«Η λεπίδα που ανοίγει τις φλέβες πονάει λιγότερο από τη θέα ενός ανθρώπου, που, ενώ κοιτάζει το ρολόι του, λέει πως θέλει να πάει στον παράδεισο. Ύστερα φεύγει παίρνοντας μαζί την πόζα του, όπως παίρνει κανείς την τελευταία αναπνοή του.»
Διαβάζοντας το βιβλίο της Ευφροσύνης Μαντά Λαζάρου «Ο Νώε στην πόλη»εκδ. Πλανόδιον 2012, συνειδητοποίησα πόσο ελλιπείς είναι οι γνώσεις μου για την ποίηση που γράφεται στην Κύπρο. Υπάρχουν άνθρωποι που γράφουν χωρίς να έχουν την ανάγκη να το φωνάζουν. Που δεν είναι στο χαρακτήρα τους να προβάλλουν το έργο τους. Γράφουν γιατί προκύπτει ως ανάγκη ζωής, απαραίτητη προϋπόθεση για την ψυχική τους ισορροπία. Τέτοια είναι η περίπτωση της Ευφροσύνης Μαντά Λαζάρου.
Δεν θα έκανα ποτέ το λάθος να μιλήσω για γυναικεία γραφή. Πρόκειται για μια βαθύτατα ανθρώπινη φωνή που ανησυχεί, συμμερίζεται, θλίβεται και τροφοδοτείται από τους χυμούς της ζωής που δεν στερεύουν ακόμα και στις πιο τραγικές στιγμές. « Απλώνει η πόλη τα νερά της λύπης της, γίνεται λίμνη. Καρτερεί να καθρεφτίσει σε δύο μάτια μια αγάπη που δεν έρχεται. Γι’ αυτό κάποιες φορές καθώς οι διαβάτες περνούν, μοιάζουν με τρένα που διασταυρώνονται μαζί της»
Η ποιήτρια μόνον ανοχύρωτη μπορεί να αφουγκραστεί ουσιαστικά τον άνθρωπο δίπλα της. Το ποίημα αποτελεί γι’ αυτήν τόπο συνάντησης, τόπο ουσιαστικής συνομιλίας. Τόπο συνομιλίας με αυτούς που δεν γνωρίζουμε. Τον άλλο γύρω μας που αποτελεί κομμάτι του εαυτού μας. . Γράφει: «.. ωστόσο θα έπρεπε να ξέρουμε πώς, αν δεν σε δω, αν δεν με δεις, αν δεν κοιταχτούμε, όμορφοι δεν θα γίνουμε»
Είναι στιγμές που νιώθει ηττημένη· μα μέσα από την ήττα της τροφοδοτείται και επανακτά τους χυμούς της ζωής που ακόμα και στις πιο τραγικές στιγμές δεν χάνονται. Διαβάζοντας τα ποιήματα της συνειδητοποιεί κανείς πως στην οπτική της συνυπάρχουν όλες οι αισθήσεις. Ο τρόπος δε που εντάσσει στοιχεία εντοπιότητας στο κείμενο της, καθιστούν την συγκινησιακή φόρτιση πιο δραστική.
«Οι άνθρωποι κόβουν την πόλη σαν ψωμί στα δύο, να πάρουν ο καθένας το κομμάτι του. Τα έχουν αυτά οι έρωτες•τους ακρωτηριασμούς. Με τους πολέμους των φυλών εκτεταμένη μαχαιριά κατά μήκος μιας πράσινης γραμμής».
Ο τόπος είναι δυναμικά παρόν στην ποίηση της. Ο ιδιαίτερος τρόπος που εκφράζει την αγάπη και την έγνοια της για τον τότπο σε μια σχέση καθοριστική, συγκινεί «…την ώρα του ύπνου της πόλης, να χωθώ στο πουρί, μέσα στις πέτρες, και να κοιμηθώ με τις αρχαίες αγάπες μου»
Η σχέση της με το σώμα της πόλης είναι ερωτική. Είναι ευδιάκριτο πως πρόκειται για μια παθιασμένη σχέση. Μια σχέση βαθιά βιωματική. Μια σχέση που την πληγώνει μα ταυτόχρονα την ωθεί ν’ ανακαλύψει τον εαυτό της ως αναπόσπαστο κομμάτι του σώματος της πόλης. «Έχω περάσει σε βελόνες το εύθραυστο και το φθαρτό, το μικρό έως ελάχιστο, άπειρα λόγια συνδιαλέξεων. Θα κάνω αθάνατη τη ζεστασιά της αφής των δακτύλων μου πάνω στο σώμα σου. Σκεπάσου αγάπη μου!»
