Μια απόπειρα προσέγγισης της γλώσσας του Paul Celan μέσω του ποιήματος «Wolfsbohne».
(*Σ.τ.μ.: Θεωρήθηκε σκόπιμο οι λέξεις «un» και «an» του τίτλου να μείνουν αμετάφραστες εξαιτίας της ιδιαίτερης σημασιολογικής χρήσης που έχουν στο κείμενο που ακολουθεί.
Έτσι , «un» σημαίνει ότι και το ελληνικό στερητικό «α» , ενώ «an» αντιστοιχεί με τις προθέσεις «προς» ή «για» στην επιστολογραφία , όπως π.χ. «ένα γράμμα προς τον κύριο Τάδε»).
Όποιος δεν είναι αρκετά εξοικειωμένος με τη γερμανική γλώσσα , όποιος γι ΄ αυτό την παρατηρεί σαν αδαής , απρόσεκτα και χωρίς μεθοδικότητα ,όποιος προσπαθεί να διαβάσει τον γερμανικό γραπτό λόγο με ένα τρόπο , δηλαδή, μη γερμανικό , αυτός ,θα μπορούσε να ανακαλύψει στα ποιήματα του Πάουλ Τσέλαν , ότι αυτά απαντούν σε τέτοιους αναγνώστες με διαφορετικά Γερμανικά απ ΄ ότι τα Γερμανικά , με μεταφραστικά στοιχεία και με λέξεις , που δεν είναι ακριβώς λέξεις . Ένας τέτοιος ξένος αναγνώστης θα μπορούσε να έχει δυσκολίες με την προφορά , αλλά θα αναγνώριζε επίσης ,πως και το ποίημα έχει την ίδια δυσκολία – πως και το ποίημα είναι ένας ξένος που δεν ξέρει , ποιά είναι η σωστή λέξη. Στο ποίημα «Wolfsbohne» ( το οποίο επρόκειτο να δημοσιευθεί και που τελικά αποσύρθηκε , που έχει από αυτή την άποψη , λοιπόν , μια δική του ανασφάλεια και που θα μπορούσε να παρατηρηθεί ως ποίημα σε μια μη συστηματική κατάσταση) , στο ποίημα «Wolfsbohne» αναφέρεται η μετάφραση αυτού του φυτού: Λούπινο. Και τα δυο ονόματα εμπεριέχουν το λυκοειδή χαρακτήρα του φυτού , ίσως το λυκοειδές γκρίζο περίβλημα του λοβού , που είναι στην μια περίπτωση «λύκος (Wolf)» και στην άλλη «lupus (Lupine)».Είναι ένα από τα δυο σωστό; Είναι και τα δυο σωστά ή μήπως είναι και τα δυο λάθος; Πότε είναι μια λέξη σωστή και πότε είναι λάθος; Υπάρχουν σωστές λέξεις; Υπάρχουν λάθος λέξεις;
Ποιό λουλούδι , μάνα ,
σ ΄ έκανε εκεί να πονάς
με τ ΄ όνομα του;
Εσένα , μάνα ,
αυτό που το ΄ λεγες Φασόλι του Λύκου και όχι:
Λούπινο.
Ο πόνος , για τον οποίο γίνεται εδώ λόγος ,είναι ένας άλλος από αυτόν που προξενεί ένα αγκάθι . Δεν είναι το ίδιο το φυτό που προξενεί τον πόνο , αλλά το όνομά του. Αυτός ο πόνος δημιουργείται μέσω της γλώσσας. Τα φυτά και τα άνθη του ποιήματος «Wolfsbohne» είναι ίσως όλα ονόματα και λέξεις και γλώσσα. Ο τρόπος με τον οποίο όμως, αυτό το ποίημα αναφέρεται στη γλώσσα , δεν αποσκοπεί στο να την παρουσιάσει ως «προβληματική» ή στο να την θεματοποιήσει , αλλά στο να την βρει και να την μιλήσει. Να βρει και να μιλήσει ίσως, μια γλώσσα «μη λυκόμορφη». Τί μορφή θα είχε μια τέτοια γλώσσα;
