Η Μαρίνα Βαλιέρι μαζί με τον σεναριογράφο-σκηνοθέτη και παραγωγό του ντοκιμαντέρ «ΜΑΡΙΝΑ ΒΑΛΙΕΡΙ: η μικρή ανιψιά του ΚΑΒΑΦΗ», Σίμο Κορεξενίδη (τον οποίο ευχαριστούμε για την αποστολή των ποιημάτων)
`
1.HOPE
Alone I sing and in my heart
I know that none shall hear my song-
Alone I dream, my dreams are vain
And yet they help me forge along…
Alone in life I know I’ll be
And yet I cleanse my heart of fear
For when the Darkness covers me
I know whose Greetings Is hall I hear
1) ΕΛΠΙΔΑ
Μονάχη τραγουδώ
και στην καρδιά μου μέσα
γνωρίζω πως κανείς
δε θ’ ακούσει το τραγούδι μου.
Μονάχη ονειρεύομαι -
τα όνειρά μου μάταια
κι όμως με βοηθούν
δρόμο ν’ ανοίγω…
Μονάχη ξέρω
πως θα ‘μαι στη ζωή
κι όμως την καρδιά μου
από το φόβο εξαγνίζω.
Γιατί όταν το σκοτάδι
με σκεπάζει,
γνωρίζω ποιου το Κάλεσμα
ακούω μονάχα…
`
***
2.LOVE
You are my love,
My foolish love
And yet I hold you mine.
You are my mate,
My errant mate,
Truly no mate of mine.
You were my joy,
My pride and joy,
My joy Before the Fall.
You are my Cross,
My cause and Cross,
But my love above all.
2) ΑΓΑΠΗ
Είσαι η αγάπη μου,
η ανόητή μου αγάπη,
κι όμως σε θεωρώ δικό μου.
Είσαι το ταίρι μου,
το άπιστο ταίρι μου,
στ’ αλήθεια καθόλου ταίριασμα δικό μου.
΄Ησουν η χαρά μου,
η περηφάνια κι η χαρά μου,
η χαρά μου Πριν την Πτώση.
Είσαι ο Σταυρός μου,
ο σκοπός κι ο Σταυρός μου
μα, πάνω απ’ όλα, η αγάπη μου.
`
***
3.MACBETH
Never more returns
Peace to my troubled soul,
Sleep to my weary mind-
Fear dogs my footsteps
Like my shadow on the walls.
Death stalks by my side
Like the double of myself.
And struggling in the grip
Of the evil around me
Deeper I sink and deeper
An’ can find no escape-
Trapped by my own acts,
Betrayed by all, and, first of all,
Myself.
3) MACBETH
Όχι πια άλλοι γυρισμοί
γαλήνη στην ταραγμένη ψυχή μου
ύπνος στο κουρασμένο μυαλό μου.
Φόβος ακολουθεί από κοντά τα χνάρια μου
όπως η σκιά μου πάνω στους τοίχους.
Ο Θάνατος βαδίζει στο πλάι μου
όπως το άλλο μου μισό.
Και παλεύοντας στην λαβή
του κακού γύρω μου,
βαθιά βουλιάζω κι ολοένα βαθύτερα.
Και δεν μπορώ να βρω διαφυγή,
παγιδευμένη από τις ίδιες μου τις πράξεις,
προδομένη απ’ όλους και, πρώτα απ’ όλους,
από τον Εαυτό μου…
`
***
4.ENCLOSED
Walled in the prison of myself-
In this narrow cell so immured
That I cannot reach outside-
I sit and mourn. What is this fate?
The first soft walls have harder grown
Till I cannot reach others minds-
I speak and hear my voice alone-
Your answer reaches not to me,
And if I hurt you by my words
I know it not, I mean it not,-
Enclosed within the walls I live my life
And though I love you I can’t let you in.
4) ΠΕΡΙΚΛΕΙΣΤΗ
Κλεισμένη με τοίχους
στου εαυτού μου τη φυλακή
σ’ αυτό το στενό κελί τόσο έγκλειστη
που δε μπορώ να φτάσω έξω.
κάθομαι και θρηνώ
Τι μοίρα είν’ αυτή;
Αρχικά οι τοίχοι μαλακοί -
τώρα έχουν σκληρύνει τόσο
που δε μπορώ
των άλλων το νου ν’ αγγίξω.
