή, πιο σωστα, στην καρατόμηση του ποιητη Κ. Χαραλαμπίδη, πιστεύοντας πως με αυτο τον απαράδεκτο τρόπο θα καταφέρουν να υπερισχύσει η αφεντια τους στο ποιητικο στέρεωμα. Στο τέλος όμως, το μόνο που κατορθώνουν αυτοι «οι νεόπλουτοι της σκέψης», όπως θα τους αποκαλούσε ο Γιώργος Σεφέρης, είναι ν’ αποκαλύπτουν συνεχως την ανεπάρκεια και την εμπάθειά-τους απέναντι στο δημιουργο και την ποίησή του. Είναι όμως ανέντιμο, απο μέρους του κριτικου ή του μελετητη, να θέλει ή να επιζητει φορτικα απο το δημιουργο να εκποιήσει την τέχνη του για να εξυπηρετήσει αλλότρια συμφέροντα, πέραν απο αυτα της λογοτεχνίας, με την αφελη δικαιολογία ό,τι είναι εγκεφαλικο το έργο του και συνεπως δεν μπορει να το καταλάβουν, τόσο ο ίδιος όσο και οι αναγνώστες που θα διαβάσουν την κριτικη ή τη μελέτη του.
ΑΦΟΡΜΗ για να διατυπώσω τις πάρα πάνω θέσεις για την ποίηση που γράφεται στις μέρες μας, τους κριτικους αλλα και τους αναγνώστες, στάθηκε η νέα ποιητικη συλλογη του Κ. Χαραλαμπίδη που τιτλοφορείται Ηλίου και Σελήνης άλως και κυκλοφόρησε στις αρχες αυτου του χρόνου (Απρίλης 2017) απο τον εκδοτικο οίκο Ίκαρος, της Αθήνας. Βέβαια και η ποίηση που μας προσφέρει τώρα ο Κύπριος ποιητης, και περιέχεται σ’ αυτο το καλαίσθητο βιβλίο, εμπίμπτει στα πλαίσια της διανοητικότητας και της υψηλης αισθητικης. Με πιο απλα λόγια θα έλεγα πως κινείται στα πλαίσια της νευρώδους αισθαντικότητας και πνευματικότητας. Επομένως, χωρις περιστροφες και μισόλογα, δηλώνω πως η ποίηση αυτη δεν είναι για τον απλο, τον απαίδευτο και απροβλημάτιστο αναγνώστη. Είναι σίγουρα για τον γερα οπλισμένο αναγνώστη! Εννοω τον άψογα πνευματικα αρματωμένο αναγνώστη! Γιατι, αν ο καλοπροαίρετος αναγνώστης, που θα πάρει στα χέρια-του τη νέα ποιητικη συλλογη του Κ. Χαραλαμπίδη για να τη διαβάσει, είναι εντελως «γυμνος» απο γνώσεις, εμπειρίες και ποιητικη ευαισθησία, θα μοιάζει σίγουρα με ένα νυχτωμένο οδοιπόρο που άθελά του μπήκε σ’ ένα μεγάλο και πυκνο δάσος, κατάσπαρτο με πανύψηλα δέντρα και βλάστηση, με αποτέλεσμα να χάσει τον προσανατολισμο του, να περιπλανιέται πανικόβλητος πέρα δώθε, χωρις να ξέρει στο τέλος που θα βρεθει ή που θα καταλήξει.
Ο Κ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ, μέσα απο την μακρόχρονη ποιητικη πορεία που έχει διανύσει, αποδεικνύεται αρκετα παραγωγικος ποιητης, μ’ ένα λόγο καίριο και εύστοχο, γεγονος που επιβεβαιώνεται και τώρα, με την καινούργια ποιητικη συλλογη του που αριθμει 96 σελίδες και 54 ποιήματα, πολύστιχα και ολιγόστιχα, τα οποία καταπιάνονται με ποικίλα θέματα, αντλημένα απο την ιστορία, την αρχαιολογία, την μυθολογία, την θρησκεία κ.α..
