Προδημοσίευση από την εισαγωγη στο υπο έκδοση βιβλίο-μελέτη του Χρήστου Μαυρή, «Λογος ερωτικος για μία «γυναίκα βουρκωμένο ποτάμι». Μια προσέγγιση στη Λιβιδώ του Μανόλη Πρατικάκη».
`
TO 1978 HTAN μία αρκετα παραγωγικη χρονια για την ελληνικη λογοτεχνία, ειδικα για την ποίηση, γιατι εκδόθηκαν μία σειρα απο σπουδαία ποιητικα βιβλία στον ευρύτερο ελληνικο χώρο, τόσο απο παλαιότερους όσο και απο νεότερους (κυρίως) ποιητες. Ήταν βιβλία που ανέβαζαν πολυ ψηλα τον πήχυ της ελληνικης ποίησης, τόσο απο την πλευρα της ποιότητας του περιεχόμενου, όσο και απο την πλευρα της αισθητικης, γεγονος που της έδινε, αυθωρει και παραχρήμα, το δικαίωμα για ακόμη καλύτερες επιδόσεις στο χρηματιστήριο της Τέχνης.
Κάποιες μάλιστα απο αυτες τις ποιητικες συλλογες αποτέλεσαν ορόσημα και σημεία αναφορας στην ελληνικη λογοτεχνία, όπως η ποιητικη συλλογη Μαρία Νεφέλη, του Οδυσσέα Ελύτη, καθως και η συλλογη Λιβιδω του νεότερου Μανόλη Πρατικάκη, για την οποία θα αναφερθω εκτενέστερα στη συνέχεια αυτης της μελέτης.
`
`
Διερωτήθηκα και προβληματίστηκα όμως, ουκ ολίγες φορες, όπως υποθέτω και άλλα άτομα που ασχολούνται συστηματικα με την μελέτη της ελληνικης λογοτεχνίας, ποιος ήταν ο βαθύτερος λόγος που οδήγησε σε αυτη την ποιητικη ανθοφορία και, παράλληλα, σε αυτη την τόσο πλούσια εκδοτικη δραστηριότητα σε μία χώρα που μετρούσε ακόμη τις πληγες-της απο τις πρόσφατες αντιξοότητες και συμφορες που την βρήκαν, αλλα και σε μία περίεργη και δύσκολη χρονια που, στον τομέα ειδικα του πολιτισμου, μάλλον άγονη έπρεπε να θεωρείται παρα εύφορη και παραγωγικη! Ας μην ξεχνάμε πως το 1978 απείχε μόλις πέντε χρόνια απο την εξέγερση των φοιτητων του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβρη του 1973, και τέσσερα χρόνια απο την τουρκικη εισβολη στην Κύπρο, τον Ιούλιο του 1974, που είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη του βορείου μέρους του νησιου. Προηγήθηκε, βέβαια, όλων αυτων των δεινων, το άνυδρο και απονευρωμένο τοπίο της δικτατορίας με τις ανυπολόγιστες καταστροφικες συνέπειες που επέφερε στο πολιτικο, κοινωνικο και πολιτιστικο γίγνεσθαι του τόπου.
Ο ΒΑΣΙΚΟΤΕΡΟΣ (και πασιφανης) λόγος -πέραν της κάποιας οικονομικης ευμάρειας που άρχισε να διακρίνει μεγάλη μερίδα του ελληνικου λαου- ήταν, κατα την άποψή-μου, η πλήρης ελευθερία που επήλθε στον πνευματικο κόσμο της Ελλάδας αμέσως μετα την κατάρρευση της στρατιωτικης χούντας των Αθηνων που καταδυνάστευε, ψυχικα και σωματικα, για επτα ολόκληρα χρόνια, τον ελληνικο λαο. Ας μην ξεχνάμε πως τα πέτρινα εκείνα χρόνια όλοι, ή σχεδον όλοι, οι Έλληνες συγγραφεις ανέστειλαν την εκδοτικη δραστηριότητά-τους. Δηλαδη, απο αντίθεση προς το δικτατορικο καθεστως των Συνταγματαρχων και ειδικα απο αντίδραση στην προληπτικη λογοκρισία που εφάρμοσαν οι Στρατοκράτορες απο τον Απρίλιο του 1967 μέχρι το Νοέμβριο του 1969, οι Έλληνες συγγραφεις δεν προωθούσαν πνευματικη δουλεια-τους στα τυπογραφεία για να εκδοθει σε βιβλία. Μη μπορώντας να μετατρέψουν την πένα-τους σε ξιφολόγχη, όπως θα το ήθελε και θα τους προέτρεπε ο Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκυ, υιοθέτησαν την «ηχηρα» σιωπη σαν μέσο παθητικης αντίστασης.
