Ένα πολυμυθιστόρημα για τις σύγχρονες κοινωνικες ασθένειες/
Ένα λογοτεχνικό έργο υποδειγματικής ψυχογραφικής δύναμης
Πρέπει να ομολογήσω, ευθυς εξαρχης, πως με έχει ξαφνιάσει ο Μανόλης Πρατικάκης με το νέο μυθιστόρημά-του που τιτλοφορείται ΄΄Ο αρχέγονος φρουρος΄΄αλλα, ταυτόχρονα, πρέπει να ομολογήσω πως έχει διχάσει και τη γνώμη-μου με αποτέλεσμα τώρα, αξιακα ενεργώντας, να μην ξέρω ποιον να βάλω πρώτο στη σειρα ή στην προτίμησή-μου. Εννοω αν θα πρέπει να βάλω πρώτα τον ποιητη Μ. Πρατικάκη και μετα τον πεζογράφο Μ. Πρατικακη ή το αντίστροφο.
Ο Μ. Πρατικάκης, κατα τεκμήριον, είναι ποιητης, με 19 συλλογες στο ενεργητικο-του και απο τους πρωτεργάτες της ποιητικης γενιας-του, δηλαδη της τρίτης μεταπολεμικης γενιας ή γενια της Αμφισβήτηστης, όπως πλατια έχει καθιερωθει να λέγεται. Δεν είναι όμως άσχετος με τον χώρο της πεζογραφίας εφόσον έχει δώσει στο ελληνικο αναγνωστικο κοινο άλλα δύο βιβλία με πεζα κείμενά-του. Πρόκειται για τα΄΄Αφηγήματα ενοςψυχιάτρου΄΄, (εκδόσεις Καστανιώτη, 2009) και ΄΄Σύνδρομο Fregoli – Το τίμημα να είσαι ένας άλλος΄΄, (εκδόσεις Καλέντης, 2013).Το νέο, ογκωδέστατο, μυθιστόρημά-του, που ξεπερνα τις 450 σελίδες και εκδόθηκε τον Μάρτη του 2021, απο τις εκδόσεις Κέδρος, είναι ένα λογοτεχνικο έργο υποδειγματικης ψυχογραφικης δύναμης και άνετα, νομίζω, μπορει να καταχωρηθει στην κατηγορία της λεγόμενης λογοτεχνίας της ενδοσκόπησης.
Κατα τον δημιουργο-του, δηλαδη τον Μ. Πρατικάκη, είναι ένα μυθιστόρημα «πολυσύνθετο με πολλαπλα επίπεδα και συνεχεις ανατροπες». Εκτος απο αυτους τους χαρακτηρισμους, τους οποίους αποδέχομαιχωρις καμία επιφύλαξη, κατ’ εμένα, ΄΄Ο αρχέγονος φρουρος΄΄είναι και ένα γιγάντιο, ως προς τη σύλληψη, το εκτόπισμα και γενικα την ολοκλήρωσή-του,μυθιστόρημα, κατάφορτο απο βαθιους στοχασμους και πλατιες ιδέες, το οποίο ο Μ. Πρατικάκηςδομει πρώτιστα πάνω στην, κατα ντοστογιεφσκικο τρόπο, εσωτερικη αναζήτηση αλλα και τον καφκικο εφιάλτη, και κατα δεύτερο λόγο πάνω στη μαγεία της λυρικης ποίησης, η οποία ξεχειλίζει πραγματικα απο τις σελίδες του βιβλίου-του.
ΣΤΗΝ ΟΥΣΙΑ, πρόκειται για ένα πρωτόγνωρογια τα ελληνικα δεδομένα, όπως αντιλαμβάνομαι, είδος μυθιστορήματος όπου ο συγγραφέας-του λειτουργει επιτυχως, στο πάνω επίπεδό-του, με την επιστημονικη κατάρτισή-του, δηλαδηαυτη του διακεκριμένου ψυχίατρου και στο κάτω επίπεδο με τη λογοτεχνικη μαεστρία-του. Εννοω πως επιχειρει να ερμηνεύσει το πάνω επίπεδο με λογοτεχνικα εργαλεία, όπου κατορθώνει να ξεδιπλώσει στις σελίδες του βιβλίου-του κρυφες και αθώρητες, απο τους περισσότερους πολίτες, πτυχες της ανθρώπινης ύπαρξης, κυρίως της ανθρώπινης ψυχης, συνδυασμένα όλα αυτα σε μία αρμονικη και αδιαχώριστη σύζευξη με πράγματα που αγαπα και τον γεμίζουν, όπως είναι η λογοτεχνία, η φιλοσοφία, ο πολιτισμος, η μαγεία και η σοφία της φύσης κ.ά.
Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, και δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο απο τη ματια-μας, το γεγονος πωςο Μ. Πρατικάκης αφιερώνει 25 ολόκληρες σελίδες για να σκιαγραφήσει την προσωπικότητα του βασικου ήρωά-του! Με άλλα λόγια, ν’ αναλύσει λεπτομερως,δηλαδη σημείο προς σημείο, τον αρκετα ιδιόρρυθμο και δύσκολο χαρακτήρα του κεντρικου ήρωά-του ή, καλύτερα, την ψυχοσύνθεσή-του, αποκαλύπτοντάς-μας με αυτο τον τρόπο κοινωνικες ασθένειες ή ανθρώπινα δράματα που βασανίζουν σήμερα μεγάλο αριθμο συνανθρώπων-μας που διαβιουν δύσκολα στις σύγχρονες, τσιμεντένιες, απρόσωπες και αγέλαστες κοινωνίες. Κοινωνικες ασθένειες ή προβλήματα που καταχωνιάζουν απρόσμενα και απρόβλεπτα στο σώμα και την ψυχη των ανθρώπωνκαι τα οποία, αν δεν προβλεπτουν και επιλυθουν έγκαιρα, μπορει να πάρουν ανεξέλεγκτα καταστροφικες διαστάσεις.
ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, όλα όσα εκτίθενται στο μυθιστόρημα αυτο είναι μία διαρκης αλληγορία γύρω απο τη σύγχρονη ασθένεια της κοινωνίας που λέγεται απληστία. Στο μυθιστόρημα όμως, την επαναλαμβανόμενη αυτη αλληγορία μπορούμε να τη συναντήσουμε και σε διαφορετικες μορφες. Μία διαρκης αλληγορία, κυρίως πάνω στη μανία όλων σχεδον των ανθρώπων να θέλουν συνεχως ν’ αποχτήσουν το ένα και το άλλο αγαθο, να θέλουν να ταξιδεύουν συνεχως στον έναν και στον άλλο τόπο, να θέλουν συνεχως να φάνε το ένα και το άλλο φαγητο, χωρις όμως να επέρχεται μέσα-τους ο κορεσμος. Είναι όμως αυτος ο ακένωτος κορεσμος και η ατελείωτη επιθυμία για το συνεχες στοίβαγμα αγαθων, τουτέστιν η αχαλίνωτη μανία για την αφθονία, που οδηγει στον κοινωνικο διχασμο, εφόσον άλλοι άνθρωποι απολαμβάνουν πληθώρα αγαθων, απο αυτα εννοω που έχουν συγκεντρώσει, με θεμιτα ή αθέμιτα μέσα, στα χέρια-τους, και άλλοι μοιραία αντικρίζουν το φάσμα της πείνας.
Όλα αυτα τα απαράδεκτα κοινωνικα φαινόμενα όμως, που παιδεύουν σήμερα την ανθρωπότητα, ο συγγραφέας προσπαθει να τα αναδείξει, με μία ομολογουμένως επιδέξια μαστορια, τόσο εντος του κυρίου κορμου του μυθιστορήματος όσο και με επιμέρους καταγραφες, που ενσωματώνει αρμονικα στο μυθιστόρημα, όπως π.χ. μικρα διηγήματα, νουβέλες, δοκίμια, σύντομες εκλαϊκευμένες επιστημονικες πραγματείες κ.ά., τα οποία, σε τελικη ανάλυση, λειτουργουν όλα προς την επίτευξη του βασικου στόχου του συγγραφέα αλλα, ταυτόχρονα, επιφέρουν και κάποια ανάπαυλα στους αναγνώστες, κάνοντας έτσι πιο άνετη και ευχάριστη τη μακρα αναγνωστικη πορεία-τους μέσα στο μυθιστόρημα.
ΩΣ ΕΚ ΤΟΥΤΟΥ,πρέπει να εννοήσουμε πωςκαι οι επιμέρους καταγραφες σε αυτο το πολυμυθιστόρημα έχουν τον ίδιο στόχο που δεν είναι άλλος απο τη βαθύτερη αυτογνωσία και αυτοσυνειδησία του ανθρώπου της νεοτερικότητας, σε ατομικο και συλλογικο επίπεδο, για να μπορέσει να ερμηνεύσει τα μέσα-του σκοτάδια που τον προσδιορίζουν, χωρις να το συνειδητοποιει, και αφ’ ετέρου να πάψει να είναι ένα παθητικο ενεργούμενο της Ιστορίας, καθως δεν προλαβαίνει τους ιλιγγιώδεις ρυθμους της εξέλιξης ενος μηχανοκίνητου πολιτισμου, που τον αγνοει και τον προσπερνα, χωρις να λαμβάνει υπόψη τη θέλησή-του και τις βαθύτερες υπαρξιακες και θεμελιώδεις ανάγκες-του.
Ζει, δηλαδη, την ξέφρενη αδράνεια και τον ακίνητο ίλιγγο ενος κόσμου, βασισμένο στην ιλιγγιώδη εξέλιξη της Τεχνολογίας που τείνει να αποπροσωποποιήσει το αυθεντικο πρόσωπο και τα συναισθήματα του γήινου ανθρώπου, μετατρέποντάς-τα όλα σε μία εικονικη άυλη ψηφοποιημένηπραγματικάτητα. Τείνει στην κυριολεξία σε μία έκλειψη των αντικειμένων και των θεμελιωδων ανθρώπινων συναισθημάτων, χάριν της εξέλιξης, του κέρδους και του μηδενισμου κάθε άμεσης ζεστης ανθρώπινης επαφης.