Για την πολυθεματικότητα, εξάλλου, της εν λόγω συλλογης είναι αρκετα αποκαλυπτικοι και οι τίτλοι των ποιημάτων που περιέχει, όπως οι εξης: «Αφροδίτης άγνοια», «Το στόλισμα της Αφροδίτης», «Κύπριδος μονωδία», «Ο πιο ζηλιάρης Άδωνις», «Κορινθιαστες», «Σαπφω (Κύματι Λευκάδος)», «Μαγδαληνη μαθήτρια», «Αγιασμος των υδάτων εν Σμύρνη το 2016 π.Χ.», «Η γυναίκα του Ιησου», «Η μάνα του Ιούδα», «Η αφελης ερώτηση της Μαρίας», «Λεωνίδας», «Αλέξανδρος για Ηφαιστίωνα», «Προ της αλώσεως», «Θέατρο σκιων», «Δελφοι», «Κρόνος και Ρέα, Ιούλιος 1974», «Σαλαμίνα» κ.ά..
ΔΗΛΑΔΗ, ο αναγνώστης της συλλογης Ηλίου και Σελήνης άλως, θα διαβάσει στις σελίδες-της υπέροχα ποιήματα που υμνουν (κυρίως) τον έρωτα και την ομορφια, καθως και ποιήματα ιστορικα, κοινωνικα και θρησκευτικα. Θα βρει και θα διαβάσει ακόμη ποιήματα με φιλοσοφικες, πολιτικες, πολιτιστικες, οικονομικες και περιβαλλοντικες αναφορες, που αντανακλουν πάντοτε τις θέσεις και τα πιστεύω του ποιητη γύρω απο αντίστοιχα δρώμενα, σε Κύπρο και Ελλάδα.
Είναι όμως, όπως διαπιστώνω, οι απόψεις και οι θέσεις ενος αιρετικου ποιητη, στο έπακρον αμφισβητία, που δεν διστάζει πολλες φορες να έλθει σε αντίθεση ή και σύγκρουση με τις καθιερωμένες θέσεις και απόψεις που ασπάζεται η πλειοψηφία των πολιτων. Μοιάζει, στο σημείο αυτο, ωσαν να ρίχνει με την ποίησή του δυνατους προβολεις για να φωτίσει περιοχες απόκρυφες και μεταφυσικες, που είναι γεμάτες σκοτάδι και μυστήριο, βασιζόμενος και καθοδηγούμενος απο ένα ιδιωτικο πλάνο υπονόμευσης καταστάσεων και αξιων. Απο αυτη την άποψη αρκετα διαφωτιστικο είναι το ποίημα «Ένα Σαββάτο», όπου παραθέτω στη συνέχεια μερικους στίχους του. Είναι ένα ποίημα τολμηρο στη σύλληψή του αλλα ανορθόδοξο σε ό,τι αφορα τις θέσεις που προβάλλει, που αν το έγραφε σε άλλες εποχες ο Κ. Χαραλαμπίδης δεν θα ξέφευγε (υποθέτω) απο την πυρα της Ιερας Εξέτασης ή δεν θα απέφευγε τον αφορισμο-του απο την ορθόδοξη εκκλησία.
«Πολυ με σκανδαλίζουσι τα λόγια του Κυρίου.
Απο κοντα θα του’ λεγα να οικονομει
τα ρήματά του και τα ουσιαστικα.
Δεν πρόσεχε τον τρόπο που μιλούσε,
κακους συμβούλους θα’ χε, υποθέτω,
(περι αυτου δεν τρέφω αμφιβολίες).
Μα και για του Λαζάρου την ανάσταση
διατηρω εν προκειμένω ενστάσεις
(τα δικαιώματά μου επιφυλάσσω).
Κοντολογις ο φίλιος δεν πορεύονταν
στο περιλάλητο εκούσιο πάθος.