Μιλώ κι ακούω μόνο τη φωνή μου –
η απόκρισή σου δε με φτάνει.
Κι αν σε πληγώνω με τα λόγια μου,
δεν το γνωρίζω, δεν το θέλω.
Κλεισμένη στους τοίχους ξοδεύομαι
κι ενώ σ’ αγαπώ,
δε σ’ αφήνω να μπεις.
`
`
5.WINTER GONE
The spring has come,
The birds have sung,
The air is fresh and sweet:
The spring runs clear,
The grass is green
Beneath my wandering feet.
My love has gone
-Ah, whither gone!-
And comes no more to me.
Ah, hear my song-
How long, how long
Must I so lonely be?
5) Ο ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΕΦΥΓΕ
Η άνοιξη ήρθε
τα πουλιά κελάηδησαν
ο αέρας είναι φρέσκος και γλυκός.
Η άνοιξη οδεύει λαγαρή,
η χλόη είναι πράσινη
κάτω από τ’ ανήσυχα πόδια μου.
Η αγάπη μου έχει φύγει
- άραγε προς τα πού έφυγε; -
και πια δεν έρχεται σε μένα.
Αχ, άκουσε το τραγούδι μου –
πόσον καιρό, πόσον καιρό
θα πρέπει τόσο μόνη να ‘μαι;
`
***
6.QUIET
Sit in the sun-shine
And dream.
Watch water quiver
And gleam.
Stand in the shadows
And wonder.
Watch twilight on the blue
Hills yonder.
Turn home in the dark
To rest.
Those who live in quiet
Are blessed.
6) ΣΙΩΠΗ
Κάθησε στη λιακάδα
κι ονειρέψου.
Δες το νερό ν’ αστράφτει
και ν’ αναρριγά.
Στάσου μες στις σκιές
κι αναρωτήσου.
Δες το λυκόφως
πέρα στους γαλάζιους λόφους.
Γύρνα σπίτι με το σκοτάδι
ν’ αναπαυθείς.
Ευλογημένοι είναι, να ξέρεις,
αυτοί που ζουν στη σιωπή.
`
***
7.YOU HAVE EYES
You have eyes
Like lakes upon the midnight
In whose velvet depths
Are reflected the stars-
And your face
In its full soft beauty
Is more beautiful than the moon.
You have hands
So small and white and gentle,
As small as the rose-leaves
And as white as snow.
And your hands,
Soft as the sand-worm stone-
Hold my heart
Even as your eyes-
Your great, dark,flower-like eyes
Are fixed upon my face
As though they could never let go.
You hold my heart
Between your hands,
And I look down
Into your eyes-
And I could drown in your eyes-
Great lakes of darkness.
Do not crush my heart
Between your fingers,
Your slender, pink-tipped fingers,
Lest I should die.
And above all, above all,
Do not withdraw your hands-
Do not release my heart-
In a moment of distraction-
Above all, my love,do not let me go.
7) ΕΧΕΙΣ ΜΑΤΙΑ…
΄Εχεις μάτια
σαν λίμνες τα μεσάνυχτα.
Μάτια, στα βελούδινα βάθη των οποίων
τα άστρα ανακλώνται…
Και το πρόσωπό σου
στην πλήρη, απαλή ομορφιά του
είναι ωραιότερο κι απ’ το φεγγάρι.
΄Εχεις χέρια
τόσο μικρά και λευκά κι απαλά,
μικρά σαν ροδοπέταλα
κι άσπρα όπως το χιόνι.
Και τα χέρια σου,
ελαφρά όπως η αμμόπετρα,
κρατούν την καρδιά μου
ενόσω τα μάτια σου,
τα υπέροχα, σκοτεινά, σαν άνθος μάτια σου,
είναι καρφωμένα στο πρόσωπό μου επάνω
σαν να μη μπορούν να το αφήσουν ποτέ…
Κρατάς την καρδιά μου
ανάμεσα στα χέρια σου
κι εγώ κοιτώ κάτω,
εξερευνώ τα μάτια σου:
θα μπορούσα να πνιγώ μέσα στα μάτια σου
θαυμάσιες λίμνες σκότους.
Μη συντρίψεις την καρδιά μου
ανάμεσα στα δάχτυλά σου,
- τα λεπτά, ρόδινα ακροδάχτυλά σου -
εκτός κι αν πρέπει να πεθάνω.
