`
Συνέντευξη στον Σπύρο Αραβανή
`
Μου τον γνώρισε ποιητικά ο κοινός μας φίλος και συνεργάτης του Ποιείν, φιλόλογος-ποιητής Γιώργος Μύαρης εξαίροντάς μου εκτός της ποιητικής του και το ήθος και τη σεμνότητά του. Ποιητής, δημοσιογράφος και δοκιμιογράφος, ο Χρήστος Μαυρής, γεννημένος το 1954 στο Λιμνάτι Λεμεσού, έζησε από την πρώτη γραμμή τις φρικαλεότητες του πολέμου στην Κύπρο, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, έζησε όμως και συνδέθηκε στενά με ξεχωριστούς ανθρώπους όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Ανδρέας Λεντάκης, ο Λεωνίδας Κύρκος κ.ά. Βραβευμένος για το έργο του συνεχίζει αδιαλείπτως να υπηρετεί το λόγο και την αξιοπρέπειά του.
`
-Ας ξεκινήσουμε από την πιο πρόσφατη ιδιότητα, αυτή του υπεύθυνου έκδοσης ενός ιστορικού περιοδικού, της «Νέας Εποχής», το οποίο συμπλήρωσε 55 χρόνια ενεργούς παρουσίας στην Κύπρο. Ποιες είναι οι ευθύνες μιας τέτοιας ανάληψης και ποιοι οι στόχοι της νέας εποχής της;
-Σίγουρα οι ευθύνες μιας τέτοιας ανάληψης είναι μεγάλες και έχουν να κάνουν πρώτιστα με την ποιότητα της ύλης του περιοδικού, εννοώ την ποιότητα των συνεργασιών που αποφασίζουμε να δημοσιεύσουμε στις σελίδες του. Ας μην ξεχνάμε πως το περιοδικό το τίμησαν με την υπογραφή και τις συνεργασίες τους κορυφαίοι Έλληνες και Ελληνοκύπριοι δημιουργοί, όπως ο Κώστας Βάρναλης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Στρατής Τσίρκας, ο Τεύκρος Ανθίας, ο Θεδόσης Πιερίδης, ο Παύλος Λιασίδης κ.ά. Συνεπώς, δεν έχουμε δικαίωμα να κάμουμε καμία έκπτωση σε ότι αφορά την ποιότητα, γεγονός που συνιστά από μόνο του μεγάλη ευθύνη.
Το περιοδικό, πέραν από τον ελληνικό πληθυσμό της Κύπρου, θέλουμε και στοχεύουμε να διαβάζεται και στην Ελλάδα αλλά και σε όλα τα σημεία του πλανήτη που υπάρχουν Έλληνες.
Ο βασικότερος στόχος μας όμως, και εδώ εννοώ όλη την πνευματική ομάδα που αποτελεί τη Συντακτική Επιτροπή του περιοδικού, είναι η προβολή και η διάδοση της λογοτεχνίας μέσω του περιοδικού, είτε αυτή γράφεται από ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους συγγραφείς είτε από Έλληνες και ξένους συγγραφείς.
`
[Το τελευταίο τεύχος του περιοδικού Νέα Εποχή]
`
-Πως αξιολογείτε τη σημερινή παραγωγή της Κύπρου και γενικότερα την παρουσία της ποίησης στην πνευματική και κοινωνική ζωή της;
-Στην Κύπρο σήμερα, παρά την οικονομική κρίση που στραγγαλίζει πρώτιστα την πνευματική δημιουργία, ευτυχώς εξακολουθούν και εκδίδονται βιβλία με ποίηση. Δηλαδή εξακολουθούν και γράφουν και δημοσιεύουν ποίηση τόσο οι παλαιότεροι όσο και οι νεότεροι δημιουργοί. Και τα περισσότερα βιβλία που εκδίδονται σήμερα στην Κύπρο, κατά την άποψή μου, διακρίνονται για την ποιότητα της ποίησης που περιέχουν.
