Δεκαεννέα συλλογές απεστάλησαν φέτος στη στήλη ετούτη, οι οποίες, αναλυτικά, είναι:
1. Αθανασία Καραγιάννη, Η Εκδίκηση Των Λέξεων, Ιδιωτική Έκδοση
2. Ιωάννα Χρήστου, Άλαλο, Τυπωθήτω
3. Μανόλης Γιακουμάκης, Ισχαιμικό Επεισόδιο/Ρωτώντας Βαδίζουμε Υποδιοικητά, Εκάτη
4. Απόστολος Θηβαίος, Δυτικό Μέτωπο, 24
5. Ντενίζ Παναγιωτοπούλου, Hic Sunt Leones, Όποτε
6. Τάκης Γκόντης, Η Επιστροφή Της Εκάτης, Γαβριηλίδης
7. Αθηνά Ανδρουλάκη, Φραγή, Γαβριηλίδης
8. Ελένη Δημητριάδου-Εφραιμίδου, Δωριείς Και Ξυλοκόποι, Γαβριηλίδης
9. Χριστιάνα Αβρααμίδου, Εσένα Σε Έχω Ξαναγαπήσει, Οροπέδιο
10. Θεοχάρης Παπαδόπουλος, Πρόγνωση Καιρού, Βακχικόν
11. Πέτρος Σκυθιώτης, Συνθήκη Ισορροπίας, Θράκα
12. Παναγιώτης Νικολαΐδης, Οινοποίηση, Ιδιωτική Έκδοση
13. Λεωνίδας Κακάρογλου, Μνήμη Σχεδόν Πλήρης, Εστία
14. Χρήστος Τουμανίδης, Οι Ελεγείες Της Ανατολής, Κουκκίδα
15. Αγγελική Ηλιοπούλου, Τηλέμαχος, Ποιείν
16. Γιώργος Γκανέλης, Χρεοκοπία Ιδεών, Στοχαστής
17. Γιώργος Σταματόπουλος, Το Γκέτο Των Παθών, Ιδιωτική Έκδοση
18. Ζαχαρίας Στουφής, Η ταξιθέτρια Του Χάους, Κάποτε
19. Άγγελος Κούρος, Κουβαλάμε Πάνω Μας Υδροκυάνιο, Μελάνι
Εν πρώτοις θα σταθώ στη συλλογή του Άγγελου Κούρου «Κουβαλάμε Πάνω Μας Υδροκυάνιο». Ο Κούρος είναι φέρελπις νέος ποιητής. Η λεπτή ειρωνεία και ο διακριτικός αστεϊσμός προσδίδουν στα γραφτά του μια δροσάτη φρεσκάδα, η οποία κρατά τον αναγνώστη στο κείμενο, κινητοποιεί την προσοχή του και διεγείρει τις αισθήσεις του. Η απεύθυνση στην καθημερινή παράσταση, τη φευγαλέα σκέψη ή το ακαριαίο συναίσθημα αποκτά τοιουτοτρόπως υπαρξιακό χαρακτήρα, αποφεύγοντας, όμως, το σκόπελο της εξαντλητικής στοχαστικότητας ή της ακατάληπτης παράθεσης. Οφείλω, παραλλήλως, να επισημάνω ότι ο Κούρος δεν κινείται στο συχνά απαντώμενο πλαίσιο παραγωγής καταθλιπτικού θορύβου, τις λέξεις του τροφοδοτεί μια ζωντανή αισιοδοξία που θεμελιώνεται στο γραπτό τόσο υφολογικά όσο και ως απότοκος ενός κοσμοειδώλου, το οποίο κείται μακράν τάσεων αυτοχειρίας και σεναρίων καταστροφής. Θα του συνέστηνα να προσέξει την περιγραφικότητα και την κάποια τάση βερμπαλισμού που κατά περιπτώσεις εμφανίζεται και η οποία αδυνατίζει ορισμένες από τις απόπειρές του, αλλά και το ποια ποιήματα θα προκρίνει, τελικώς, προς έκδοση στις μελλοντικές του προσπάθειες, ώστε να αποφύγει την αντιαισθητική γειτνίαση εντόνως ετερογενούς (από άποψη εκφραστικής ισχύος) υλικού. Εκείνος, βεβαίως, γνωρίζει καλύτερα.