Με άλλα λόγια, ο πνευματικος κόσμος και γενικα όλος ο ελληνικος λαος, μετα το γκρέμισμα της στρατιωτικης χούντας, απαλλάχθηκε απο τον ψυχοφθόρο φόβο των άτεγκτων δικτατόρων και κατα συνέπειαν των αυστηρων μέτρων λογοκρισίας που επέβαλλαν σε όλα τα είδη της Τέχνης που παραγόταν τότε στην Ελλάδα, είτε αυτη ήταν ποίηση, πεζογραφία, δοκίμιο και μελέτη, είτε ήταν μουσικη, ζωγραφικη, θέατρο και κινηματογράφος.
Μετα την 24η Ιουλίου 1974 όμως, και την αποκατάσταση της αστικης δημοκρατίας στην Ελλάδα, ο πνευματικος κόσμος μπορούσε πλέον ανενόχλητα, χωρις οποιονδήποτε εμπόδιο ή περιορισμο, να δημιουργει ξανα και, το σπουδαιότερο, να δημοσιοποιεί ελεύθερα το είδος της Τέχνης με το οποίο καταπιανόταν. Στην ουσία απέκτησαν την ελευθερία της σκέψης, της έκφρασης και της δράσης, στοιχεία απαραίτητα για κάθε αληθινο συγγραφέα. Επιπλέον, μπορούσαν να έρχονται σε επαφη με βιβλία, ταινίες, δίσκους μουσικης αλλα και με ξένες γενικα λογοτεχνίες, μουσικα και κινηματογραφικα ρεύματα. Επομένως, όλα αυτα τα λυτρωτικα στοιχεία οδήγησαν, πιστεύω, στην πνευματικη αναζωογόνηση και την ψυχικη ανόρθωση του ελληνικου λαου, που είχε σαν κατάληξη (και) αυτη την εκδοτικη έκρηξη!
ΤΟ 1978, ΛΟΙΠΟΝ, ανάμεσα στους ποιητες που δήλωσαν παρων και εξέδωσαν συλλογες-τους, απο τους παλαιότερους, εννοω αυτους που ανήκουν στη γενια του 1930, ήταν ο Οδυσσέας Ελύτης, ο οποίος είχε εκδώσει την ποιητικη συλλογη Μαρία Νεφέλη αλλα και ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο οποίος είχε εκδώσει την ποητικη συλλογη Προμηθέας ή Το παιχνίδι μιας μέρας. Ο πληθωρικος Γιάννης Ρίτσος, την χρονια αυτη, είχε εκδώσει 10 ποιητικες συλλογες! Ανάμεσά τους ήταν το Τερατώδες αριστούργημα, η Φαίδρα, Το ρόπτρο, οι Μονεμβασιώτισσες, η Πύλη, Το σώμα και το αίμα κ.ά..
Απο τους ποιητες της πρώτης μεταπολεμικης γενιας, ο Τάκης Σινόπουλος εξέδωσε το 1978 την ποιητικη συλλογη Νυχτολόγιο, ο Νίκος Καρούζος τον Απόγονο της νύχτας και η Ελένη Βακαλο τη συλλογη που τιτλοφορείται Του κόσμου. Ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, που ανήκει στη δεύτερη μεταπολεμικη γενια, εξέδωσε το συγκεντρωτικο τόμο Δύσκολος θάνατος.
Ο ποιητικος πληθωρισμος όμως, παρουσιάζεται πιο έντονος και εντυπωσιακος στους νεότερους ποιητες. Θέλω να πω τους ποιητες της «Γενιας του 1970» ή, όπως αλλιως την απεκάλεσαν, «Γενια της Αμφισβήτησης», που τη συγκεκριμένη χρονικη περίοδο είχαν αρχίσει να προβάλλουν και να ξεχωρίζουν στο ποιητικο στερέωμα της Ελλάδας, να συγκροτούνται σιγα-σιγα σε ομάδα και στη συνέχεια να κωδικοποιούνται σε γενια με τα ίδια σχεδον χαρακτηριστικα. Χαρακτηριστικα που αναγνωρίζονταν πρώτιστα στο ύφος, στην έκφραση, στην οργη, στην αγανάκτηση και στην κοινωνικη διαμαρτυρία που τους διακατείχε, μέχρι ακόμη και στις επιδράσεις που δέχονταν απο ξένες λογοτεχνίες καθως και στην ανεπιτήδευτη, στο έπακρον παρορμητικη και επαναστατημένη γλώσσα με την οποία δημιουργούσαν τα ποιήματά-τους. Και όπως πολυ σωστα επεσήμανε ο Γιώργος Παναγιώτου, ένας απο τους διακεκριμένους ποιητες και μελετητες της «Γενιας του 1970», ο οποίος στη συνέχεια ετοίμασε και μία σπουδαία ανθολογία για αυτους τους ποιητες, «σε μία γενια δεν μετέχουν υποχρεωτικα όσοι δημιουργουν στον ίδιο περίπου χρόνο, αλλα εκείνοι που έχουν κοινα σημεία αισθητικης και ύφους-περιεχομένου».²
Το 1978, λοιπον, απο τη «Γενια της Αμφισβήτησης», ο Λευτέρης Πούλιος εκδίδει Το αλληγορικο σχολείο, ο Νάσος Βαγενας τη Βιογραφία, ο Μιχάλης Γκανας τον Ακάθιστο δείπνο, ο Γιάννης ΒαρβέρηςΤο ράμφος, η Κατερίνα Γώγου το Τρία κλικ αριστερα, ο Σωτήρης Κακίσης Τα σύρματα, η Τζένη Μαστοράκη Το σόι, ο Νίκος Λάζαρης Το δάσος των εκρήξεων, ο Χριστόφος Λιοντάκης το Υπόγειο γκαραζ, ο Κώστας Παπαγεωργίου Το οικογενειακο δέντρο, ο Τηλέμαχος Χυτήρης το Θέμα και η Ιωάννα Ζερβου Τα ίχνη.
