`
«Οι στάσεις μας έναντι των ξένων προέρχονται κυρίως από την ποιότητα της δικής μας ταυτότητας. Ανακαλύπτουμε τα δικά μας ελαττώματα και τις δικές μας αντιφάσεις και, προσπαθώντας να αποφορτίσουμε τον εαυτό μας από το άγχος που μας δημιουργούν, δημιουργούμε την ταυτότητα του «άλλου», του ξένου και του φορτώνουμε τις αδυναμίες και τα πάθη μας» (Ρεράκης). Ένα λογοτεχνικό κείμενο προσφέρει τη δυνατότητα υπερβαίνοντας το χρόνο, το χώρο και τη γλώσσα να βοηθάει τους αναγνώστες να μάθουν για ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων, των οποίων οι ιστορίες, αν και πραγματώνονται σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό και φυσικό σκηνικό, αναδεικνύουν καθολικά αισθήματα, σκέψεις και αξίες (Jenkins & Austin). Με βάση τα δεδομένα που προσφέρει ως κείμενο άλλης γλώσσας αποτελεί διαδικασία μιας νέας κοινωνικοποίησης και προσδιορισμού νέας ταυτότητας (Hall), ένα από τα τέσσερα πρωταρχικά κριτήρια για τη συγκρότηση της ταυτότητας κατά τον Hobsbawn. Είναι ένα προνομιακό μέσο για τη συνειδητοποίηση, διερεύνηση και κατανόηση των διαφορετικών πολιτισμικών κατηγοριών, αναπαραστάσεων, διακρίσεων και αξιών, στη βάση των οποίων κατανοούμε την κοινωνική, ιστορική και πολιτισμική μας εμπειρία και συγκροτούμε την κοινωνική μας ταυτότητα (Πασχαλίδης), μια μαρτυρία για τον «ξένο» ή τον «άλλο» (Guyard, Αμπατζοπούλου, Αντωνοπούλου- Πολυδώρου). Μέσω του λογοτεχνικού κειμένου, τέλος, οι μαθητές γνωρίζουν την εμπειρία του «άλλου» και απομακρύνονται από το δικό τους κέντρο βάρους επιτυγχάνοντας τη λεγόμενη «ετεροεπικέντρωση» ή αλλιώς «ενσυναίσθηση». Το αν αυτή θα είναι τέλεια ή ατελής, δηλαδή, αν πηγαίνει σε βάθος ή στέκεται στην επιφάνεια αυτό έχει να κάνει τόσο με το ίδιο το λογοτεχνικό κείμενο όσο και με τον τρόπο ανάγνωσης και διδασκαλίας του αλλά και με το πόσο εκπαιδευμένος είναι ο μαθητής ως άτομο από τους φορείς κοινωνικοποίησής του, αφού «η ενσυναισθητική προσέγγιση του Άλλου προϋποθέτει βέβαια την προσωποποίησή του, δηλαδή τη γνώση και κατανόηση της υποκειμενικής πραγματικότητας, έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα σε συγκεκριμένες συνθήκες» (Στεργίου)
`
Οι σχέσεις που αναπτύσσουν οι μαθητές στην ομάδα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα «χαρακτηριστικά κύρους» που έχουν υιοθετήσει, δηλαδή εκείνα τα στοιχεία «που διαφοροποιούν και ιεραρχούν τα άτομα μέσα στην ομάδα» (Γεωργογιάννης- Γιάννακα). Οι εικόνες, τα νοήματα και τα συναισθήματα που πηγάζουν από τα λογοτεχνικά κείμενα αντικατοπτρίζουν τις ιδέες, τις αξίες και τις στάσεις της κοινωνίας και «διαμορφώνονται, όχι μόνο από τις προσδοκίες των υποκειμένων της οιασδήποτε θεσπισμένης ομάδας, αλλά και από την κοινωνική και ιστορική πραγματικότητα και την κυρίαρχη και περιρρέουσα ιδεολογία που αυτή μεταφέρει» (Καρακίτσιος). Το λογοτεχνικό κείμενο, λοιπόν, προσφέρεται από τη μια μεριά για τη διερεύνηση των στάσεων και των εθνικών ή τοπικών στερεότυπων και από την άλλη μεριά για τη μερική ή και ολική τροποποίηση τους. Οι συγγραφείς μέσω των λογοτεχνικών στρατηγικών αποδομούν τις στερεοτυπικές κατασκευές οι οποίες μπορούν να χωριστούν στις ακόλουθες κατηγορίες ως προς την πρόθεση χρήσης τους: α. καλύπτουν μια φανερή ιδεολογική και πολιτική λειτουργία β. χρησιμοποιούνται από τον συγγραφέα για να αντιπαρατεθεί με την κυρίαρχη