(Ατομικό του πορτρέτο, έργο του ιδίου, 1915)
Ο Ισαάκ Ρόζενμπεργκ, Εβραίος από το Μπρίστολ, που ξεκίνησε να σπουδάζει ζωγραφική, δεν είχε πάντα την αναγνώριση που πράγματι του άξιζε. Η συνηθισμένη γνώμη ήταν «πιο φέρελπις από επίτευγμα». Τα Άπαντά του (Collected Works, 1949) φανερώνουν το άδικο αυτής της γνώμης. Έδειχναν συγκατάβαση για την ατελή μόρφωσή του, αλλά στην πραγματικότητα αυτό δεν σκίαζε την μεγαλοφυία του, όσο η τέλεια μόρφωση δεν φώτιζε άλλους φιλόδοξους ποιητές. Γενικά οι κριτικοί δεν ήταν σε θέση να καταλάβουν ότι τα ποιήματά του, όχι μόνο δεν είναι «ημιτελή» αλλά πρωτότυπα - και δεν μπόρεσαν ν’ αναγνωρίσουν τον ιουδαϊσμό που υποβόσκει σε όλα του τα γραπτά. Εκτός από τον Τσαρλς Χάμιλτον Σόρλυ (που δεν ήταν ακόμη είκοσι ένα ετών όταν πέθανε), ο Ρόζενμπεργκ ήταν ο πιο χαρισματικός ποιητής από τους πεσόντες στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν και βέβαια ήταν ο πόλεμος που τράβηξε την ποίηση από μέσα του (υπέφερε πολύ στο μέτωπο, καθώς δεν ήταν καλά στην υγεία του: μάλιστα, δεν ήταν ικανός να υπηρετήσει), αυτό δεν ήταν ένας αποφασιστικός παράγων.
Υπάρχει μια περιπλοκή στην ποίηση του Ρόζενμπεργκ που απουσιάζει από αυτή των άλλων συγχρόνων του. Ο ποιητής Σίγκφριντ Σασούν (1886-1967) το έβλεπε ως συγχώνευση του Βρετανικού και Εβραϊκού πολιτισμού.
Η «έκφραση» επεξηγεί την ένταση της ποιητικής αντίληψης του Ρόζενμπεργκ, και το θάρρος του να μη περιορίζει τη σύνθετη έννοια του τι προσπαθεί να πει:
Φώναξε, φώναξε, και μωλώπισε τον αέρα:
Θρυμμάτισε το βωβό διάστημα!
Ναι! Θα τινάξουμε παντού
αυτό το πάθος.
Μην αφήνοντας τόπο
Για το θαυμάσιο και σοβαρό
Μεγαλόπρεπο πλήθος,
Τις έγκυες βασίλισσες της ησυχίας
που αψηφούν
Και πλαισιώνουν το τραγούδι
του θαυμασμού μας για το φως
(το σπίτι που έχουμε νοικιάσει για όλη μας τη ζωή),
που χαιρετίζει τους συγκατοίκους μας.
Και δυναμικά
Το τραγούδι μας θα τριγυρίζει
Τη ζέστη της ζωής, ανθοφόρος φωτιά
Ανοιγμένη λαμπερά από τη σκέψη,
Ενώ λάμπει και σιγά-σιγά σβήνει η άπειρη
λαχτάρα,
Μηδενική φαντασίωση.
Μπορείς να το πιάσεις αυτό και να το βάλεις σε κλουβί;
Των αετών τα φτερά μπορεί
να τα ψαλιδίσεις, να μετρήσεις τη φανταχτερή διάμετρο
του ήλιου
Αλλά καμιά αίσθηση δεν βυθίζεται
Στο μυστήριο της αίσθησης.
Το ταραγμένο πλήθος
Λέξεων ξεσπούν σα σβησμένη
φωτιά μέσα σε πυκνή
Αδικία που σιγοκαίει.
Το «χιούμορ» (με την μεταφυσική έννοια) αυτού του ποιήματος πετυχαίνει: εδώ -σ’ ένα ποίημα που γράφτηκε το 1914 ή 1915, πριν καταταγεί ο Ρόζενμπεργκ - έχουμε «μοντέρνα» γραφή που προκύπτει από το πουθενά. Η άποψη του Ρόζενμπεργκ για τον πόλεμο που τον εξολόθρευσε ήταν περιέργως αντικειμενική και περιεκτική.
Ο Ρόζενμπεργκ είναι «μοντέρνος» όσο ο Έλιοτ -αλλά έχει μεγαλύτερη πείρα και περισσότερα να πει. Το ότι παραμένει στην αφάνεια είναι παράξενο. Ο κύριος λόγος μπορεί να είναι οι δυσκολίες που εμφανίζουν τα ποιήματά του. Είναι μοναδικός στην Αγγλική γλώσσα, καθόσον κάνει κάθε προσπάθεια να μετατρέψει τα ποιήματά του σε αληθινά πράγματα, ξόρκια - συχνότατα αυτή η διαφοροποίηση έχει απορριφθεί ως «ανωριμότητα». Ωστόσο, για τον πρώην ζωγράφο Ρόζενμπεργκ (πάντως το 1915 αποφάσισε ν’ ασχοληθεί αποκλειστικά με την ποίηση, όταν έμενε με μια παντρεμένη αδελφή του στο Κέϊπ Τάουν της Νότιας Αφρικής) οι λέξεις είχαν μια μαγική αξία: υπήρχαν γι’ αυτόν, όπως για κάποιους Ισπανόφωνους λογοτέχνες, σα πραγματικά μυστηριώδης διπλοτυπία των πραγμάτων ή ιδιότητες που εμφαίνουν.
Η ποίηση του Ρόζενμπεργκ χρειάζεται απλώς μεγαλύτερη προσοχή για να γίνει ευρύτερα γνωστή ως η πιο σημαντική που προέρχεται από οποιονδήποτε στρατιώτη ποιητή του εικοστού αιώνα. Ουδείς άλλος σύγχρονος αγγλόφωνος ποιητής είχε μεγαλύτερες δυνατότητες.
**************