Μ ι α ο μ π ρ έ λ α
Η ομπρέλα είναι ένα χαρούμενο αντικείμενο
τη βλέπεις εκεί ψηλά να περνάει
χωρίς περιττό βάρος
με μικρά πηδηματάκια στον αέρα
φουσκωμένη και περήφανη
με το σχήμα του ανοιγμένου ουρανού
και με μια μικρή κεραία στην κορυφή να υπενθυμίζει
την ανύψωση
ιδίως εκείνες οι μεγάλες
που χωράνε δυο άτομα
τι μεγαλοπρέπεια
πάντα νομίζεις ότι θα ακολουθήσει
παιανίζοντας μια μπάντα
η ομπρέλα έμαθε να περιμένει σε μια γωνία
με υπομονή
δεν ενοχλεί δεν κουράζει
ξέρει να στέκεται στο ύψος των περιστάσεων
όταν ο καιρός αγριεύει
η ομπρέλα έχει καταχτημένες
δικές μου προσπάθειες χρόνων
να βγεις με μια τέτοια τέλεια κίνηση
πάνω απ’ το πλήθος που στριμώχνεται
στα πεζοδρόμια
να κοιτάξεις με σιγουριά τον καιρό που πλησιάζει
και να προστατέψεις
χωρίς λόγια και άσκοπες κινήσεις
ό,τι αγαπάς.
Μ ά ν α
Πάλι ξέχασα πράγματα
φεύγοντας απ’ το χωριό, δυο μπλουζάκια
και ένα ζευγάρι παντόφλες
την επόμενη φορά θα δω τη μάνα μου
να τις φοράει και να γυρνάει μέσα στα δωμάτια
μεγάλες και άβολες θα αφήνουν πίσω τους
ένα μικρό σύρσιμο
που όλο θα πηγαίνει και θα έρχεται μέσα στο σπίτι
και μέσα στο μυαλό μου
και τίποτα άλλο
τόσο μεγάλη η αγάπη
βολεύεται όπως-όπως.
Τ ω ν θ α υ μ ά τ ω ν
Γνώρισα χτες μια Αλίκη,
είσαι απ’ τη χώρα των θαυμάτων; τη ρώτησα
και εκείνη μου είπε όχι,
εγώ βέβαια επέμεινα,
απ’ τη χώρα των θαυμάτων;
και εκείνη μου ξαναείπε όχι.
Το ίδιο βράδυ την είδα στον ύπνο μου έκλεινε, λέει, με το ένα της
χέρι την πόρτα του σπιτιού μου και με το άλλο μου έκανε
σσσστττ και μου έδειχνε ψηλά το ταβάνι, σήκωσα το κεφάλι
μου, γεμάτο κλαδιά με μήλα κατακόκκινα, έπειτα σήκωσε το
χέρι της έκοψε ένα μήλο και μου είπε γελαστά, θέλεις; Εγώ
δεν απάντησα αμέσως, άρχισα με το βλέμμα μου να ψάχνω
δεξιά-αριστερά τον καταραμένο – πρέπει πάντα να ψάχνεις
τον καταραμένο σε τέτοιες ώρες – και ύστερα έδωσα μια
γερή δαγκωματιά.
Είδα χτες στο δρόμο μια κοπέλα, δεν ξέρω αν τη λένε
Αλίκη
δεν ξέρω καν το όνομά της
από αυτές με τα ωραία μάτια
που περπατάνε γρήγορα στο δρόμο
σε κοιτάνε μια φορά και έπειτα συνεχίζουν
κατευθείαν για εκείνη τη χώρα
μες στο μυαλό των αντρών.
Με χαρά θα αναφερθώ στη συλλογή του Ζαχαρία Στουφή «Η Ταξιθέτρια Του Χάους». Ο λόγος είναι απλός και ξεκάθαρος˙ πρόκειται για την καλύτερη ποιητική συλλογή που έχει σταλεί στη στήλη ετούτη, η οποία έχει εξετάσει, ποίημα προς ποίημα, 118 τίτλους. Ο Στουφής πραγματώνει στο βιβλίο αυτό τη ρήση του Χοδορόφσκι˙ κάνει ποιήματα με τ’ αρχίδια του. Η δουλειά του, βεβαίως, δε θα προσεχθεί από την επιτροπή των κρατικών βραβείων ή την Ακαδημία των Αθηνών. Δεν πειράζει, όμως, γιατί ο Στουφής ξέρει να ζηλεύει τους ποιητές που υμνούνε την ελευθερία των γύφτων. Τα ποιήματα της συλλογής αυτής δε γράφτηκαν για να γεμίσουν σελίδες αλλά για να τιμήσουν το χαρτί που καταλαμβάνουν. Βλάσφημος, αυθόρμητος, στοχαστικός, απέριττος ο ποιητής, λέξη δεν άφησε ασήμαντη να παρεισφρήσει σε αυτό του το έργο. Μεγάλη αγκαλιά η σκέψη του προσφέρει την πιο βαθιά συνειδητοποίηση, την πιο γνήσια πικρία μα και την πιο όρθια κραυγή της εκφραστικής αγάπης. Μέσα από το χάος εξηγούνται τα πράγματα και οι μυστικές τους αναστομώσεις, δια μίας ευθύβολης ειλικρίνειας στοιχίζονται και απογυμνώνονται, η κάθαρση έρχεται γλυκά ως σώμα της γραφής που δε φιλοδοξεί, απλώς διαπιστώνει. Είναι.