Αρρώστησε και πέθανε· τι πιο απλο;
Εκείνος όμως όχι μιλω για τον Ιησου,
που τάχυνε το βήμα της βραδυπορίας
σ’ αντίθετη κατεύθυνση, να δώσει χρόνο
στην αποσύνθεση για τη δουλειά της…»
Σελ. 42
`
ΕΠΙΠΛΕΟΝ, έχω διαπιστώσει πως κάποια απο τα θέματα, που αναπτύσσει ο Κ. Χαραλαμπίδης στα ποιήματα της νέας συλλογης-του, τα έχουμε συναντήσει και σε προηγούμενες συλλογες του. Θα χαρακτήριζα την τάση του αυτη σαν μια νοσταλγικη επιστροφη σε παλια και αγαπημένα του λημέρια. Τα ποιήματα όμως που μας παραδίδει με τη νέα συλλογη του και είναι, όπως σημείωσα, βασισμένα σε γνωστα θέματά μας, δεν είναι βέβαια τα ίδια με των προηγούμενων συλλογων του. Αντιθέτως, είναι αρκετα παραλλαγμένα γιατι τώρα το κάθε νέο ποίημα είναι εμπνευσμένο απο διαφορετικο αίτιο και εστιασμένο σε σύγχρονα κοινωνικα, ιστορικα και πολιτισμικα δεδομένα, άρα κοιταγμένο απο μια διαφορετικη οπτικη γωνία.
ΣΤΕΚΟΜΑΙ ιδιαίτερα στο θέμα των αγνοουμένων της κυπριακης τραγωδίας, που υφίσταται και χρονολογείται απο τον Ιούλιο του 1974 όταν ο τουρκικος στρατος εισέβαλε στο νησι, λεηλατώντας και καταστρέφοντας το βόρειο μέρος της Κύπρου και επιφέροντας τον θάνατο σε χιλιάδες ελληνοκύπριους πολίτες. Απο τότε όμως παραμένουν αγνοούμενοι και εκατοντάδες άλλοι πολίτες των οποίων η τύχη τους δεν έχει διακριβωθει μέχρι σήμερα. Αυτο το πολυ ευαίσθητο θέμα όμως, όπως είναι γνωστο, κατασυγκίνησε και απασχόλησε έντονα παλαιότερα τον Κ. Χαραλαμπίδη, με αποτέλεσμα να μας δώσει μία απο τις καλύτερες συλλογες-του, τον Θόλο, που εκδόθηκε το 1989, απο τις εκδόσεις Ερμης, και περιέχει ποιήματα αποκλειστικα για τους αγνοούμενους.
Φαίνεται όμως πως ο αβάστακτος πόνος και η αναστάτωση που έχει επιφέρει στον ποιητη το ακανθώδες θέμα των αγνοουμένων της κυπριακης τραγωδίας, που επενεργει τώρα σαν μία ανεπούλωτη πληγη στο σώμα της μνήμης-του (και της μνήμης-μας), δεν έχει καταλαγιάσει μέσα του, με αποτέλεσμα να επανέρχεται και στη συλλογη Ηλίου και Σελήνης άλως, όπου δωρίζει στο αναγνωστικο κοινο άλλο ένα συγκλονιστικο ποίημα, που τιτλοφορείται «Νυμφίου Αγνοουμένου», απο το οποίο δημοσιεύω τους αρχικους στίχους του:
«Καθημερινα φορούσε τα καλα
κυριακάτικά της πάθια,
χρόνους σαράντα τον ακαρτερούσε.
Κάτω απ’ τη λάμπα, π’ αναδάκρυζε το φως της,
έπλεκε ατέλειωτη μια λούρα μην τελειώσει
το νήμα της ζωης του ξαγρυπνούσε
μην έρθει αυτος μεσάνυχτα και κάτι
και της χτυπήσει αργα την πόρτα…»
Σελ. 59
`
Απο το πιο πάνω ποίημα, (καταφεύγοντας ή όχι στις βοηθητικες σημειώσεις που παραθέτει ο ποιητης στο τέλος της συλλογης), φανερώνεται πως ο Κ. Χαραλαμπίδης δεν είναι δυσνόητος ποιητης, όπως κάποιοι εργολαβικα και παραπλανητικα διατείνονται. Ποιητης δηλαδη που επιδιώκει να παράξει ακανόητη ποίηση ή ποιητης που λειτουργει με οδηγο του το ανεδαφικο δόγμα «η τέχνη για την τέχνη», που ταλαιπώρησε αφάνταστα το παγκόσμιο πολιτισμικο γίγνεσθαι τα περασμένα χρόνια.