Μα πάνω απ’ όλα – πάνω απ’ όλα,
μην αποσύρεις τα χέρια σου,
μην αφήσεις την καρδιά μου ελεύθερη
σε μια στιγμή αφαίρεσης.
Πάνω απ’ όλα, αγάπη μου,
μη μ’ αφήσεις να φύγω…
`
***
8.REALITY
I dreamt a dream of golden ships,
My treasure comes to me-
I dreamt a dream of voyages
O’er the wondrous sea-
I dreamt a dream of distant lands-
But now my goal I see-
The silvered, spare-leaved olive-groves
Ah, they are home to me!
8. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ονειρεύτηκα καράβια χρυσά
ο θησαυρός μου έρχεται σε μένα.
Ταξίδια ονειρεύτηκα
πάνω απ’ το πέλαγος το θαυμαστό.
Ονειρεύτηκα τόπους μακρινούς
μα τώρα το στόχο μου αντικρίζω:
οι ασημένιοι, ολιγόφυλλοι ελαιώνες
αυτός είναι ο τόπος για μένα!
Ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους /70 min / High Definition / Ελλάδας 2011
Παραγωγή: Ελληνική
Σκηνοθέτης: Σίμος Κορεξενίδης
Οργάνωση Παραγωγής και Δημοσιογραφική έρευνα: Βαρβάρα Γκιγκιλίνη
Φωτογραφία και Ήχος: Παύλος Αβαγιανός
Μοντάζ: Γιώργος Χρυσαφάκης
Μουσική: Ντάνυ Ασιτζόγλου
Μετάφραση υποτίτλων στ΄ αγγλικά: Κωσταντής Ξυδάς
Καλλιτεχνική επιμέλεια: Ανδρομάχη Αρβανίτη
Τη μετάφραση των ποιημάτων Τζον Καβάφη και Μαρίνας Βαλιέρη έκανε ο Νίκος Δήμου
Σενάριο: Σίμος Κορεξενίδης
`
***
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ *
Είναι ένα πορτρέτο της κυρίας Βαλιέρι, που αφηγείται την γέννησή της στο Παρίσι το 1932, την μεγαλοαστική ζωή του μεσοπολέμου και τα άπειρα ταξίδια στην ξέγνοιαστη Ευρώπη, παρέα με πρίγκιπες και αριστοκράτες, την πείνα και τις κακουχίες του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου στη Γαλλία, την επιστροφή στην Αίγυπτο, όπου ήταν και η περιουσία. Την απόφαση να μετοικίσουν στην Κύπρο, το θάνατο του πατέρα, την απόγνωση της απώλειας, τη γνωριμία με τον Νάσερ, τη δέσμευση της περιουσίας, τον εξοστρακισμό από την Αίγυπτο στην Αθήνα χωρίς χρήματα και την κατάληξή τους στον κόλπο της Γέρας, όπου υπήρχε μια μικρή ακίνητη περιουσία και λίγα ελαιόδεντρα.
«Οι Καβάφηδες ήταν άνθρωποι σοβαροί και μελαγχολικοί. Ο Τζον Καβάφης και ο αδερφός του Κωστής ήταν ποιητές», αφηγείται η μικροκαμωμένη κυρία στο φακό. Τη λένε Μαρίνα Βαλιέρι, είναι 79 ετών και ζει στο Παπάδο Γέρας, στη Μυτιλήνη. Έχει κάθε λόγο να γνωρίζει καλά αυτά που λέει. Ο παππούς της, Αριστείδης, ήταν ένα από τα έξι παιδιά της οικογένειας των Καβάφηδων, αδερφός του Αλεξανδρινού ποιητή.
Χάρη σε ένα δημοσίευμα σε εφημερίδα της Μυτιλήνης, ο σκηνοθέτης Σίμος Κορεξενίδης «ανακάλυψε» τη μικρανιψιά του Κ. Π. Καβάφη. Την προσέγγισε με την ελπίδα ότι ίσως έβρισκε «θησαυρό», παλιές οικογενειακές φωτογραφίες και αδημοσίευτους στίχους του ποιητή. Βρήκε όντως «θησαυρό», όχι όμως αυτόν που φανταζόταν. Πέρα από τη συγγένειά της με τον Καβάφη, η Μαρίνα Βαλιέρι αποδείχτηκε ένα συναρπαστικό πρόσωπο με μια ζωή σαν παραμύθι. Ενα πρόσωπο πάνω στο οποίο τελικά ο Σίμος Κορεξενίδης στήριξε μία ολόκληρη ταινία.