Εδώ όμως υπάρχει μία μεγάλη διαφορά. Οι παλαιότεροι ποιητές, δηλαδή αυτοί της «Γενιάς του 1960» ή, όπως αλλιώς έχει ονομασθεί, «Γενιά της Δημοκρατίας», καθώς και οι ποιητές της «Γενιάς της Αμφισβήτησης», στην οποία ανήκω και εγώ, εξακολουθούν να παραμένουν πεισματικά καθηλωμένοι, όσο αφορά την θεματογραφία τους, στα τραγικά γεγονότα του 1974, (πραξικόπημα, τουρκική εισβολή, προσφυγιά, σκλαβωμένος Πενταδάκτυλος κ.ά.). Δικαιολογημένη εμμονή, πιστεύω, εφόσον όλοι αυτοί οι δημιουργοί έζησαν και βίωσαν αυτή τη δραματική και αρκετά σκληρή εποχή.
Οι νεότεροι όμως, οι οποίοι δεν γνώρισαν τη φρίκη του πολέμου, αρθρώνουν σήμερα ένα διαφορετικό ποιητικό λόγο, που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την θεματογραφία με την οποία καταπιάστηκαν οι προηγούμενες γενιές. Άσχετα όμως με αυτό, οι νέοι ποιητές, όπως ο Γιώργος Χριστοδουλίδης, η Ευτυχία Παναγιώτου, ο Κώστας Ρεούσης και άλλοι που δεν μου έρχονται στη σκέψη αυτή τη στιγμή, γράφουν αξιόλογη ποίηση, υψηλών προδιαγραφούν, ικανή να συνεχίσει εξελικτικά την πορεία που χάραξαν οι προηγούμενες γενιές.
Με όσα ανάφερα πιο πάνω, συνεπάγεται πως οι Κύπριοι ποιητές εξακολουθούν να παραμένουν στην πρώτη γραμμή των κοινωνικών και πνευματικών αγώνων του τόπου τους και πως η ποίηση, και γενικά η πνευματική δημιουργία σε όλες τις μορφές της, εξακολουθεί να παραμένει αναπόσπαστο συστατικό στοιχείο στη ζωή των Κύπριων.
`
`
-Ως δημοσιογράφος έχετε συναντήσει και επικοινωνήσει με σημαντικούς ανθρώπους. Ποιες είναι οι σημαντικότερες, θα λέγατε, στιγμές της σταδιοδρομίας σας;
-Πράγματι, επεδίωξα και συνάντησα σπουδαίους Έλληνες πνευματικούς ανθρώπους με τους οποίους στη συνέχεια έφτιαξα φιλική σχέση μαζί τους. Συνάντησα κυρίως πνευματικούς ανθρώπους τους οποίους θαύμαζα, τόσο για το έργο που έχουν παράξει όσο και για τη στάση ζωής που τήρησαν, όπως π.χ. ο κορυφαίος ποιητής της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς Μανόλης Αναγνωστάκης.
Ο Αναγνωστάκης όμως, είχε ήδη περάσει στο στάδιο της σιωπής όταν το γνώρισα εγώ. Παρόλα αυτά, όποτε συναντιόμουν μαζί του, και αυτές οι συναντήσεις συνήθως γινόντουσαν στο ιατρείο του, στην Πεύκη, ήταν αρκετά εκδηλωτικός και στοργικός μαζί μου. Δυστυχώς, όσο και να ήθελα, δεν πρόλαβα να συναντήσω τον Τάκη Σινόπουλο, ένα άλλο αγαπημένο μου κορυφαίο ποιητή της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Ο Σινόπουλος, όπως είναι γνωστό, είχε πεθάνει το Πάσχα του 1981, στον Πύργο, λίγους μήνες πριν φθάσω εγώ στην Αθήνα.
Δάσκαλος μου στην αρχή, και φίλος μου στην συνέχεια, υπήρξε και ο Ανδρέας Λεντάκης, ο σπουδαίος αυτός φιλόλογος, συγγραφέας και αγωνιστής της Δημοκρατίας, που με έκανε να αγαπήσω παράφορα τον Κώστα Βάρναλη και τον Ρωμανό τον Μελωδό.
Κορυφαία στιγμή όμως στη ζωή μου ήταν η συνάντηση μου με τον Μάνο Χατζιδάκι, η οποία στην πορεία εξελίχθηκε και αυτή σε μία ωραία φιλία. Ίσως υπήρξα από τους τελευταίους ανθρώπους που θεωρούσε φίλους του ο μεγάλος συνθέτης και αυτή η αναφορά μου, παρακαλώ, ας μην εκληφθεί ως εγωιστική μανιέρα μου.