Δεν είναι βέβαια ο Κ. Χαραλαμπίδης και τυχάρπαστος ποιητης. Γιατι, με τον τρόπο που λειτουργει και εξασκείται καθημερινα, θέλω να πω με τον τρόπο που εμπνέεται και δημιουργει τα ποιήματά του, είναι, επαναλαμβάνω, έντεχνος δημιουργος, δηλαδη πέρα για πέρα εργαστηριακος και λόγιος ποιητης! Ποιητης που επιδιώκει σκόπιμα να συμπλέξει στην ποίησή του ουσιώδη κεφάλαια, με διδάγματα και αξίες, απο την ελληνικη και παγκόσμια κληρονομια! Αντλει, δηλαδη, απο αυτες τις τεράστιες δεξαμενες πολιτισμου, σημαντικα στοιχεία προς όφελος της ποίησής του! Θα έλεγα πως εργάζεται όπως ένας έμπειρος κηπουρος που ξεχωρίζει και κορφολογει ανθεκτικα μοσχεύματα απο το μεγάλο καταπράσινο μπαξε της ελληνικης και παγκόσμιας γραμματολογίας για να εμβολιάσει την δικη του δημιουργία, την δικη του ποίηση!
ΟΠΩΣ σε κάθε συλλογη του, λοιπον, έτσι και στη συλλογη Ηλίου και Σελήνης άλως, είναι καταφανεις μέσα στην ποίησή του διάφορες φάσεις απ’ όλη την Ελληνικη Γραμματολογία, αρχίζοντας απο την Αρχαία Ελλάδα και τους τραγικους ποιητες, φθάνοντας στο Βυζάντιο και τη Θρησκευτικη Υμνογραφία για να καταλήξει στο Δημοτικο Τραγούδι αλλα και τη σύχρονη ποίηση και λογοτεχνία που γράφεται σε Κύπρο και Ελλάδα, αλλα και σε άλλες χώρες!
Επομένως δεν ενεργει απο ποιητικη μανιέρα, και δεν πρέπει να μας προβληματίζει το γεγονος, όταν κάποιες φορες αποφασίζει ν’ αποκαλύψει τις πηγες απο τις οποίες άντλησε το θέμα του, όπως π.χ. η φράση «το λέει το Χρονικον», που συναντάμε (σελ. 49) στο ποίημα «Περι της οικοδόμησης του ναου της Αγίας Σοφίας».
Απεναντίας, ενεργει, πιστεύω, με αυτο τον τρόπο, για να δώσει στον αναγνώστη του άφθονη τροφη για σκέψη αλλα και για να τον κατευθύνει σε άλλα ενδιαφέροντα βιβλία, με τη σιωπηλη προτροπη να βρει και να διαβάσει κάτι περισσότερο απο ό,τι του προσφέρει το ποίημά του. Στην ουσία, είναι ωσαν να ανοίγει ένα μικρο παράθυρο στο εργαστήρι του, για να διευκολύνει τον αναγνώστη να κατανοήσει την ποίησή του αλλα και για να του τροχίσει το αισθητικο κριτήριο με το οποίο θα συγκρίνει, αν βέβαια το επιδιώξει, το ποίημα και τη λόγια πηγη του.