ΜΕΤΡΙΑ ΓΝΩΜΗ
Έχω κι εγώ για τα πάντα
την προσωπική μου μέτρια γνώμη και μέτρια άποψη.
Όμως δεν πρέπει να την ξεστομίζω
γιατί γίνεται σφαίρα που καρφώνεται στην καρδιά του
«ειδικού».
Για κανέναν δεν είναι «σωστό» να πυροβολώ το «σωστό».
Ακομά και αυτός ο τραγικός κλοούν του καθρέπτη,
που μάταια προσπαθεί να κάνει ό,τι κάνω,
μου λέει ότι πρέπει να τις κρατήσω μέσα μου
ώσπου να γίνουν αμέτρητες οι γνώμες και οι απόψεις,
και με όλες αυτές, να φτιάξω ένα μεγάλο λάθος.
Γιατί όπως πιστεύει αυτός αποτυχημένος,
το πιο πολύ που μπορεί η αγάπη,
είναι να κάνει τις λέξεις να εκτοξεύονται σα σφαίρες,
ενώ το λάθος
κάνει τις σφαίρες να λυτρώνουνε σα λέξεις.
ΜΕΤΡΙΑ ΠΟΙΗΣΗ
Από τότε που διορίστηκα ταξιθέτρια του χάους
δεν προλαβαίνω να ασχολήθω καθόλου με την ποίηση.
Εσείς, όμως, οι νεο-μυημένοι στη γραφή,
και εσείς, οι ακούραστοι διώκτες της σιωπής,
είναι καιρός, νομίζω,
να γράψετε τα αδιάβαστα ποιήματα.
Δεν θα τα τραγουδήσουν οι γενιές που δεν θα ’ρθουν,
θα παραμείνουν σε βιβλία κλειστά, όταν
οι σαβάνες θα πολιορκούν τα τσιμέντα.
Στο ενδεχόμενο ενός οριστικού τέλους
να γίνετε οι πιο μάταιοι προφήτες,
(αφού κανένας δε θα υπάρχει για νασας δικαιώσει).
Γράφτε την ατραγούδιστη και ύστερη κατάσταση
του τέλους.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΛΛΑΓΗ
Για αυτή μου τη μεγάλη αλλαγή δε φταίει η σεξουαλική κα-
κοποίηση που είχα σε όλη μου την παιδικότητα, μη σας πω
κιόλας ότι μου άρεσε που ένιωθα πιο επιθυμητή από τη μαμά
και τις θείες. Ούτε το σώμα μου φταίει, αφού σαν κουκλάρα
δίμετρη που ήμουν, με καμάκωναν ακόμα και γυναίκες. Δεν
φταίει που δεν πρόκοψα στα γράμματα, εξάλλου μυαλό είχα,
μα η βροχή και η θλίψη δε με άφηναν το δάσκαλο ν’ ακούω.
Φυσικά το επάγγελμά μου, καμία σχέση δεν έχει με αυτή μου
την απόφαση˙ σαν ταξιθέτρια του χάους, έκαν τσεκάπ στα
εισιτήρια μάτια των χαμένων και τους τοποθετούσα αναλό-
γως: στο απέραντο τίποτα, στο πυκνό σκοτάδι, στο πικρό
μετατέλος, στο απόλυτο μηδέν και στις μπροστινές θέσεις της
ματαιότητας.
Την μεγάλη μου αυτή αλλαγή την αποφάσισα ψύχραι-
μα, χωρίς κόμπλεξ. Αρχικά έκανα προσθετική πέους, κατόπιν
έκοψα τα βυζιά μου και τέλος, με ορμονική θεραπεία, έβγαλα
γένια. Όλα αυτά δεν τα έκανα για να γίνω άντρας που θα
κατακτήσει τις γυναίκες˙ σε καμία περίπτωση δεν θα έκανα
ό,τι μου έκαναν. Όλα αυτά τα έκανα για έναν και μόνο λόγο.