Ο Τάσος Δενέγρης και η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, που είναι κάπως μεγαλύτεροι στην ηλικία αλλα ορισμένοι ανθολόγοι τους συγκαταλέγουν σε αυτη τη γενια ποιητων, εξέδωσαν, ο μεν πρώτος το Το αίμα του λύκου, η δε δεύτερη τον Θρίαμβο της σταθερης απώλειας.
Η ΚΥΠΡΟΣ δεν ολιγώρησε και δεν υστέρησε σε ποιητικη παραγωγη και εκδοτικη δραστηριότητα την χρονικη αυτη περίοδο. Το 1978 ο Κώστας Βασιλείου εκδίδει την ποιητικη συλλογη Πόρφυρας, ο Φοίβος Σταυρίδης την Απομυθοποίηση, η Ντίνα Κατσούρη τα Υπομνήματα και ο γράφων την Ενέδρα. Επίσης, στην Αθήνα, εκδίδεται απο τις εκδόσεις Κέδρος, η Ανθολόγηση απο τις «Στιγμες» (1958-1975),του Κώστα Μόντη και απο τις Εκδόσεις των φίλων η Υπνοπαιδεία, της Πίτσας Γαλάζη.
Αξίζει ν’ αναφέρω πως την χρονια αυτη εκδόθηκαν σε βιβλία και κάποιες αξιόλογες μελέτες ή δοκίμια για την ελληνικη ποίηση. Συγκεκριμένα, ο Κρεσέντζιο Σαντζήλιο, στη σειρα «Μελέτες για τον Γιάννη Ρίτσο», που καθιέρωσε ο Κέδρος, εξέδωσε τη μελέτη Μύθος και ποίηση στο Ρίτσο, ο Κίμων Φράιερ εξέδωσε τη μελέτη Τοπίο θανάτου-Εισαγωγη στην ποίηση του Τάκη Σινόπουλου, ο Κωστης Μοσκωφ τοΠάθος και Κάθαρση στον Γ. Ρίτσο, ο Γιώργος Π. Σαββίδης το Εφήμερον Σπέρμα (1973-1978), ο Θεόφιλος Δ. Φραγκόπουλος τον τόμο δοκιμίων Κριτικη της Κριτικης και ο Γιάννης Καρατζόγλου το δοκίμιο Η λογοτεχνία της Θεσσαλονίκης (ανάτυπο απο το περιοδικο Νέα Εποχη, της Λευκωσίας). Ν’ αναφέρω ακόμη πως το 1978 κυκλοφόρησε για πρώτη φορα και το λογοτεχνικο περιοδικο Το δέντρο, ένα απο τα ποιοτικότερα και μακροβιότερα περιοδικα που εκδίδεται μέχρι σήμερα στην Ελλάδα.
ΕΙΝΑΙ, ΣΥΝΕΠΩΣ, μέσα σ’ αυτο το πολιτιστικο κλίμα και τον εκδοτικο οργασμο, που επιχείρησα να περιγράψω μόλις πιο πάνω με την εκτενη εισαγωγη-μου, που έκανε την εμφάνισή-της η ποιητικη συλλογη Λιβιδω, του Μανόλη Πρατικάκη. Πρόκειται για την Τρίτη στη σειρα εκδομένη συλλογη του, μίας και προηγήθηκαν οι συλλογες Οι Παραχαράκτες, το 1976 και η Ποίηση 1971-74, το 1974.
The post «Ποιητικη ανθοφορία σ’ ένα άνυδρο τοπίο» (γράφει ο Χρήστος Μαυρής) (προδημοσίευση) appeared first on Ποιείν.