ΑΚΟΜΗ, στη συλλογη Ηλίου και Σελήνης άλως, ο αναγνώστης μπορει να ψηλαφίσει και να αισθανθει όλη την ιστορία της ελληνικης γλώσσας, όπως αυτη διαχέεται μέσ’ απο τα ποιήματά του. Δηλαδη, μπροστα στα μάτια του αναγνώστη αποκαλύπτονται σημαντικοι σταθμοι απο την ιστορικη διαδρομη της πανάρχαιης γλώσσας μας. Εννοω, πως μέσα απο την ποίηση του Κ. Χαραλαμπίδη, ο αναγνώστης ζει και αισθάνεται ολόκληρη την χιλιόχρονη ιστορικη εξέλιξη της ελληνικης γλώσσας. Μιας ενιαίας γλώσσας, που αριθμει πέραν των 3.000 χρόνων ζωης!
Αυτη την αέναη πορεία της ελληνικης γλώσσας, ο αναγνώστης την αντιλαμβάνεται σε μεγάλο βαθμο απο τις λέξεις που επιλέγει και χρησιμοποιει ο Κ. Χαραλαμπίδης για να φτιάξει τα ποιήματά του που, επαναλαμβάνω, αυτες οι λέξεις είναι μαζεμένες μέσ’ απ’ όλο το φάσμα της ελληνικης γλώσσας. Με άλλα λόγια, ο αναγνώστης εκλαμβάνει αυτη την αδιάσπαστη πορεία της γλώσσας-μας μέσ’ απο το πλούσιο λεξιλόγιο που χρησιμοποιει ο ποιητης, με το οποίο μεταδίδει τα νοήματα, τα μηνύματα και γενικα τη σκέψη του, που λίγο-πολυ το φαντάζομαι σαν τις σιδερένιες ράγες πάνω στις οποίες διέρχεται το τραίνο για να μεταφέρει το συσσωρευμένο πλήθος στον προορισμο του.
Με αυτο τον τρόπο όμως, η ποιητικη γλώσσα που υφαίνει ο Κ. Χαραλαμπίδης είναι πικάντικη, άλλοτε ανάλαφρη και άλλοτε σοβαρη, άλλοτε παιγνιώδης και άλλοτε σκαμπρόζικη (Μπρε μπρε, μονάχα ο κουτσοπόδαρος Ήφαιστος...σελ. 9). Σε τελικη ανάλυση όμως καταλήγει να είναι ζωντανη και χυμώδης, άρα πνευματώδης, συναρπαστικη και αρκετα ενδιαφέρουσα!
ΕΠΙΛΕΓΕΙ, λοιπον, λέξεις απο την Αρχαία ελληνικη γλώσσα και τους τραγικους, τη γλώσσα του Μεσαίωνα και του Βυζαντίου, απο την Εκκλησιαστικη Υμνογραφίας, καθως και απο το Δημοτικο Τραγούδι, την Καθαρεύουσα και τη σύγχρονη Δημοτικη Γλώσσα αλλα και απο τις διάφορες διαλέκτους της ελληνικης γλώσσας, που αντέχουν στον χρόνο και επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας, όπως είναι π.χ. η κυπριακη ή η κρητικη διάλεκτος. Δίνω κάποια χαρακτηριστικα παραδείγματα.