`
[Ο Μάνος Χατζιδάκις στον στούντιό του με τον Χρήστο Μαυρή]
`
Κυρίως, αξέχαστη για μένα θα μείνει η πρώτη συνάντησή μου με τον Χατζιδάκι, η οποία ήταν και λίγο περιπετειώδης. Κλείσαμε ραντεβού για να συναντηθούμε στο στούντιο του, στο Παγκράτι, στις 4 η ώρα. Πήγα στο ραντεβού παρά δέκα και περίμενα στην είσοδο της πολυκατοικίας που ήταν το στούντιο του. Έφθασε εκεί στις 4.20 μ.μ.. Όταν με αντίκρισε μπροστά του κοντοστάθηκε, έφερε το δεξί χέρι στο μέτωπο του και μου είπε με εκείνη τη βραχνή, ιδιόμορφη φωνή του: « Ωχ, παιδί μου, είχαμε ραντεβού και το ξέχασα. Είμαι αδικαιολόγητος. Ζητώ να με συγχωρέσεις». Αυτός ήταν ο Χατζιδάκις! Δηλαδή, δεν δίσταζε να ζητήσει συγνώμη, ακόμη και από ένα νέο άνθρωπο, γιατί τον έστησε στο ραντεβού τους!
Η πρώτη αυτή συνάντηση με τον Μάνο Χατζιδάκι, μου επεφύλαξε ακόμη μία ωραία και αξέχαστη στιγμή: Όταν τελειώσαμε τη συνέντευξη, φαίνεται έμεινε ικανοποιημένος από τις ερωτήσεις μου με αποτέλεσμα να μου ζητήσει να παρατείνουμε τη συζήτηση μας για ακόμη λίγη ώρα, εκτός μαγνητοφώνου. Όταν τελειώσαμε, και ενώ ετοιμαζόμουν να φύγω, άπλωσε το χέρι του και μου έδωσε την κάρτα του, λέγοντας μου τα εξής: «Από τώρα και στο εξής σε θεωρώ φίλο μου. Μπορείς να μου τηλεφωνείς όποια ώρα θέλεις». Ήταν μία μικρή κάρτα στην οποία υπήρχε απάνω της τυπωμένο με μικρά καλλιτεχνικά αγγλικά γράμματα μόνο το όνομά του. Με το στυλό του όμως συμπλήρωσε τη διεύθυνση του σπιτιού του: Ρηγίλης 17, του στούντιου του: Φωκιανού 46, καθώς και το τηλέφωνό του: 7247992. Περιττό να σας αναφέρω πως αυτή τη μικρή κάρτα την φυλάγω στο αρχείο μου σαν ανεκτίμητο θησαυρό!
`
`
Τις πιο πολλές φορές τον Μάνο Χατζιδάκι το συναντούσα στα γραφεία του περιοδικού «Το τέταρτο», στην οδό Βουκουρεστίου 15. Ήταν ένα αξιόλογο περιοδικό, που δημιούργησε μαζί με μία ομάδα νέων συνεργατών του, και που έφερε, πιστεύω, μεγάλες αλλαγές στα εκδοτικά πράγματα της Ελλάδας με τις καινοτομίες που εφάρμοσε. Μου πρότεινε να συνεργασθώ με το «Τέταρτο» αλλά, δυστυχώς, η αναβλητικότητα που με διακρίνει ανέκαθεν δεν με άφησε να συνεργασθώ με το περιοδικό. Εκ των υστέρων, εννοώ τώρα που κάνω την αυτοκριτική μου, θεωρώ πως αυτό ήταν ένα από τα μεγάλα λάθη που διέπραξα στη ζωή μου.