Μια πρώτη ένδειξη: αυτή η γλώσσα θα μπορούσε να μοιάζει ανολοκλήρωτη. «Ανολοκλήρωτο» είναι και η λέξη που ξεχωρίζει στο δεύτερο μότο που προηγείται του ποιήματος :
…όπως στα σπίτια των Εβραίων (για
την ανάμνηση της ερειπωμένης Ιερουσαλήμ )έπρεπε πάντα
κάτι να μένει
ανολοκλήρωτο*…
Jean Paul , Das Kampaner Thal
(Σ.τ.μ.: * «unvollendet», στο πρωτότυπο: ανολοκλήρωτος,ατελής)
Αυτό το ίδιο το μότο είναι ανολοκλήρωτο: τελειώνει με τρείς τελείες – δεν τελειώνει , δηλαδή , εκεί: είναι ανολοκλήρωτο. Πριν απ ΄ αυτό υπάρχει το πρώτο μότο που έχει ληφθεί από ένα ποίημα του Friedrich Hölderlin και το οποίο στην έκδοση « Άπαντα και επιστολές » στον πρώτο τόμο, δεν είναι καταχωρημένο μεταξύ των ποιημάτων , αλλά ανάμεσα στα «Προσχέδια , αποσπάσματα και σχεδιάσματα». Το μότο που χρησιμοποιεί ο Τσέλαν, προέρχεται από το τέλος του αποσπάσματος – που δεν έχει ίσως τέλος και άρα είναι ανολοκλήρωτο – το οποίο περιέχει μια πρόταση που δεν ολοκληρώνεται , αφού η σκέψη που έχει ξεκινήσει μέσω της δευτερεύουσας πρότασης με «όταν» διακόπτεται αποσπασματικά:
…ω ,
Εσείς άνθη της Γερμανίας , ω, η καρδιά μου
Γίνεται αδιάψευστο κρύσταλλο που πάνω του
Το φως δοκιμάζεται , όταν Γερμανία
Hölderlin
Στα σχόλια της έκδοσης το κείμενο του ποιήματος ταξινομείται ως «Προσχέδιο»(: Πρόταση για κάτι, σύσταση).
«Προτεινόμενο» , επίσης ημιτελές , προτεινόμενο από κάθε άποψη -σύμφωνα με την κυριολεκτική έννοια της λέξης - τεινόμενο προς , απευθυνόμενο σε , είναι το ακόλουθο τμήμα στο ποίημα «Wolfsbohne»:
Μάνα , γράμματα
έγραψα.
Μάνα , καμιά δεν ήρθε απάντηση.
Μάνα ,ήρθε μια απάντηση.
Μάνα , γράμματα
έγραψα σε- *
(* Σ. τ. μ.: Σε αυτό το «σε» αναφέρεται το «an» στον τίτλο του κειμένου: «geschrieben an-», στο πρωτότυπο)
Η φράση «έγραψα σε – » τελειώνει έτσι , μοιάζει ανολοκλήρωτη , όπως καθένα από εκείνα τα σπίτια που πάνω τους έπρεπε να μείνει κάτι ανολοκλήρωτο.
«σε-»(an-): δεύτερη ένδειξη για τη ζητούμενη γλώσσα: ( η γλώσσα αυτή )θα μπορούσε να έχει να κάνει με τη λέξη «σε» και με την διαφορετική εννοιολογική χρήση των προθέσεων.
Μια «προς – φώνηση». Την ίδια στιγμή μια «α- γλωσσία» , μια «α- γερμανική» γλώσσα. Όποιος διαβάζει το ποίημα ψάχνοντας «ά-λλα» ίχνη , θα μπορούσε να αντιληφθεί πως η πρόθεση «an» χρησιμοποιείται μέσα σε ένα δικό της εννοιολογικό σύστημα και ακουστικό συμφραζόμενο, αφού αυτό (το «an») λίγο ως πολύ πλαισιώνεται από τις ακόλουθες λέξεις:
Μάνα , καμιά δεν ήρθε απάντηση.1*
Μάνα , ήρθε μια απάντηση.
Λίγο πιο πάνω:
Στο Άουσιχ , έλεγες πάντα , στο
Άουσιχ στον *2
Έλβα
στη
φυγή.
Λίγο πιο πάνω:
Μάνα , τίνος
το χέρι *3 έσφιξα
και:
Χθες
ήρθε ένας απ ΄ αυτούς και
σε σκότωσε
για άλλη *4 μια φορά στο
ποίημα μου.