Εν συντομία, η υπόθεση του έργου είναι η εξης:
Ο Στέφανος, ο πρωταγωνιστης του μυθιστορήματος, ένα καλα μορφωμένο και καταρτισμένο άτομο, όμως μονήρες, άρα απομονωμένο και απλησίαστο, απέχτησε τη λόξα να μαζεύει απο τα σκουπίδια, σαν ένας ρακοσυλλέκτης, παλιες βαλίτσες τις οποίες στοιβάζει στο ιδιόκτητο διαμέρισμά-του. Με τον καιρο όμως, οι βαλίτσες γέμισαν ασφυκτικα όλους τους χώρους του διαμερίσματός-του, με αποτέλεσμα ο Στέφανος ν’ αναγκαστει να νοικιάσει άλλο διαμέρισμα το οποίο όμως, σε σύντομο χρονικο διάστημα, γέμισε και αυτο με βαλίτσες. Ακολούθως νοικιάζει τρίτο διαμέρισμα το οποίο γεμίζει και αυτο ασφυκτικα με βαλίτσες και τον Στέφανο τώρα να κοιμάται κάθε νύχτα στο παγκάκι ενος παρακείμενου πάρκου.
Οι αδελφες-του, οι μόνες με τις οποίες έχει κατα αραια διαστήματα κάποια επικοινωνία, όταν τυχαία πληροφορούνται για την ακατανόητη συμπεριφορα και την κατάντια του αδελφου-τους καταλαμβάνονται απο φοβερο σοκ. Επιχειρουν όμως, με τη βοήθεια ενος ιδιωτικου αστυνομικου να εξιχνιάσουν την υπόθεση, ίσως και εξασφαλίσουν εκείνες τις ασφαλεις πληροφορίες που θα τις οδηγήσουν στην καρδια της αλήθειας και συνεπως του προβλήματός-του αλλα, δυστυχως, είναι μάταιος κόπος.
Στο δρόμο του Στέφανου όμως, βρίσκεται μία κοπέλα όπου στην πορεία έμελλε να αλλάξει ριζικα τη ζωη-του. Είναιμία αρκετανεαρη κοπέλα, απο το Μέτσοβο, που την έσπρωξε ο δόλιος πατέρας-της να κατέβη στην Αθήνα για να βρει την τύχη-της, στο σπίτι μίας δήθεν αριστοκράτισσας που ζούσε στην Κυψέλη, που δυστυχωςτην ήθελε για άλλες δουλειες αντι για εκείνες του σπιτιου. Έτσι, με την απατηλη υπόσχεση πως θα την κάνει διάσημο μοντέλο, της άλλαξε τ’ όνομά-της και αποΜαγδαληνη την έκανε Λάουρα, εξωθώντας-τη καθημερινα στην πορνεία, εν γνώσει και με τη συνέργεια ασφαλως του πατέρα-της, αναγκάζοντάς-της συγκεκριμένα να ικανοποιει τι ςσεξουαλικες ορέξεις και τα βίτσια του κάθε διεστραμμένου άνδρα, υπερήλικα τις πιο πολλες φορες, που είχε λεφτα. Η περιπετειώδης όμως φυγη-της απο το ΄΄αριστοκρατικο΄΄ σπίτι, και η άσκοπη περιπλάνησή-της στους δρόμους, την έφερε τυχαία μπροστα στον Στέφανο μία μέρα που αυτος διέσχιζε το πάρκο με δύο βαλίτσες στα χέρια-του. Βλέποντάς-τον η κοπέλα σε αυτη την παράξενη κατάσταση, αυθόρμητα τον ρωτα: «Ε, κύριος, πηγαίνετε ή επιστρέφετε απο μεγάλο μπάρκο;». Η φράση αυτη όμως επρόκειτο να μεταφέρει αυτόματα τον Στέφανο σε άλλους κόσμους, νοητους ή φανταστικους, που έζησε ή που ήθελε να ζήσει, με αποτέλεσμα ν’ ανατρέψει τα πάντα μέσα στο κενο σώμα και τη στεγνη ψυχη. Σαγηνευμένος πλέον απο την ομορφια, την ομιλία και τους ευγενικους τρόπους της Μαγδαληνης, συνδέεται στενα και ερωτικα μαζι-της. Στην πορεία, και αφου του εκμυστηρεύθηκε τον προηγούμενο έκλυτο βίο-της, έγιναν ένα αχώριστο ζευγάρι. Για να ζησουν όμως μία ήσυχη, αληθινη και γνήσια ζωη, αποφασίζουν ν’ αφήσουν πίσω-τους μία για πάντα το βούρκο της πόλης και να εγκατασταθουν στην αμόλυντη ύπαιθρο. Και εκει, ο Στέφανος και η Μαγδαληνη,μετα βέβαια απο μακροχρόνια άσκηση, απαλλάσσονταιαπο το καταστροφικο Εγω και την Εγωπάθειά-τους, γεγονος που τους οδηγει σταδιακα και σταθεραστην πρωταρχικη φύση-τους.
ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ αυτο του μυθιστορήματος, δηλαδη της συνειδητοποίησης του ατόμου ούτως ώστε ν’ απαλλαγειαπο την Εγωπάθειά-του, ο Μ. Πρατικάκηςεπικεντρώνει, όπως διαφαίνεται,το κύριο νόημα που θέλει να μεταδώσει με τον ΄΄Αρχέγονο φρουρο΄΄, που είναι ο γενικος τίτλος που έδωσε στο εν λόγω μυθιστόρημα. Γιατι, όπως αφήνει ν’ αντιληφθούμε, ο αρχέγονος φρουρος στην ουσία είναι η πρωταρχικη φύση του κάθε ανθρώπου. Αυτη τη φύση που πρέπει να διατηρούμ εσυνεχως ατόφια και καθαρη, δηλαδη μακρυα απο την καταστροφικη Εγωπάθεια και τις συνέπειές-της. Και υποδεικνύει πως είναι αυτη η πρωταρχικη φύσης του κάθε ανθρώπου που απειλείται καθημερινα απο χίλιους δύο κινδύνους, ανήμποροι οι περισσότεροιν’ αντιδράσουν δυναμικα για τη σωτηρία-της.
Με άλλα λόγια, στο μυθιστόρημα αυτο, ο Μ. Πρατικάκης περιγράφει ψυχαναλυτικα την πάλη του Εγω με τον αρχέγονο φρουρο που στέκει άγρυπνος πάνω απο το κουρτινάκι και βλέπει όλες-μας τις αθλιότητες και γι’ αυτο αισθανόμαστε εκείνη την παράδοξη απέχθεια για τον εαυτο-μας. Παράλληλα, επισημαίνει τον τρόποαπαλλαγης-μαςαποαυτη τη θλιβερηεποποιία της καθημερινότητας στην οποία ο αρχέγονος φρουρος αποκαλύπτει την πάλη-του με αυτο το τέρας της Εγωπάθειας, που κινείται κάτω απο το δέρμα-μας, σαν Λερναία Ύδρα και μάς καταβροχθίζει.
Κοντολογις, ο Μ. Πρατικάκης, με αυτο το πολυεπίπεδο και βαθυστόχαστο μυθιστόρημά-του,(που σπρώχνει στοχευμένα τους αναγνώστες-του προς την αυτογνωσία), έχει, επαναλαμβάνω, ως κύριο σκοπο την αποκάλυψη της αληθινης φύσης των ανθρώπων, υποβάλλοντάς-τους ταυτόχρονα ότι πρέπει να ακολουθήσουν μία αληθινη, ήσυχη και ειρηνικη ζωη. Διαδικασία ασφαλως μακροχρόνια και επώδυνη.
ΒΕΒΑΙΑ, για να διευκολυνθει σε αυτη τη θαυμαστη δημιουργικη διαδικασία αλλα και για να αποδώσει με ευκρίνεια στους αναγνώστες-του το βαθύτερο νόημα του μυθιστορήματός-του, χρησιμοποιει ως κεντρικο άξονά-του και τον πολυδυνατο και εμβληματικο στίχο, «του αγαπημένου ποιητη», όπως αποκαλει τον Τάσο Λειβαδίτη, «Ένας άλλος έζησε τη ζωη-μας∙ και τώρα πρέπει εμειςνα πεθάνουμε στη θέση-του», όπου γύρω απο αυτο τον στίχο υφαίνονται όλα τα υπόλοιπα που συναντούμε και που συναποτελουν το μυθιστόρημα.
ΟΜΩΣ, και όπως ευδιάκριτα προβάλλει μέσα αποτις σελίδες του μυθιστορήματος, οι κεντρικοι ήρωες του μπορει να δοκιμάζονται βάναυσα σε ένα αμείλικτοαπο κάθε άποψη τοξικο περιβάλλον, δεν χάνουν την αθωότητα και τη βαθύτερη ουσία της πρωταρχικης-τους φύσης. Κάτι σαν σπόρος παραμένει ανέγγιχτος και ακηλίδωτος απο τη βαρβαρότητα, αν και έρχονται, όπως διαπιστώνουμε, απο τελείως διαφορετικους κόσμους και ο καθένας κουβαλα το προσωπικο-του μαρτύριο. Θα συναντηθουν τυχαία, παρ’ ότι σχεδον τίποτα δεν είναι τυχαίο, και απο δύο καταστραμμένες ζωες δεν θα προκύψει μία τρίτη αλλα αντίθετα, αναγνωρίζοντας ο ένας στον άλλο «εκείνη τη κρυφη αναπαλλοτρίωτη σφραγίδα της αυθεντικότητας», θα υψωθουν σε ότι πιο ευγενικο, αναπαλλοτρίωτο και προγονικο ανασαίνει μέσα στην ανθρώπινη συνείδηση.Κατα βάθος, όπως σημειώνει και ο συγγραφέας, «η όλη στάση του Στέφανου ήταν μια μορφη ανυπακοης προς το οργανωμένο κοινωνικο μοντέλο ζωης, με τους άπειρους προσδιορισμους-του».
ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΩ, λοιπον, πως ο Μ. Πρατικάκης, με αυτοτο πρωτότυπο και μείζονος ενδιαφέροντος μυθιστόρημά-του, κατα τα επιφανωςφαινόμενα, επεδίωξε μία λειτουργικη αντίστηξη στοιχείων, πολυδιαφορετικωνμεταξυ-τους, προς μία ορισμένη κατεύθυνση, προς ένα ορισμένο σκοπο, δηλαδηαυτο της αυτογνωσίας του αναγνώστη-του και της απαλλαγης-του απο το υπερτροφικο Εγω και την πλανερη Εγωπάθειά-του. Γράφει στη σελίδα 108 του βιβλίου:
«Η Εγωπάθεια! Ακόρεστη. Άπατη. Η μεγάλη διανοητικη αρρώστια του πολιτισμου-μας Μια Λερναία Ύδρα που κόβοντάς-της το ένα της κεφάλι αστραπιαία στη θέση-του φυτρώνουν τέσσερα. Και αυτο ως το άπειρο».
Μεγαλόπνοος βέβαια σκοπος τον οποίο προσπαθει να καταδείξει, όπως ανάφερα ήδη, με διάφορους τρόπους στους αναγνώστες-του, άλλοτε με διάφορες αυτοτελεις ενότητες, που λειτουργουν σαν ξεχωριστα διηγήματα ή νουβέλες μέσα στο μυθιστόρημα και άλλοτε σαν δοκίμια, που όλα μαζι, σαν μικρα επιμέρους ποτάμια, συγκλίνουν στην κοίτη ενος μεγάλου κεντρικου ποταμου, που διασχίζει τις χώρες μίας πραγματικης και μυθικης γεωγραφίας. Και αυτος ο κεντρικος ποταμος δεν είναι άλλος ασφαλως απ οαυτο το γιγάντιο μυθιστόρημα που λέγεται ΄΄Ο αρχέγονος φρουρος΄΄.
Ο Μ. Πρατικάκης, εξάλλου, για να αποφύγει την πληκτικη μονοτονία που πιθανον να προέλθει απο τη μακροσκελη αφήγηση του πολυσέλιδου αυτου μυθιστορήματος, επιχείρησε να το δομήσει πάνω σε διαφορετικους μονολόγους, όπως είναι αυτοι των πρωταγωνιστων-του, δηλαδη του Στέφανου και της Μαγδαληνης, αλλα και της Ευτέρπης (της αδελφης-του), του αφηγητη κ.α., οι οποίοι, σε τελικη ανάλυση, αποδεικνύονται αρκετα λειτουργικοι στην ομαλη εξέλιξη και ολοκλήρωση του όλου μυθιστορήματος.
ΘΕΩΡΩ, επιπλέον, αξιοσημείωτο το γεγονος, πως στο μυθιστόρημα αυτο ο Μ. Πρατικάκης, με τρόπο επιστημονικο αλλα συνάμα και λογοτεχνικο, βάλθηκε, όπως σαφως διακρίνω, να εκθέσει και να γνωστοποιήσει στο πλατυ κοινο τις σκέψεις και τις απόψεις-του γύρω απο διάφορα θέματα. Να εκθέσει γενικα, θα έλεγα, τα προσωπικα πιστεύω-του πάνω σε μία σειρα απο σοβαρα θέματα, όπως είναι ο έρωτας, η ζωη και ο θάνατος, οι ανθρώπινες αξίες και αρχες, η ατομικη και ιδεατη ελευθερία, το δημοκρατικο πολίτευμα, ο ρόλος τους υγιους πολιτισμου σε μία κοινωνία αλλα και η ανθρώπινη απληστία και η καταστροφη της φύσης κ.ά. Μείζονα θέματα που απασχόλησαν, και θα συνεχίσουν να απασχολουν, την ανθρωπότητα, όπως φυσικα βασανιστικα απασχολουν τώρα και τον Μ. Πρατικάκη, με αποτέλεσμα ο συνεχης προβληματισμος-του και η σε βάθος σπουδη-του πάνω σε αυτα τα θέματα, να τον οδηγουν στην κατάρτιση μίας περισπούδαστης θεωρητικης πραγματείας, δοσμένη μέσα απο μία γλαφυρη λογοτεχνικη γλώσσα, στις σελίδες τις οποίες παραθέτει τις στέρεες θέσεις-του, χωρις βέβαια ν’ αγνοει ή να περιφρονει τις θέσεις ή τις απόψεις άλλων επιφανων διανοουμένων που καταπιάστηκαν και αυτοι με τα ίδια θέματα. Παραθέτω αποτη σελίδα 411 του βιβλίου-του ένα τέτοιο ενδεικτικο απόσπασμα:
«Για να υπάρξει μια αληθινη κοινωνία ανθρώπων με αυθεντικο αξιακο σύστημα, δικαιοσύνη και ελευθερία πνεύματος, είναι απαραίτητο να υπάρχει μία Δημοκρατία εφαρμοσμένων ιδεων. Αλλα για να υπάρξει Δημοκρατία εφαρμοσμένων ιδεων, είναι απαραίτητο να προϋπάρξει δημοκρατία στην ατομικη ανθρώπινη συνείδηση».
