`
Ο «Ερωτικός Λόγος» του Γιώργου Σεφέρη γίνεται σημείο αναφοράς για το νέο συμφωνικό έργο του Δημήτρη Παπαδημητρίου αποκαλύπτοντας έναν ποιητικό μουσικό κόσμο μέσα από τη δημιουργική φαντασία του. Σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση από ζωντανή ηχογράφηση στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Με την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ υπό την διεύθυνση του Μιχάλη Οικονόμου.
`
Γ’
Ω σκοτεινό ανατρίχιασμα στη ρίζα και στα φύλλα!
Πρόβαλε ανάστημα άγρυπνο στο πλήθος της σιωπής
σήκωσε το κεφάλι σου από τα χέρια τα καμπύλα
το θέλημά σου να γενεί και να μου ξαναπείς
τα λόγια που άγγιζαν και σμίγαν το αίμα σαν αγκάλη
κι ας γείρει ο πόθος σου βαθύς σαν ίσκιος καρυδιάς
και να μας πλημμυράει με των μαλλιών σου τη σπατάλη
από το χνούδι του φιλιού στα φύλλα της καρδιάς.
Χαμήλωναν τα μάτια σου κι είχες το χαμογέλιο
που ανιστορούσαν ταπεινά ζωγράφοι αλλοτινοί.
Λησμονημένο ανάγνωσμα σ’ ένα παλιό ευαγγέλιο
το μίλημά σου ανάσαινε κι η ανάλαφρη φωνή:
“Είναι το πέρασμα του χρόνου σιγαλό κι απόκοσμο
κι ο πόνος απαλά μες στην ψυχή μου λάμνει
χαράζει η αυγή τον ουρανό, τ’ όνειρο μένει απόντιστο
κι είναι σαν να διαβαίνουν μυρωμένοι θάμνοι.
Με του ματιού τ’ αλάφιασμα, με του κορμιού το ρόδισμα
ξυπνούν και κατεβαίνουν σμάρι περιστέρια
με περιπλέκει χαμηλό το κυκλωτό φτερούγισμα
ανθρώπινο άγγιγμα στο κόρφο μου τ’ αστέρια.
Την ακοή μου ως να ‘σμιξε κοχύλι βουίζει ο αντίδικος
μακρινός κι αξεδιάλυτος του κόσμου ο θρήνος
μα είναι στιγμές και σβήνουνται και βασιλεύει δίκλωνος
ο λογισμός του πόθου μου, μόνος εκείνος.
Λες κι είχα αναστηθεί γυμνή σε μια παρμένη θύμηση
σαν ήρθες γνώριμος και ξένος, ακριβέ μου
να μου χαρίσεις γέρνοντας την απέραντη λύτρωση
που γύρευα από τα γοργά σείστρα του ανέμου…”
Το ραγισμένο ηλιόγερμα λιγόστεψε κι εχάθη
κι έμοιαζε πλάνη να ζητάς τα δώρα τ’ ουρανού.
Χαμήλωναν τα μάτια σου. Του φεγγαριού τ’ αγκάθι
βλάστησε και φοβήθηκες τους ίσκιους του βουνού.
…Μες στον καθρέφτη η αγάπη μας, πώς πάει και λιγοστεύει
μέσα στον ύπνο τα όνειρα, σκολειό της λησμονιάς
μέσα στα βάθη του καιρού, πώς η καρδιά στενεύει
και χάνεται στο λίκνισμα μιας ξένης αγκαλιάς…
`
Δ’
Δυο φίδια ωραία κι αλαργινά, του χωρισμού πλοκάμια
σέρνουνται και γυρεύουνται στη νύχτα των δεντρών,
για μιαν αγάπη μυστική σ’ ανεύρετα θολάμια
ακοίμητα γυρεύουνται δεν πίνουν και δεν τρων.
Με γύρους και λυγίσματα κι η αχόρταγή τους γνώμη
κλώθει, πληθαίνει, στρίβει, απλώνει κρίκους στο κορμί
που κυβερνούν αμίλητοι του έναστρου θόλου οι νόμοι
και του αναδεύουν την πυρή κι ασίγαστη αφορμή.