ιδεολογία γ. χρησιμοποιούνται με μια ειρωνική- κριτική στάση απέναντι σε αυτή την ιδεολογία, ώστε να προβληματίσει τον αναγνώστη δ. λειτουργούν ως ένα απλό λογοτεχνικό μοτίβο. ε. Στηρίζουν τη βασική πλοκή της ιστορίας (Αναγνωστοπούλου). Επίσης, οι συγγραφείς μέσω του κειμένου καθίσταται δυνατό να αποφεύγουν τα συμβατικά πρόσωπα και να προβάλλουν τον «Άλλο» ως «θετικό ήρωα» αποενοχοποιημένο από οποιοδήποτε στιγματισμό, προσφέροντας έτσι κείμενα που αναπροσαρμόζουν και αντιτίθενται στην πραγματικότητα. Οι μαθητές βρίσκουν μέσα από τα πολυπολιτισμικά κείμενα ένα σημείο εκκίνησης, ώστε να μοιραστούν τις προσωπικές τους εμπειρίες και τις οικογενειακές τους ιστορίες (Mathis), ακόμα και αν ορισμένοι συγγραφείς τέτοιων βιβλίων δεν έχουν άμεση αντίληψη του πολιτισμού το οποίο διηγούνται «δικαιούνται όμως να γράφουν στο πλαίσιο μιας καλλιτεχνικής ελευθερίας και παραγωγικότητας» (Henderson & May). Επομένως «η Λογοτεχνία ως προθετικά αναπαραστατικά και δυνητικά βιωματικός λόγος, μπορεί να αποτελέσει τη βάση αναπαραγωγής ή αποδόμησης των κυρίαρχων στερεοτύπων για τον εθνικό “εαυτό” και τον εθνικό “άλλο” και να προσφέρει στα παιδιά-αναγνώστες -μαθητές μια πολιτισμική εμπειρία» (Μανιάτης-Πολίτης).
`
[Απόσπασμα από το βιβλίο]
`
***********************************************************
Στην παρούσα μελέτη επιχειρείται η συγκριτική εξέταση του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών-Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών (Α.Π.Σ.-Δ.Ε.Π.Π.Σ.) 2003 και του Πιλοτικού Προγράμματος Σπουδών (Π.Π.Σ.) 2011, Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, με κεντρικό άξονα τη Διαπολιτισμικότητα. Πιο συγκεκριμένα εξετάζεται το πώς προσεγγίζεται και αναπτύσσεται στα Προγράμματα η Πολυπολιτισμική Ταυτότητα μέσα από το διδακτικό αντικείμενο της Λογοτεχνίας.
Στο Πρώτο Μέρος αναλύεται η σχέση των Αναλυτικών Προγραμμάτων με τις αρχές και τους στόχους της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης και παρουσιάζονται οι Μέθοδοι Ενσωμάτωσης πολιτισμικού περιεχομένου και οι Στρατηγικές Διαπολιτισμικής Διδασκαλίας μέσω των Αναλυτικών Προγραμμάτων. Στη συνέχεια επιχειρείται η συγκριτική εξέταση της παρουσίας της Διαπολιτισμικότητας στα Α.Π.Σ.-Δ.Ε.Π.Π.Σ. και Π.Π.Σ. της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης μέσα από τα γνωστικά αντικείμενα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, των Θρησκευτικών και της Ιστορίας. Τέλος, αναλύεται η ειδικότερη σχέση του μαθήματος της Λογοτεχνίας με τη Διαπολιτισμικότητα και παρουσιάζονται οι (Δια)πολιτισμικές Προσεγγίσεις των λογοτεχνικών κειμένων.
Στο Δεύτερο Μέρος γίνεται η συγκριτική εξέταση των δύο Προγραμμάτων Σπουδών μέσω της Εσωτερικής Διαμορφωτικής Ποιοτικής Μικροαξιολόγησης, παρουσιάζονται οι Καινοτομίες του Π.Π.Σ. και διατυπώνονται οι Προβληματισμοί μαζί με τις αντίστοιχες Προτάσεις βελτίωσης.
Στόχος της μελέτης είναι να εξεταστεί κατά πόσον το ισχύον Α.Π.Σ.-Δ.Ε.Π.Π.Σ. και το Π.Π.Σ. συνάδουν σε επίπεδο φιλοσοφίας, μεθοδολογίας και σκοποθεσίας με τις αρχές της Διαπολιτισμικής Παιδαγωγικής και με τις νέες κοινωνικοπολιτικές και εκπαιδευτικές ανάγκες καθώς και να αποτελέσει ένα χρηστικό εργαλείο για τους εκπαιδευτικούς στον τρόπο προσέγγισης της Λογοτεχνίας μέσα στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές τάξεις.