Φίλος μου ήταν και ο «ποιητής της πολιτικής», ο αξέχαστος Λεωνίδας Κύρκος που τον είχα γείτονα μου όταν ζούσα στα Εξάρχεια, στην οδό Χαριλάου Τρικούπη 95. Ο Λεωνίδας, όπως είναι γνωστό, ζούσε στην οδό Καλιδρομίου, σε μία μικρή πολυκατοικία, ακριβώς απέναντι από τι δική μου. Αξέχαστες, όμως θα μείνουν οι πολύωρες συζητήσεις μας, επί παντός επιστητού, συνήθως όρθιοι μπροστά από το καφενείο η «Μουριά», καθώς και οι αγώνες που κάναμε για να σωθεί από κατεδάφιση το ιστορικό καλοκαιρινό σινεμά «Βοξ», που βρίσκεται στην πλατεία Εξαρχείων, εκεί που ο δρόμος οδηγεί προς τους λόφους του Στρέφη.
Τέλος, να σου αναφέρω πως πριν δύο χρόνια περίπου είχα συναντήσει στην Θεσσαλονίκη, συγκεκριμένα στις Σαράντα εκκλησιές που βρίσκεται το σπίτι του, τον άλλο μεγάλο ποιητή, τον Ντίνο Χριστιανούπουλο, με τον οποίο διατηρώ αλληλογραφία γύρω στα 20 χρόνια, χωρίς όμως προηγουμένως να υπάρξει συνάντησή μας. Γι’ αυτή όμως τη συνάντησή μου με τον Χριστιανόπουλο, καθώς και ότι θυμάμαι από τον Χατζιδάκι, τα έχω καταγράψει σε δύο μικρά βιβλιαράκια τα οποία ελπίζω να κυκλοφορήσουν σύντομα.
`
`
-Ως ποιητής εκδίδετε από το 1978 απαριθμώντας επτά ποιητικές συλλογές. Από την «Ενέδρα» του 1978 μέχρι το πιο πρόσφατο «Στις πολιτείες των αλλόκοτων πουλιών», 2010, όπως σημειώνει ο Γιώργος Μύαρης, «επιχειρείτε να αποδώσετε το κοινωνικό και το προσωπικό δράμα» περνώντας από μια βιωματικού περιεχομένου ποίηση σε μια πιο υπερρεαλιστική. Ποιές είναι σήμερα οι συνιστώσες της ποιητικής σας;
-Η Ιστορία και η λύπη, με τη συνεργεία αρκετές φορές της μνήμης, είναι, πιστεύω, οι δύο βασικές συνιστώσες που κυριαρχούν σήμερα στην ποίηση μου. Εννοώ πως σήμερα έχω για δάσκαλο μου την Ιστορία, από τη μια, και από την άλλη την λύπη, ακριβώς όπως το λέει ο Δημήτρης Χατζής, αυτός ο σημαντικός πεζογράφος. Θέλω εδώ να μνημονεύσω και τον Μίλτο Σαχτούρη, τον άλλο μεγάλο δάσκαλο μου, ο οποίος έλεγε πως «χωρίς πόνο δεν γράφεται ποίηση».
Με άλλα λόγια, τώρα, έγινα πιο εργαστηριακός. Που πάει να πει ότι διαβάζω πρώτα αρκετά, αφομοιώνω και μετά, (αν έχω φυσικά έμπνευση), προχωρώ στη δική μου δημιουργία, δοσμένη όμως, τώρα, με ένα υπερρεαλιστικό τρόπο γραφής, όπως πολύ σωστά επισημάνθηκε. Και αυτό ασφαλώς έρχεται σε αντίθεση με το ποιητικό ξεκίνημά μου, που ήθελα να κάνω ποίηση ότι είχα βιώσει στα πρώτα στάδια της ζωής μου, κυρίως ότι είχα βιώσει τις μέρες του πολέμου, με αποτέλεσμα να κυριαρχεί στους στίχους μου το σύνθημα και η ωμή κραυγή.