Ο Μ. Πρατικάκης, με άλλα λόγια, που διαθέτει μία ζηλευτη διαλεκτικη σκέψη και που είναι, όπως έχω αναφέρει με άλλη ευκαιρία, φιλομαθες και πολυμαθες άτομο, οπλισμένο με φυσικα και επίκτητα προσόντα, ακολουθει τη δοκιμασμένη μέθοδο Θέση – Αντίθεση – Σύνθεση, όπου παραθέτει πρώτα τις απόψεις ή τις θέσεις-του για κάποιο θέμα, μετα τις αντιπαραθέτει με τις απόψεις ή θέσεις κάποιων άλλων διανοουμένων και στο τέλος επιχειρει μία ομαδικη σύγκριση και σύνθεσή-τους. Τέτοιες θέσεις και απόψεις-του για ορισμένα θέματα, όπως διαπιστώνω, τον έχουν κατα καιρους απασχολήσει ή τις έχει επεξεργαστει και σε άλλα βιβλία-του,πεζα και ποιητικα.
ΑΥΤΟΣ, επομένως, είναι και ο βασικος λόγος που το μυθιστόρημά-του είναι διάσπαρτο με ονόματα επιφανω νπνευματικων ανθρώπων αλλα και αποσπάσματα απο το έργο-τους, τα οποία λειτουργουν ως διακείμενα, στηρίζοντας και επεκτείνοντας πολλες φορες, όπως είπα, τις δικες-του απόψεις και θέσεις. Είναι ονόματα αρκετα γνωστων διανοουμένων που καλύπτουν όλο το φάσμα του παγκόσμιου πολιτισμου, προερχόμενοι απο τον χώρο της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας, του θεάτρου, του κινηματογράφου, της μουσικης, της ζωγραφικης αλλα και τον χώρο της Κοινωνιολογίας, της Ψυχολογίας, της Οικολογίας κ.ά.
Ονομαστικα, στις σελίδες του μυθιστορήματος, οι διανοούμενοι ξεπερνουν τους 50, ενω υπαινικτικα ξεπερνουν τους 70! Συγκεκριμένα, συναντάμε ονόματα όπως είναιαυτατων Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Φιοντορ Ντοστογιέφσκη, Άντων Τσέχωφ, Φερνάντο Πεσόα, ΌσκαρΟυάιλντ, Βίκτωρος Ουγκο, Μολιέρου, Ζιαν Πωλ Σαρτρ, Άρθρουρ Κέσλερ, Φραντς Κάφκα, Χέρμαν Μέλβιλ,ΓκουσταβΦλωμπερ, Στανταλ, Τ.Σ. Έλιοτ, Χέριντ Ντέιβιντ Θορο, Καίσαρα Βαλέχιο, Σοπενχάρουρ, Τζέϊμς Τζόις, Κάρολου Ντίκενς, Λέων Τολστόη, Αρθούρο Ρεμπω, Ουϊλιαμ Φώκνερ, Σαρλ Μπωντλερ, Ομήρου, Βισέντζο Κορνάρο, Διονύσιου Σολωμου, Κωνσταντίνου Καβάρη, Τάσου Λειβαδίτη, Ανδρέα Καρκαβίτσα, Μενέλαου Λουντέμη, ΚικηςΔημουλα, Πλάτωνα, Σωκράτη, Επίκουρου, Ηράκλειτου, Εμπεδοκλη, Αριστοτέλη, Αισχύλου, Ευριπίδη, Σοφοκλη, Λάο Τσε, Λουις Μπουνιουελ, Ακίρα Κουροσάβα, Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, Βόλφ Αμαντέους Μότσαρτ, Μιχαήλ Άγγελου, Σαλβατορ Νταλι, Καρλ Γιουνγκ, Μαχατμα Γκάντι κ.ά.