Λέξεις απο την Αρχαία γλώσσα
-Αλιγενης (αυτος που γεννιέται απο τη θάλασσα),
-Θεώμαι (γυρίζω το βλέμμα μου προς κάποια κατεύθυνση με σκοπο να εντοπίσω με την όραση κάποιον ή κάτι συγκεκριμένο)
-Βαλανεία (στην κλασικη Ελλάδα τα Βαλανεία αναφέρονται είτε ως ιδιωτικα λουτρα σε κατοικίες είτε, πιο συχνα, ως δημόσια για τους κατοίκους των πόλεων)
Λέξεις απο τη Μεσαιωνικη γλώσσα
-Αναδακρύζω (δακρύζω λίγο, βουρκώνω)
Λέξεις απο Εκκλησιαστικα κείμενα
-Οθόνια (λουρίδες λινου υφάσματος με τις οποίες φάσκιωναν το νεκρο σύμφωνα με τα Ιουδαϊκα έθιμα ταφης)
-Σουδάριο (πλατυ άσπρο κομμάτι υφάσματος με το οποίο τυλίγεται το κεφάλι του νεκρου σύμφωνα με τα Ιουδαϊκα έθιμα ταφης)
Λέξεις απο τη Νεοελληνικη γλώσσα
-Πιλαλούσαν (σημαίνει καλπάζω. Λέξη που συναντούμε στο πεζογραφικο κυρίως έργο της Πηνελόπη Δέλτα)
-Αρόδο (σημαίνει αγκυροβολημένο (πλοίο) έξω απο το λιμάνι. Ξένη λέξη, ίσως απο τη γαλλικη, που επεκράτησε στη Νεοελληνικη
-Περουζε (τουρκικη λέξη που σημαίνει τον πολύτιμο λίθο Κάλλαϊς)
-Αποδόμησε (προέρχεται απο τη γαλλικη γλώσσα και σημαίνει διαλύω ή καταστρέφω κάτι)
Λέξεις απο την κυπριακη διάλεκτο
-Αζούλεψε (ζήλεψε)
-Βασιλαρκόντισσα (με βασιλικη αρχοντια)
-Παραλαλούσε (παραμιλούσε)
`
Ο Κ. Χαραλαμπίδης, όπως διαπιστώνω, δεν νιώθει κανέναν ενδοιασμο ή συστολη μπροστα στις λέξεις, ειδικα σ’ εκείνες που επιλέγει για να χρησιμοποιήσει στην ποίησή του. Αντιθέτως, ζει τις λέξεις στη βαθια σημασία τους και πηγαίνει προς αυτες με αγάπη και κυρίως χωρις προκαταλήψεις. Σέβεται την κάθε λέξη ξεχωριστα και νιώθει δέος ακόμη και όταν έχει μπροστα του τις πιο περιφρονημένες ή παρακατιανες λέξεις. Λέξεις όπως π.χ. «κουτσοπίναμε» και «σκυλομετάνιωσε». Δεν διστάζει ακόμη να χρησιμοποιήσει στην ποίησή του και φθαρμένες ή παραμορφωμένες λέξεις, όπως π.χ. σούρνεται, ο καθαεις, απα, υγιο που με αυτο το τυπικο γνώρισμα έχουν επικρατήσει, τουλάχιστον φωνητικα, σε διάφορους ελληνικους γεωγραφικους χώρους.
Ξεκάθαρα, λοιπον, αποδεικνύεται πως απο το μεράκι και το ταλέντο του ποιητη εξαρτάται αν θα πάρουν οι λέξεις «πνοη ζώσα» και γενικα ποιητικη υπόσταση μέσα στους στίχους του. Και εδω οφείλω να ομολογήσω πως ο Κ. Χαραλαμπίδης, ειδικα σε αυτη την προσπάθειά του, ξεχωρίζει ως ένας σπουδαίος μάστορης ή, καλύτερα, ως ένας δαιμόνιος μάγος, με θαυμαστες ικανότητες, που μπορει ν’ αναστήσει και να επαναλειτουργήσει αποτελεσματικα μία νεκρη ελληνικη λέξη που βρισκόταν θαμμένη για αιώνες κάτω απο την ταφόπλακα του αδέκαστου χρόνου!
ΣΤΟΝ ΕΠΑΡΚΗ αναγνώστη βέβαια ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλει και η επανεμφάνιση του Ριμάκου στην ποίηση του Κ. Χαραλαμπίδη. Πρόκειται για μια δημοφιλη ποιητικη μορφη, που την χρησιμοποίησε αφειδώλευτα στις πρώτες-πρώτες συλλογες του που, όπως με έκπληξη και χαρα διαπιστώνω, επιβίωσε μέχρι τις μέρες μας. Τα τελευταία χρόνια όμως, αυτη «η ανοιγματικη ανθρώπινη μορφη», κατα περίεργο τρόπο, είχε εξαφανισθει ανεπαίσθητα απο τις ποιητικες συλλογες του, αφήνοντάς μας ν’ αντιληφθούμε πως είχαν λήξει τα διαπιστευτήρια-της στην ελληνικη ποίηση, λόγω αιφνίδιου θανάτου του Ρημάκου!