(Σ.τ. μ. : *1 : Antwort , *2 an , *3 Hand, *4 andern , στο πρωτότυπο αντίστοιχα )
Λίγο αργότερα εμφανίζεται στο ποίημα η διατύπωση από μια εβραϊκή προσευχή: «τρεις/ φορές /αμήν» που θα μπορούσε να συσχετίζεται με την λέξη «αναπνοή» που υπήρχε σε μια παλαιότερη μορφή του ποιήματος ( Σ.τ. μ :«amen» : αμήν – «Αtem»: αναπνοή) : «Στα ίχνη της αναπνοής ζεις , στην / αναζήτηση αναπνοής , στο / ποίημα.». Όποιος δεν διαβάζει , λοιπόν, με μέθοδο , όποιος δεν διαβάζει με τον γερμανικό τρόπο ,θα αντιληφθεί , ότι σ ΄ αυτό το πρώιμο σχεδίασμα του «Wolfsbohne» , στο δεύτερο μότο – εκείνο του Jean Paul - υπάρχουν κάποιες πολύ μικρές διαφορές από το ίδιο μότο του μετέπειτα σχεδιάσματος:
…όπως στα σπίτια των Εβραίων ( για την ανάμνηση
της ερειπωμένης Ιερουσαλήμ) , έπρεπε να μένει πάντα κάτι αν-
ολοκλήρωτο…
Jean Paul, Das Kampaner Tal
Στο μετέπειτα σχεδίασμα , το πρόθεμα «αν» δεν καταδεικνύεται τόσο ξεκάθαρα όπως γινόταν στο παλαιότερο. Σ΄ εκείνο όμως το παλαιότερο σχεδίασμα , αυτό το «αν» έχει μια ιδιαίτερη σημασία , μια σημασία που θα μπορούσε να συγκριθεί μ ΄ εκείνη του «σε –». Είναι αυτό ένα εύρημα; Το «σε – »(Σ.τ.μ.: an) θα μπορούσε να ακούγεται σαν ένα μετατοπισμένο , μεταφρασμένο «αν» (Σ.τ.μ. :un ). Είναι αυτό ένα εύρημα; Εδώ λαμβάνουν χώρα μπερδέματα .Είναι αυτό ένα εύρημα; Μέσω της απομόνωσης του προθέματος «αν :un» , η σημασιολογική του αξία δεν αυξάνεται , αλλά αντιθέτως γίνεται αβέβαιη : από τη σημασία συνεπάγεται κάτι άλλο : μια άλλη ,σχεδόν, γλώσσα. Η σημασία έχει ίσως αποβληθεί .Το ίδιο όπως στο «γράμματα προς». Η άδεια θέση είναι , κυριολεκτικά , σαν κάτι «ά –λλο». Πολλά μόρια αυτού του είδους είναι ελεύθερα μέσα στο ποίημα : και, σε, στο , στον , ω , για κ.τ.λ. Σαν να έχουν εκβληθεί από την γερμανική γλώσσα , να έχουν μεταφραστεί.
ο α-
κατάληπτος , μόνο αυτός
κατανοεί τους άλλους
(από : «Ricercar» )
Το ποίημα «Wolfsbohne» έχει δημιουργηθεί στο επονομαζόμενο χρονικό διάστημα του «Κανενός το Ρόδο» - έτσι έχει καταχωρηθεί στην έκδοση « Τα αδημοσίευτα ποιήματα». ( ο Τσέλαν το επεξεργάστηκε ξανά πολύ αργότερα). Αν ψάξει κανείς στο ίδιο χρονικό διάστημα για μπέρδεμα , μετάθεση και αποβολή , θα του κάνει εντύπωση το ακόλουθο σκωπτικό ποίημα:
Για τον Γιάκομπ Κάσπαρ Ντέμους , 9 Ιουνίου 1960 *
Φίλε Γιάκομπ , φίλε Κάσπαρ!
Τ΄ άδεια τα βαρέλια δεν είναι κατανοητά,
Κινητά μπάσα δεν ταξιδεύουν συχνά,
Μα το Σανκτ Πέλτεν μένει Σανκτ Πέλτεν.
Ρώτα μάνα , ρώτα πατέρα,
ξέρουν και οι δυο από βούτυρο,
γι ΄ αυτό το ΄ χω εγώ απ ΄ τον Έριχ,
γι ΄ αυτό γράφω ποίηση συνεχώς.
Αφού σήμερα έχεις γενέθλια,
μην σκεφτείς , πως θα πω «σκάσε»!
Θα πω μάλλον : Πολλές ευχές
κι από πάνω κι από κάτω απ ΄ το καπέλο.
Unkel Paol
(* Σ.τ. μ.: Το ποίημα είναι σε σχετικά έμμετρη μορφή).