Ας μην ξεχνάμε όμως ότι είχα κάμει τέσσερα συνεχόμενα χρόνια στρατιωτική θητεία, είχα ζήσει όλη τη φρίκη του πολέμου ως μάχιμος στρατιώτης στην πρώτη γραμμή όπου εκεί, είχα την ατυχία, να δω κάποιους από τους καλύτερους φίλους μου να ξεψυχάνε αβοήθητοι μπροστά στα μάτια. Με αυτά που αναφέρω, θέλω να πω, πως όλοι εμείς οι πνευματικοί δημιουργοί, κυρίως ποιητές, που είχαμε ονομασθεί «Γενιά της αμφισβήτησης» ή «Γενιά του πολέμου» είχαμε βιώσει την οδυνηρή ήττα μας, και αυτό νομίζω είναι το χειρότερο. Είναι το χειρότερο γιατί η δική μου γενιά, δυστυχώς, παρόλο που έχουν περάσει 40 χρόνια από τότε, ζει ακόμη μέσα στην ήττα της, γεγονός που δεν την αφήνει να ανορθωθεί. Θέλω να σου αποκαλύψω πως οι στίχοι του Μανόλη Αναγνωστάκη «μιλώ για τα τελευταία σαλπίσματα των νικημένων στρατιωτών», που άκουσα για πρώτη φορά από ένα ραδιοφωνάκι που είχα στη τσέπη μου, μετά την αναδίπλωση της αποδεκατισμένης στρατιωτικής μονάδας μου, θα με συνοδεύουν πιστεύω για πάντα, σε όλη μου τη ζωή. Ήταν ικανοί όμως αυτοί οι στίχοι να ανάψουν την ποιητική φλόγα που εξακολουθεί, νομίζω, να σιγοκαίει μέσα μου.
`
-Έχετε μελετήσει και εκδώσει δοκίμια για το έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη, Πέτρου Στυλιανού, Πίτσας Γαλάζη, Τάκη Σινόπουλου, Κώστα Μόντη, Μιχάλη Πασιαρδή και Μάριου Τόκα. Με ποια κριτήρια έγιναν αυτές οι επιλογές;
-Το πρώτο και κύριο κριτήριο για να γίνουν αυτά τα βιβλία, τα οποία αναφέρονται στους πιο πάνω πνευματικούς ανθρώπους, από την Κύπρο και την Ελλάδα, ήταν η ποιότητα και η πρωτοτυπία του έργου τους και κατά δεύτερο λόγο η αγάπη που τρέφω για τους ίδιους αλλά και το έργο τους. Αγάπη που με ώθησε να μελετήσω σε βάθος το έργο αυτών των ανθρώπων και στην πορεία να εκφράσω κάποιες προσωπικές σκέψεις και απόψεις μου για μερικές πτυχές του έργου τους.
`
-Ποια είναι τα όνειρα και οι ευχές ενός ποιητή για το 2015;
-Εύχομαι να υπάρχει ειρήνη και ευτυχία σε όλο τον κόσμο. Ακόμη εύχομαι να σταματήσει η πείνα και η εξαθλίωση που μαστίζει αρκετούς λαούς στον πλανήτη μας. Ειδικά, στους λαούς της Ελλάδας και της Κύπρου, εύχομαι όπως σύντομα βρούνε την απαραίτητη δύναμη και θάρρος για να αποτινάξουν από τις πλάτες τους τις οικονομικούς κατακτητές τους. Αυτούς του «πολιτισμένους» κατακτητές, που μας αρπάζουν καθημερινά το βιο μας, μας πίνουν αχόρταγα το αίμα και κατά συνέπειαν μας δολοφονούν τα όνειρά και την ευτυχία μας.
Τώρα, σε προσωπικό επίπεδο, ονειρεύομαι να εκδώσω και άλλα βιβλία με δοκίμια για το έργο αγαπημένων μου δημιουργών, όπως αυτό που έχω στα σκαριά για την ποίηση της Κατερίνας Γώγου, αλλά και να διαβάσω ξανά σημαντικά βιβλία αγαπημένων μου ποιητών και συγγραφέων. Και όταν έλθει η ώρα της εξόδου μου από τη Λευκωσία, δηλαδή μετά τη συνταξιοδότησή μου, «σαν έτοιμος από καιρός», όπως θα έλεγε ο Αλεξανδρινός, θέλω να καταλήξω γεωργός στο χωριό μου, το Λιμνάτι, που βρίσκεται στους πρόποδες της οροσειράς του Τροόδους, κοντά στη φύση και το Θεό, μέχρι να έλθει, ελπίζω και εύχομαι ειρηνικά, και το αναπότρεπτο τέλος.
`