Συναντιέται με τον εργάτη του δήμου, τον γιό του, παρατηρεί το κορίτσι που κάνει μπουμπουλήθρες, τον φαντάρο που μετρά τις βίζιτες σε διπλανό μπορτέλο» χωρίς να στήνει οχυρά γύρω της που θα την εμποδίζουν να κατανοήσει τι;ς συμπεριφορές τους, ν’ αφουγκραστεί την αγωνία τους, την ανάγκη τους για επικοινωνία. Βιώνει την τραγικότητα των στιγμών χωρίς να χάνει την κατάφαση στη ζωή.«Μια αναγγελία του μέλλοντος είναι ούτως ή άλλως η ζωή του καθενός»
Ο φόβος του χρόνου αποτυπώνεται τόσο αληθινά και γόνιμα στα ποιήματα της «Εκεί που βρίσκεις τη χαρά εκεί θα βρεις τη λύπη. Ουρανομήκης ουρά, η κραυγή της ζωής και η σιωπή του θανάτου, αγκαλιασμένες ενσταλάζονται στα μαρμαρένια στήθη• υποδορίως ενέσιμος ο χρόνος.»
Η δυνατή οινοποιεία που έχει έντονα το βιωματικό στοιχείο και προκύπτει από την παρατήρηση σε κάτι που κάποιος θα προσπερνούσε ως λεπτομέρεια είναι χαρακτηριστική στη γραφή της «Μια φουρκέτα χρειάζεται το γυαλί της λάμπας πετρελαίου κι αντέχει όλη τη νύχτα τη φωτιά ώσπου να ξημερώσει. »
Πρόκειται για ποιήτρια που στέκεται στα απλά, καθημερινά πράγματα και αφουγκράζεται τη σημασία τους. Υπάρχει πόνος στην γραφή της αλλά και μια περηφάνια στη στάση της. Ευεργετημένη από τον πόνο προχωρά «Η ζωή περνάει μέσα από την κοίτη των σωμάτων. Καλοί αγωγοί της αθανασίας της, τα φυσικά υλικά τους, που αναπαράγονται ξένα και αδιάφορα προς τα θολά ποτήρια του μυαλού που μηχανεύεται ασθένειες, φυγές και ταριχεύσεις.»
Η ποιήτρια εντρυφεί στη βαθύτερη σημασία της απώλειας και την αναγκαιότητα του πένθους στην ενδυνάμωση του ανθρώπου. Διερωτάται στο ποίημα « Μα ποιος θα ερχότανε να αναστήσει τη ζωή αν ο ίδιος δεν ήτανε βαρυπενθής» .
Με διεισδυτική ματιά και νηφάλιο ύφος μάς καλεί να επενδύσουμε στον εύθραυστο χαρακτήρα της ανθρώπινης ψυχής. Να μην κρύψουμε την αγωνία μας. Να βιώσουμε περήφανα το πένθος μας και μέσα από αυτή τη βάσανο να βγούμε πιο δυνατοί.
Τα ποιήματα της συνιστούν μια πρόκληση για επανάκτηση της χαμένης ομορφιάς που προκύπτει από τα μικρά πράγματα στη ζωή. Μια αφορμή ν’ αντισταθούμε αξιοποιώντας τις ασύλληπτες δυνάμεις μας που προκύπτουν από μια σχέση ερωτική με το σώμα της πόλης . Η ποιήτρια μας ωθεί να πάρουμε ένα παράδρομο που θα μας φέρνει πιο κοντά στον άνθρωπο μέσα μας. « Ποιο βλέμμα είναι πανέμορφο; Αυτό που δεν ήλθε για να εισπράξει τον κόσμο αλλά να γίνει δοχείο ζωής συνομιλώντας με τον κόσμο».
