`
Το ΠΟΙΕΙΝ θα είναι μαζί σας ξανά στις 17 Αυγούστου. Καλό Καλοκαίρι!
`
.
Έχω ένα όνειρο; Εκ πρώτης μοιάζει να είναι κάτι αυτονόητο, κάτι κοινότοπο, που το έχουμε όλοι. Η πρόσκληση όμως να γράψω κάτι γι΄αυτή τη σελίδα κρύβει κατά τη γνώμη μου μια ειρωνεία, γιατί - έτσι πιστεύω τουλάχιστον - έχω ανέκαθεν εργαστεί με άλλες λέξεις κατά των ψευδαισθήσεων και υπέρ της αναπόφευκτης συνάντησης με τα γεγονότα. Όμως τώρα αντιλαμβάνομαι, όσο κι αν αυτό με σαστίζει, πως αυτό το εγχείρημα δεν αποτελεί για μένα μια απλή διανοητική άσκηση.
«Έχω ένα όνειρο;». Το όνειρο που στοχεύει σε έναν οποιονδήποτε μεταχρωματισμό της πραγματικότητας έχοντας ως εργαλείο τη φαντασία, παράγει κατά τη γνώμη μου μόνο ψευδείς εικόνες. Το όνειρο είναι συνδεδεμένο με τη νύχτα, με το άρρητο. Κανείς δεν μπορεί να το διηγηθεί, γιατί αμέσως διηγείται κάτι άλλο. Μόλις κάποιος το ομολογήσει, δεν διηγείται πια ένα όνειρο, παρά μια ανάμνηση. Όποιος πει «έχω ένα όνειρο», εννοεί ένα όνειρο για το μέλλον: ένα όνειρο που το ονειρεύεται ακόμα, σαν να πούμε. Μ΄αυτό θέλω να πω, πως έχει μια ελπίδα, κάτι που δεν διαδραματίζεται στο βασίλειο της ψευδαίσθησης ή του ανέφικτου, αλλά στο βασίλειο του χρόνου: κάτι ευτυχές, απίθανο, σχεδόν μη πραγματοποιήσιμο που ανήκει στο μέλλον.
Λέγοντας τα παραπάνω έρχονται στο μυαλό μου οι στίχοι του Μπόρχες: «Προστάτευσέ με, Κύριε,… όχι απ΄ τη λόγχη ή το κόκκινο κοντάρι,αλλά από την ελπίδα.»
Συμφωνώ απόλυτα με αυτή την άποψη. Απ ΄την ελπίδα πρέπει να φυλάγεται κανείς. Σε ένα μέλλον που είναι όλα εφικτά, το όνειρο μου μπορεί να εκπληρωθεί ή και όχι, γι ΄ αυτό και δε μπορεί να ζει κανείς με την προσδοκία της εκπλήρωσης του ονείρου του. Η στάση της προσδοκίας είναι κάτι φοβερό. Ή, ας μου δώριζε κάποιος τη σοφία να μπορώ να ελπίζω, χωρίς να προσδοκώ. Η διατύπωση αυτή ανήκει, νομίζω, στα εβραϊκά γνωμικά. Οι Εβραίοι - παρεμπιπτόντως όχι μόνο αυτοί, αλλά αυτοί ιδιαίτερα - έχουν πάντα εύκαιρες τέτοιες δελεαστικές και ανεφάρμοστες συνταγές. Μήπως όμως αυτή η διατύπωση εκφράζει κάτι τελείως διαφορετικό; Μήπως θέλει να πει, πως μόνο οι μεγάλοι πεσιμιστές μπορούν να ελπίζουν;
Αυτή η παραδοξολογία μου αρέσει αρκετά: η ελπίδα πρέπει να ανήκει σε κείνους που δεν έχουν καμιά. Μ΄ αυτή την άποψη ταυτίζομαι. Πρόκειται για μια βαθειά, άγρια ελπίδα που δεν πιστεύει στον εαυτό της. Αυτή η αντίφαση αφήνει λίγο χώρο ελεύθερο για την ευτυχή σύμπτωση.
Τα μόνα όνειρα που μπορώ να κάνω, έχουν τη μορφή επιθυμιών μέσω αναγωγής στο παιδικό ή το πρωτόγονο. Θα ήθελα μάλιστα να προσθέσω, πως έχουν την εμφάνιση ενός μυστικού. Κρυφές επιθυμίες. Αφού, αν ομολογήσουμε αυτό που επιθυμούμε, το οδηγούμε σε εξαφάνιση. Ελπίζω, πως κανείς ξέρει να εκτιμά αυτή την εισβολή του παράλογου σε μια διερεύνηση, η οποία θα όφειλε να είναι ένας ύμνος για το αξίωμα του ρεαλισμού. Το παράλογο όμως δεν είναι παρά μόνο μια από τις μορφές με τις οποίες εμφανίζεται η πραγματικότητα. Έτσι δεν είναι; Το άρρητο διατηρεί μέσα του μια ισχύ και - πώς να το πω; - μια πολύ ιδιαίτερη ελευθερία. Το ειρημένο αντίθετα, πέφτει άμεσα θύμα της πραγματικότητας, μια και οι λέξεις ανήκουν απόλυτα στον υπαρκτό κόσμο. Αδιάφορο απ΄ το αν συντήκονται με την πραγματικότητα ή την χειραγωγούν, χάνουν πάντα σε μέλλον.
Αυτό που γίνεται απολύτως εμφανές στους θεατρικούς διαλόγους ή γενικά στη λογοτεχνία είναι ό,τι μας μαγεύει, αυτό που ζει μόνο του σε άδειους χώρους που δημιουργήθηκαν από λέξεις. Πάντα πρέπει να υπάρχει ένας χώρος για τη σιωπή. Και στην ουσία, το όνειρο ή η προσδοκία ή η ελπίδα ή όπως κι αν το ονομάζει κανείς, παίρνει αρχικά μορφή σ΄ αυτό το χώρο της σιωπής. Σε ένα χώρο κλειστό, δίχως φως και ήχους, στα σκοτεινά, στα κρυφά.
Το να ομολογήσει κανείς ένα όνειρο, σημαίνει πως δεν το παίρνει στα σοβαρά. Ως όνειρο εννοώ. Ό,τι απομένει ύστερα απ΄αυτό, είναι ένας ανταλλάξιμος πόθος λίγο πολύ πρωτότυπος, λίγο πολύ επείγων. Το να ομολογήσει κανείς ένα όνειρο, σημαίνει πως του στερεί την ονειρική διάσταση . Αφού το να επιθυμεί κάποιος κάτι πολύ δυνατά, έχει μέσα του κάτι Ιερό.
(Die Zeit, 2005)
`
Η Γιασμίνα Ρεζά, δραματουργός, συγγραφέας και ηθοποιός, γεννήθηκε στο Παρίσι. Η μητέρα της ήταν βιολονίστρια ουγγρικής καταγωγής και ο πατέρας της Ιρανός έμπορος. Με το θεατρικό έργο «Τέχνη» έγινε παγκόσμια γνωστή. Σε αυτό τον μονόλογο, γραμμένο ειδικά για την ομώνυμη στήλη της εφημερίδας «Die Zeit», αναφέρεται στο πόσο είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς για όνειρα.
*****
Βιβλία της Γιασμίνα Ρεζά στα Ελληνικά:
1.Ο θεός της σφαγής
2. Αυγή, βράδυ ή πρωί
3. Λόγια που δεν είπαμε ποτέ