ΑΡΚΕΤΟ ενδιαφέρον και μεγάλο προβληματισμο επιφέρει και η θέση αλλα και ο τρόπος με τον οποίο ο Μ. Πρατικάκηςκαθιστα απαραίτητη τη σχέση αρμονίας πολιτισμου και φύσης, την οποία σχέση προσπαθει να υποδείξει για να την κατανοήσουν και να την αποδεχτουν και οι αναγνώστες-του. Βασικα, προσπαθει να επισύρει την προσοχη-τους ούτως ώστε να καταλάβουν πως οι αξίες ενο ςυγιους πολιτισμου δεν είναι αντίπαλες αλλα σύμμετρες με τις φυσικες αξίες. Συνεπως, αν διαταραχθειαυτη η αρμονικη σχέση τότε πιθανον να συμβουνπολλα και απρόβλεπτα πράγματα στον πλανήτη-μας, απο σεισμους και πλημύρες μέχρι πολεμικες συρράξεις και αιματοχυσίες.
Με δύο λόγια, ο Μ. Πρατικάκης, θέλει να μάς υποδείξει πως η εξέλιξη οφείλει να υπηρετει τις γνήσιες ανάγκες του ανθρώπου και όχι να τον μετατρέπει σε ένα εικονικο κατασκεύασμα, με απουσια νοήματος και άμεσης ανθρώπινης επαφηςαλλα σε ένα κλίμα κοινου συναισθάνεστε που δημιουγει τις προϋποθέσεις για έναν γνήσιο ανθρώπινο πολιτισμο και όχι ένα μηχανοκίνητο εικονικο ψηφοποιημένο σύμπαν, σαν έναν σκοτεινο ερημοποιημένο πλανήτη κατοικημένο αποφαντάσταμα.
Απο τη θέση αυτη όμως, αποδεικνύεται περίτρανα και το πόσο σφικτα δεμένος είναι ο Μ. Πρατικάκης με την πατρώα γη-του αλλα και πόση αγάπη τρέφει για τη σπουδαία παιδαγωγο που λέγεται μάνα – φύση.
Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, συν τοις άλλοις, χαρακτηρίζει τον ΄΄Αρχέγονο φρουρο΄΄ και «ποιητικο μυθιστόρημα» και νομίζω δεν είναι ατυχης αυτος ο χαρακτηρισμος-του. Απεναντίας, είναι πολυ εύστοχος γιατι, όπως ανάφερα ήδη, οι περισσότερες σελίδες του βιβλίου-του είναι γεμάτες με ατόφια, αληθινη και γνήσια ποίηση. Δηλαδη, είναι στιγμες που ο αναγνώστης νιώθει να κονταροχτυπιέται άγρια ο πεζογράφος και ο ποιητης μέσα στο βιβλίο, όπου ο δεύτερος, ως πιο ευέλικτος πολεμιστης, κατορθώνει να επικρατήσει σε πολλα σημεία, με αποτέλεσμα να προβάλλει μπροστα στα μάτια-μας με δυνατες αξιώσεις. Σταχυολογω και δίνω στη συνέχεια τέσσερα τέτοια ατόφια ποιητικα μέρη απο το βιβλίο:
«Γιατιαυτο το αναπάντεχο πλάσμα είναι η ίδια η άνοιξη με όλα τα άνθη-της και τους καρπους.
ΣΕΛ. 239
«Τι γύρευε μες στην πολύβουη καπατσοσυνη των καιρων μ’ εκείνο το θεσπέσιο νυχτερινο πλάσμα που κυμάτιζε σαν μία μικρη τρυφερη θάλασσα, γεμάτη παφλασμους και τρυφερες ανταύγειες»
ΣΕΛ. 242
«Όταν μου μιλάτε νομίζω ακούω κουδούνια και βελάσματα ή τα γάργαρα νεραρυακιων. Κι άλλοτε ανάσες και θροϊσματα απ’ τις πανύψηλες βελανιδιες ή φτερουγίσματα πουλιων λίγη ώρα πριν βραδιάσει»
ΣΕΛ. 249
«Αλλα ο γέρος ήταν τόσο γαλήνιος, σαν ένα γέρικο κλωνάρι, άκοπο ακόμα απ’ τον ουρανο»
ΣΕΛ. 395
ΣΤΙΣ ΣΕΛΙΔΕΣτου απέραντου αυτου μυθιστορήματος, ο υποψιασμένος αναγνώστης θα ανιχνεύσει και κάποια βιογραφικα στοιχεία του συγγραφέα, όπως η αναφορα στην επαγγελματικη ενασχόλησή-του, δηλαδηαυτη του Ψυχιάτρου (σελ. 119) αλλα και η αναφορα στη νεκρη μητέρα-του, (σελ. 16, 124)της οποίας αφιερώνει όλο το μυθιστόρημά-του. Αυτα τα υποδεέστερα στοιχεία όμως περνάνε στο βιβλίο απαλα, σαν ανάλαφρες σκιες, όπως οι σκιες απο την χαρακτηριστικη σιλουέτα του Άλφρεντ Χίτσκοκ, που άφηνε ο διάσημος σκηνοθέτης να καταγράφεταισε κάθε ταινία-του.