Ο Σάββας Παύλου, στην υπέροχη μελέτη του Η μορφη του Ριμάκο στη νεότερη κυπριακη λογοτεχνία, (Λευκωσία 1995, εκδόσεις Ακτη) αποφάνθηκε πως ο Ριμάκο είναι «κάποτε το άλτερ έγκο του ποιητη, κάποτε το υπερεγω-του» που «με απρόσμενες εικόνες και αντιθέσεις, στοχάζεται και διαλέγεται για την καθημερινότητα και τις μικρες και μεγάλες πράξεις των ανθρώπων ευστόχως έχει υποδειχθει η συνάφειά του με τις Ιστορίες του κ. Κόινερ του Μπρεχτ προσπαθώντας σαν αρχαϊκη μορφη να ερμηνεύσει, να βρει το πρώτο στοιχείο και αίτιο και τις κρυφες και φανερες αλληλουχίες που δημιουργει, για να βάλει τάξη, ρυθμο και αξίες στον κόσμο».
Έτσι ακριβως, εννοω με αυτες τις ιδιότητες, παρουσιάζεται και στο τελευταίο ποίημα της συλλογης που τιτλοφορείται «Τέλος τρίτου μέρους του πρώτου κεφαλαίου». Δίνω μερικους στίχους απο το εν λόγω ποίημα:
«Η πείνα και η δίψα ωθουν
τη σκάλα της εξέλιξης
που ενοράται ανώτερες
αισθήσεις και μορφώματα.
Λεπτοφυεις κρατήρες παρεμβαίνουν
στη μυστικη φανέρωση του Σύμπαντος
με σώφρονα κλαδια και πλοκαμους.
Αυτο σημαίνει, τόλμησε ο Ριμάκο
την ασεβη του γνώμη, πως ο θάνατος
είν’ υψηλος σε ΦΠΑ και άλλες
ρυθμίσεις οικονομικες…»
Σελ. 84
`
Ο Ριμάκο, όπως είναι γνωστο, έκανε την εμφάνισή-του το 1973 και συγκεκριμένα στην τρίτη ποιητικη συλλογη του Κ. Χαραλαμπίδη με τίτλο Το αγγείο με τα σχήματα, όπου εδω συμπεριέλαβε πέντε ποιήματα με τη μορφη αυτη, η οποία κίνησε αμέσως την προσοχη και το ενδιαφέρον του φιλόλογου Γ.Π. Σαββίδη αλλα και του Κύπριου ποιητη Κώστα Βασιλείου, δίνοντας ο καθένας, στο θέμα αυτο, τις δικες του αντιλήψεις και προεκτάσεις.
Ο Σαββίδης, μάλιστα, σε βιβλιοκριτικη του για το Αγγείο με τα σχήματα, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Το Βήμα (Αθήνα, 26 Αυγούστου 1973) τόνιζε, ανάμεσα σε άλλα, πως «πρόκειται για μία γενναία προσπάθεια διάπλασης νεοτερικης μυθολογίας σε ένα πρόσωπο σύγχρονο μα ανεξάρτητο απο τον ποιητη, με ελαφρους απωανατολίτικους και ίσως μπρεχτικους τόνους. Στο βαθμον όπου πραγματώνεται, ο Ριμάκο εμφανίζεται λιγότερο διάφανος απο τον Μαθιο Πασχάλη ή τον Στράτη Θαλασσινο του Σεφέρη, πνευματικότερος απο τον Μαξ ή τον Κωνσταντίνο του Σινόπουλου, πιο ώριμος απο τον κ. Ίβο του Βασίλη Στεριάδη, σαν ένα είδος κομφουκιανου απόγονου του Πτωχολέοντος».