Το δάσος στέκει ριγηλό της νύχτας αντιστύλι
κι είναι η σιγή τάσι αργυρό όπου πέφτουν οι στιγμές
αντίχτυποι ξεχωρισμένοι, ολόκληροι, μια σμίλη
προσεχτική που δέχουνται πελεκητές γραμμές…
Αυγάζει ξάφνου το άγαλμα. Μα τα κορμιά έχουν σβήσει
στη θάλασσα στον άνεμο στον ήλιο στη βροχή.
Έτσι γεννιούνται οι ομορφιές που μας χαρίζει η φύση
μα ποιος ξέρει αν πέθανε στον κόσμο μια ψυχή.
Στη φαντασία θα γύριζαν τα χωρισμένα φίδια
(Το δάσος λάμπει με πουλιά βλαστούς και ροδαμούς)
μένουν ακόμη τα σγουρά γυρέματά τους, ίδια
του κύκλου τα γυρίσματα που φέρνουν τους καημούς.
`
************************************************************
Ο «Ερωτικός Λόγος» του Γιώργου Σεφέρη με στοιχειώνει από την πρώιμη εφηβεία μου. Βέβαια, τότε νόμιζα πως αντιλαμβανόμουν απόλυτα όσα σήμερα θεωρώ απολύτως δισυπόστατα και αινιγματικά…
Παράδειγμα, ο ίδιος ο τίτλος. Ο «Λόγος», ως κείμενο, πάει καλά. Ως λογική, όμως; Πόσο αντέχει ο Λόγος απέναντι στην έννοια ερωτικός; Και άλλο τόσο, το αντίθετο. Είναι ένας πόλεμος διαρκής. Ύστερα υπάρχει και ο Λόγος στην έννοια της αρμονίας, κι αυτό αίτημα σε μια σχέση. Αλλά και ο λόγος ως «η αιτία».
Το μεγάλο πνεύμα του Σεφέρη, νέο ακόμα όταν έγραφε αυτό το έμμετρο και ομοιοκατάληκτο ποίημα, έδινε στον έρωτα το… αιώνιο ποιητικό βραβείο της ματαιότητας και της θνησιγένειας, έναντι όμως μιας διαρκούς αναγέννησης δεμένης στο άρμα της ενστικτώδους επιθυμίας που αναζητά πάντα αυτό που δεν έχει. Σκληρή αντινομία για μένα, τον ρομαντικό έφηβο. Τοπίο γνωστό για όλους μας τώρα. Έζησα στη σκιά του Ρόδου της Μοίρας πολλά χρόνια. Μελοποίησα αρκετά ποιήματα του Σεφέρη, όχι όμως τον «Ερωτικό Λόγο»! Το νεανικό αυτό ποίημα με ενθουσιάζει τόσο που δεν τόλμησα μέχρι τώρα να επιχειρήσω να το αιχμαλωτίσω, ντράπηκα να πιάσω στα δάχτυλά μου το σώμα του. Ώσπου είδα μουσική να τρέχει ακατάστατη σαν υπόγειος χείμαρρος από κάτω από το ποίημα. Μια άλλη μουσική, υποσυνείδητα αντιστικτική και πολυδιάστατη. Με έκανε να υποψιαστώ τα μουσικά ακούσματα του Γιώργου Σεφέρη –απίστευτα βαθύς φιλόμουσος– και να υποθέσω τη χρήση μουσικής σαν καμβά στο έργο του.
Έτσι, ένα μουσικό επίστρωμα στο σιωπηλό, υπόγειο μουσικό του χείμαρρο άρχισε να μορφοποιείται. Το περίεργο ταξίδι άρχισε γράφοντας ένα μουσικό έργο δεμένο στη μορφολογία και το περιεχόμενο του ποιήματος «Ερωτικός Λόγος», σαν τρίτη επίστρωση επάνω από το ποίημα που είναι πάνω από την υπόγεια εκκωφαντική, σιωπηρή μουσική του που άκουσα από παιδί.
Κάτι σαν τα παλίμψηστα στην αρχαιολογία, όπου με ακτίνες ανακαλύπτουμε τρία και τέσσερα κείμενα από κάτω από την τελευταία γραφή, και γι’ αυτό ονομάζω αυτή τη συνθετική διαδικασία «Μουσικό παλίμψηστο»
`
Δημήτρης Παπαδημητρίου