«Οταν πλησίασα τη Μαρίνα Βαλιέρι, είχε επιφυλάξεις, δεν καταλάβαινε γιατί θα μπορούσε να ενδιαφέρει κάποιον η ζωή της. Τελικά την έπεισα», εξηγεί ο Σίμος Κορεξενίδης. «Αρχισε να μας περιγράφει τα ταξίδια της οικογένειάς της σε όλη την Ευρώπη, τη μεγαλοαστική ζωή της στο Παρίσι, όπου γεννήθηκε η ίδια το ’32, τις κακουχίες της Κατοχής, την επιστροφή στην Αίγυπτο, όπου βρισκόταν η περιουσία της οικογένειας Καβάφη, το ταξίδι στην Κύπρο, στο οποίο μάλιστα έχασε τον πατέρα της, Ζερόμ Βαλιέρι, τη γνωριμία με τον Νάσερ. Ολο αυτό το ταξίδι ουσιαστικά είναι μία αφήγηση ζωής». Η ίδια λέει στο φακό: «Από τον καιρό που γεννήθηκα η μοίρα μάς έσπρωχνε από το ένα μέρος στο άλλο. Και σκεφτόμουν: εκεί που βάζω τη βαλίτσα μου εκεί είναι η πατρίδα μου».
Τέλη της δεκαετίας του ’50, η Μαρίνα Βαλιέρι βρέθηκε στη Λέσβο, όπου η οικογένειά της είχε μία μικρή ακίνητη περιουσία και μερικά ελαιόδεντρα. Εκεί έζησε ένα μεγάλο έρωτα με ένα χωρικό το ’60, καρπός του οποίου υπήρξε ένα μωρό, παρά την αντίδραση της μητέρας της, Χαρίκλειας Καβάφη, λόγω της κοινωνικής διαφοράς. Παρά τις δυσκολίες, η ηρωίδα κατάφερε να μεγαλώσει μόνη την κόρη της και μέχρι σήμερα ζουν μαζί στο Παπάδο Γέρας. «Είναι ένας πολύ δυνατός άνθρωπος, που ατσαλώθηκε από τις δυσκολίες. Είναι ποιήτρια και η ίδια, αν και δεν έχει εκδώσει τα ποιήματά της, δακτυλογραφεί μέχρι σήμερα και μάλιστα πολύ γρήγορα, παραδίδει μαθήματα αγγλικών. Είναι αισιόδοξος άνθρωπος που αγαπάει τη ζωή και πιστεύει στους ανθρώπους».
Ένα μυστικό
Κατά την αφήγηση της Μαρίνας Βαλιέρι στο ντοκιμαντέρ γίνεται αναφορά στην προσωπική ζωή του Κ. Π. Καβάφη και την περίεργη σχέση που διατηρούσε με τον Αλέκο Σεγκόπουλο, για τον οποίο πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι υπήρξε εραστής του ποιητή. Παραπέμποντας στα ημερολόγια της μητέρας της, η Μαρίνα Βαλιέρι δίνει μία άλλη εκδοχή: υποστηρίζει βάσει μίας σειράς στοιχείων ότι ο Σεγκόπουλος ήταν γιος του Καβάφη. Ποια ήταν τελικά η αλήθεια; Όπως προσθέτει η ίδια, «το μυστικό τους θα μείνει στον τάφο τους».
`
Ο Σίμος Κορεξενίδης υπογράφει, εκτός από τη σκηνοθεσία, το σενάριο και την παραγωγή. Την οργάνωση παραγωγής και τη δημοσιογραφική έρευνα έκανε η Βαρβάρα Γκιγκιλίνη. Τα ποιήματα του Τζον Καβάφη και της Μαρίνας Βαλιέρι που ακούγονται στο φιλμ μετέφρασε από τα αγγλικά ο συγγραφέας Νίκος Δήμου.
(* http://www.aeolis.edu.gr/lang-en/2008-04-02-12-08-31/38-general-information-on-lesvos-island/134-2011-12-22-09-02-48.html )