Και ο σπουδαίος φιλόλογος ολοκλήρωνε την άποψή του για το Ριμάκο με τα ακόλουθα:
«Είτε επιζήσει είτε όχι κατα την επόμενη εξαετία (δεν θα ξαφνιαζόμουν αν επανεμφανιζόταν πολυ πιο σύντομα σε μια ανεπτυγμένη σύνθεση), θέλω να ελπίζω πως προοιωνίζει μια βαθύτερη ανανέωση της ποιητικης του Κυριάκου Χαραλαμπίδη μακάρι και μια κυπριώτικη άνοιξη της ποίησής μας».
ΔΕΝ ΞΕΡΩ αν επαληθεύτηκαν οι προσδοκίες του αλησμόνητου Γ.Π.Σαββίδη σε ό,τι αφορα την «κυπριώτικη άνοιξη» στην ελληνικη ποίηση. Εκείνο όμως που γνωρίζω με βεβαιότητα είναι πως ο Ριμάκο επιβίωσε θριαμβευτικα και πως μέχρι το 1995 «επανεμφανίσθηκε σε άλλα 17 ποιήματα του γεννήτορά-του Κ. Χαραλαμπίδη» αλλα και ό,τι αποτέλεσε, όπως διαπίστωσε ο Σάββας Παύλου, «ένα νέο σώμα που το οικειοποιήθηκαν και άλλοι ποιητες», όπως ο πρόωρα χαμένος Παντελης Μηχανικος, αλλα και ο Κώστας Βασιλείου. Τα χρόνια που ακολούθησαν, μεμονωμένα εμφανίσθηκε και σε στίχους δύο-τριων άλλων νεότερων Κυπρίων ποιητων.
ΘΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΩ όμως εδω. Δεν θέλω να προσθέσω, προς το παρον, τίποτε άλλο για την Κυριάκο Χαραλαμπίδη και την ποίησή του, γιατι ελλοχεύει ο κίνδυνος των κριτικων παραδρομων, που είναι πάντοτε μεγάλος, ιδιαίτερα όταν απλώνεται μπροστα στα μάτια-σου μία θάλασσα απο στίχους με εξαιρετικη εσωτερικη κίνηση, άλλοτε γαληνεμένους και άλλοτε τρικυμισμένους, άλλοτε ειρηνεμένους και άλλοτε επαναστατημένους, που απειλουν να καταπιουν τα πάντα στο περάσμα τους, πρώτιστα τον κριτικο, αν αυτος παρελπίδα δεν είναι επιδέξιος κολυμπητης.
Δεν θα αποφύγω όμως ν’ αναφέρω πως ο ποιητης, όλο αυτο το διάστημα της μοναχικης, κυριολεκτικα ασκητικης, πορείας του, έχει κατορθώσει να μας δώσει έργο υπέρτατο και ανεπανάληπτο! Έργο πρωτοποριακο, ευφάνταστο και μοναδικο, αλλα και πληθωρικο, πραγματικα αξιοθαύματο σε όγκο, χωρις ποτε η ποσότητα να λειτουργήσει σε βάρος της ποιότητάς του. Στέρεο και ανθεκτικο έργο, που άνοιξε νέους δρόμους και οδήγησε τον αναγνώστη σε άλλες ανεξερεύνητες πεδιάδες της ποίησής μας. Δικαιωματικα, λοιπον, ο Κυρίακος Χαραλαμπίδης, μεσ’ απο αυτο το πανανθρώπινο έργο έγινε η φωνη και η συνείδηση του λαου του, δηλαδη του οποιουδήποτε ανθρώπου. Οξεία και φιλοσοφημένη φωνη, που δικαιωματικα τον έχει ανεβάσει στην περίοπτη θέση που κατέχει σήμερα στην Ελληνικη Γραμματολογία, άσχετα αν κατα καιρους ακούγονται και κάποιες διαφορετικες απόψεις.
Η αλήθεια όμως είναι μία και είναι η εξης: Ο Κ. Χαραλαμπίδης και το έργο του έχουν φτάσει ψηλα, πολυ ψηλα στο ποιητικο στερέωμα! Και εγω απορρίπτω ασυζητητι πως όποιος φτάνει ψηλα απομένει μόνος του.
Αγία Φύλα, Ιούλιος –Αύγουστος 2017