ΣΙΓΟΥΡΑ, ο Μ. Πρατικάκης, αποδεικνύεται, μέσα απο τις σελίδες του μυθιστορήματός-του, πως έχει δημιουργικο πάθος και ασύλληπτη γλώσσα. Η γλώσσα, συγκεκριμένα, με την οποία αποτύπωσε στο χαρτι αυτο το ογκωδέστατο μυθιστόρημα, για το οποίο χρειάσθηκε τέσσερα ολόκληρα χρόνια για να το ολοκληρώσει, είναι χυμώδης, ρέουσα, εύπλαστη και λάμπουσα. Ειλικρινα, είναι μία γλώσσα αστείρευτος καταρράκτης, μία θάλασσα ανεξάντλητη! Κάποιες φορες όμως, καταλήγει και αρκετα σκληρη, σαν μαύρη θαλασσινη χογλάκα, που όταν πέσει σε κάποιο κεφάλι το κάνει θρύψαλα. Και αυτο γιατι στοχεύει, να αποδώσει μέσω αυτης της σκληρης γλώσσας, τη δριμεία κριτικη που εξασκει προς διάφορες κατευθύνσεις, στιγματίζοντας αυτες όλες τις απαράδεκτες καταστάσεις που παρουσιάζονται στις σύγχρονες κοινωνίες ή στιγματίζοντας σύγχρονες ασθένειες που προσβάλλουν μαζικα την ανθρώπινη κοινωνία. Και απο αυτα τα σημεία του βιβλίου αναδεικνύεται ασφαλως και ο υπέροχος δοκιμιακος λόγος του Μ. Πρατικάκη.
Για την ΄΄πείνα΄΄ θα αποφανθει:
«Όμως στους καιρους-μας η αγιάτρευτη πείνα είναι η φήμη και η αφθονία. Που δυστυχως, στη βιομηχανοποιημένη μαζικοποίησή-της, είναι ξένη σε κάθε μορφη ευγένειας, καλοσύνης και συμπόνιας»
ΣΕΛ. 168
«Γιατι δεν μάθαμε ποτε πως η φρικτότερη πείνα είναι η αφθονία»
ΣΕΛ. 371
Για την ΄΄αφθονία΄΄ θα γράψει:
«Εδω στο ελάχιστο του κόσμου ανακάλυψαν πως η αφθονία είναι μία καμουφλαρισμένη πανούκλα που υποδύεται ευμάρεια και πως απ οεκει ξεκινάνε τα μισα τουλάχιστο δράματα και ολόκληρη η αθλιότητα της γης»
ΣΕΛ. 370
ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ, και ως γενικο συμπέρασμα, θα έλεγα πως η όλη πλοκη του μυθιστορήματος και εδικα ο έρωτας του Στέφανου και της Μαγδαληνη, έτσι όπως ψυχαναλυτικα τον παρουσίασε ο Μ. Πρατικάκης στο μυθιστόρημά-του, είναι ένας υπέροχος ύμνος στην ομορφια, την ευγένεια και την ταπεινότητα. Γιατι πάλεψαν με την ανθρώπινη κτηνωδία, τη βαναυσότητα και την ευτέλεια και βγήκαν νικητες. Σε αυτη βέβαια την άνιση πάλη-τους τους βοήθησε σε μεγάλο βαθμοκαι η ανατολικη φιλοσοφία, ειδικα το μεγαλείο ενος Λάο Τσε, ενος Ηράκλειτου και ενος Κομφούκιου, κατορθώνοντας, στο τέλος, η ατομικη-τους ψυχη Άτμαν να ενωθει με τη συλλογικη ψυχη Βράχμαν και έτσι να καταργηθει το Εγω-τους και να απαλλαχθουν απο την Εγωπάθειά-τους. Γιατι, όπως πολυ σωστα λέει και ο συγγραφέας, «η ώρα της αγάπης είναι ο μοναδικος τρόπος να ξημερώνει πάνω στη γη», που είναι και η καταληκτικη φράση στο εν λόγω μυθιστόρημα.
Αναγνωρίζω όμως πως όσα είπα γι’ αυτο το βαθυ και πλατυ μυθιστόρημα είναι απελπιστικα ελάχιστα, σε σχέση με τα πολλα άλλα που μεταφέρει μέσα στις σελίδες-του και τα οποία πρέπει να εντοπισθουν και ειπωθουν απο άλλους, πιο ειδικους σε λογοτεχνικα θέματα,ειδικα σε θέματα συγκριτικης λογοτεχνίας. Επιπλέον, είναι και ένα βιβλίο το οποίο μπορει, κατα την άποψή-μου, να αποτελέσει «πεδίον δόξης λαμπρον»για νέους και φιλόδοξους φιλόλογους, εφόσον άνετα προσφέρεται για φιλολογικες εργασίες, έρευνες και διατριβες.
*Ο συγγραφέας του κειμένου ακολουθει κανόνες του μονοτονικου που εφάρμοζε ο Αντώνης Μυστακίδης-Μεσεβρινος
The post Μανόλης Πρατικάκης, «Ο αρχέγονος φρουρός», εκδ. Κέδρος, 2021 (γράφει ο Χρήστος Μαυρής) appeared first on Ποιείν.