Επιτέλους κάποτε κι εγώ να γαμηθώ σαν άντρας.
Ένεκα επετείου, πέντε χρόνια γαρ από την πρώτη της εμφάνιση (2010-2014), η στήλη επιθυμεί να προχωρήσει σε κάποιες γενικότερες διαπιστώσεις, κρίνοντας, βασικά, από το υλικό που απεστάλη σ’ εκείνη προς κρίση, αλλά και τη γενικότερη άποψη που έχει κατακτήσει περιπλανώμενη σε χάρτινες σελίδες και διαδίκτυο.
1. Η ποίηση είναι ο πυγμαχικός σάκος όλων όσοι αποφάσισαν να εκτονώσουν το πρόβλημά τους με έκφραση. Η εκτόνωση, όμως, μολονότι θεραπευτική, δεν είναι (υποχρεωτικά) τέχνη. Ας αναρωτιόμαστε, λοιπόν, σε ποιους αφορούν τα λόγια μας, όχι όταν γράφουμε, αλλά όταν εκδίδουμε. Χρήσιμο πολύ και ουσιαστικό θα ήταν κάτι τέτοιο.
2. Κάποιοι γραφιάδες (όπως, χάριν παραδείγματος, ο Γιώργος Γκανέλης ή η Ιωάννα Χρήστου) έχουν αποτανθεί, ίσως, με επάρκεια σε κεκυρωμένες φωνές κι έχουν τριφτεί αρκετά με το μολύβι και το χαρτί, ώστε ο λόγος τους να εκφέρεται με ευπρέπεια, αποπνέοντας καλλιέργεια, διάθεση για προβληματισμό και ανάδειξη συναισθήματος, δίχως, όμως, να επιτυγχάνεται, τελικώς, η απογείωση. Αυτό είναι το λεγόμενο «σύνδρομο Βλάβη». Κανένας δρόμος λογιότητος δεν οδηγεί στην ποίηση. Είναι ά λ λ ο πράγμα η ποίηση.
3. Απαλλαγμένα του κοινωνικού φορτίου της υπογραφής που φέρουν, τα ποιήματα παρουσιάζονται μ’ έναν εκπληκτικό τρόπο στα μάτια ενός απλού, απλούστατου αναγνώστη, ο οποίος, απλώς, αρέσκεται στην ανάγνωση της ποίησης. Στα μάτια της στήλης αυτής, η συλλογή «Ξεφλουδίζοντας Το Ποίημα» (απεστάλη στη στήλη από τον εκδοτικό οίκο το 2010) του Ντίνου Σιώτη είναι εντελώς αδιάφορη, η δε συλλογή «Ξι» του Νίκου Σκούτα ή η «Ταξιθέτρια Του Χάους» του Ζαχαρία Στουφή ασκούν αυθορμήτως το μαγνητισμό της εκλεκτής συγκίνησης. Μικρή σημασία έχει αυτό. Μεγαλύτερη έχει τούτο: φρονώ πως η συντριπτική πλειοψηφία των επαϊόντων (και αναγνωστών) θα συμφωνούσαν με αυτή τη συμβολική διαπίστωση, αν η κρίση τους εκφερόταν τυφλά. Δυστυχώς, όμως, η κρίση και η κριτική της εποχής, βλέπει και κατευθύνεται˙ και ποιητές σαν τον Σκούτα ή τον Στουφή (ή τον Γιάννη Κυριαζή ή τον Θεοδόση Βολκώφ…) μπορεί και τους προσπερνά σφυρίζοντας αδιάφορα. Βέβαια, ούτε αυτό έχει σημασία, μιας και ο ποιητής γράφει για την ατραγούδιστη και ύστερη κατάσταση του τέλους. Ας είμαστε, λοιπόν, ευχαριστημένοι που υπάρχουν ποιητές τους οποίους ποτέ δε λερώσαμε με τιμές καριέρας. Κι ας μην ψηφίσουμε στις εκλογές που έρχονται όσους ανίερα βαφτίζουν τη δημαγωγία ελπίδα.
Ευχαριστώ άπαντες, ποιητές και ποιήτριες, για την αποστολή των έργων τους και εύχομαι καλή χρονιά με υγεία για όλον τον κόσμο.