Όσο προσωπικό κι αν ακούγεται το ποίημα, όσο προσωπικοί κι αν είναι κάποιοι υπαινιγμοί του, τόσο γενικό μοιάζει να είναι στις γλωσσικές μετατοπίσεις και παρερμηνείες του ή ακόμη και στις ενδείξεις του γι ΄ αυτήν την άλλη γλώσσα. Το όνομα του ατόμου που έχει γενέθλια έχει με τέτοιο τρόπο μετατοπιστεί – έχει μετατεθεί πάνω στο φύλλο χαρτί – ώστε μοιάζει σαν να έχουν γεννηθεί (γενέθλια) δυο άλλα πρόσωπα. Μέσω αυθαίρετης μετά –θεσης το «κατανοητός »(fassbar, στο πρωτότυπο) συσχετίζεται με το « άδεια βαρέλια»( bare Fässer, στο πρωτότυπο) ,που κι αυτά μέσω μιας περαιτέρω μετατόπισης , συσχετίζονται με το «ταξιδεύουν» (fahren , στο πρωτότυπο) και ακολούθως με την περιοχή Σανκτ Πέλτεν στην Κάτω Αυστρία. Στο τέλος του ποιήματος ακολουθεί μια μετατόπιση ,που θα μπορούσε να παραπέμπει στο status της γλώσσας , στο ότι δηλαδή , η γλώσσα αυτή έχει να κάνει πολύ λίγο με την Γερμανική ή κάποια άλλη εθνική γλώσσα. Πολύ περισσότερο πρόκειται για κάποια άλλη απαιτούμενη γλώσσα: η υπογραφή στο ποίημα είναι «Unkel Paol». Και τα δυο μέρη της υπογραφής μοιάζουν σαν να έχουν σχεδόν μεταφραστεί – το πρώτο στα Αγγλικά , ενώ το δεύτερο σε μια μορφή Ιταλικής. Πώς προφέρεται το πρώτο τμήμα της υπογραφής; «Ούνκελ» ή αγγλικά : uncle(άνκλ); Πρόκειται για το ζητούμενο «un» του «ανολοκλήρωτος»(unvollendet), πρόκειται για το «σε» σε εκείνο το «έγραψα σε»-(geschrieben an-);
Και στο «Φασόλι του Λύκου» υπάρχουν ίχνη μιας άλλης εθνικής γλώσσας : εκείνης που περιβάλλει το σπίτι του Τσέλαν , της Γαλλικής. Το μότο του Χέλντερλιν έχει ληφθεί από το τέλος ενός εκτενούς ποιήματος , του οποίου το μήκος, μέσα στο σύνολο που δημιουργεί με «το Φασόλι του Λύκου», δηλώνεται μόνο από τρία αποσιωπητικά , ώστε είναι δυνατόν να ειπωθεί , πως το ποίημα του Τσέλαν αρχίζει στην ουσία με τελείες , με βουβά γλωσσικά σημεία. Αν ανατρέξει κανείς στο ποίημα του Χέλντερλιν , θα βρει σ ΄ αυτό ένα ακουστικό μπέρδεμα ή μια εξομοίωση διαφορετικών μεταξύ τους γεωγραφικών περιοχών : « στα μονοπάτια των κήπων / Που μένουν άνθρωποι / Στη Γαλλία / Ο δημιουργός (…) η Φρανκφούρτη όμως (…) είναι ο ομφαλός αυτής της γης» (και « Παντού είμαι εκεί /Τα πάντα μαζί»). Μια δεύτερη ένδειξη ,σχεδόν καθόλου ορατή ,για τη Γαλλική , υπάρχει στο δεύτερο μότο – αυτό του Jean Paul. Πώς προφέρεται το όνομα του; Ζαν Πάουλ ή Ζαν Πολ; Και πώς προφέρει κανείς το όνομα Paul Celan - ένα όνομα που δημιουργήθηκε μέσω αναγραμματισμού , με μετάθεση της συλλαβής «an» στο πρωτότυπο επώνυμο «Antschel»; Μπορεί κανείς να το αποδώσει στην γερμανική γλώσσα και να το προφέρει ως Τσέλαν (Zelan) ή οφείλει να το καταχωρήσει στη Γαλλική και να το προφέρει ή να το τονίζει σαν Σελά (Selά); Ή μήπως στην Ρουμανική σαν Τσέλαν; Πώς προφέρεται το Paul ; «Πάουλ» ή « Πολ»;
Μια δυσδιάκριτη επίσης αλλαγή υπάρχει και στην αναφορά της πηγής του δεύτερου μότο: το «Das Kampaner Tal» του πρώτου μότο διορθώνεται σε «Das Kampaner Thal».Εδώ δίνεται προσοχή σ ΄ έναν άηχο φθόγγο : το μη υπαρκτό «h» -ή μήπως υπαρκτό; – σημειώνεται*.
(* Σ.τ.μ.: το γράμμα «h» είναι συνήθως στις λέξεις της Γερμανικής άφωνο: aspiratio).
Το ποίημα «Το Φασόλι του Λύκου» είναι πλούσιο σε φόρμες που δεν μπορούν να αποφασίσουν, πλούσιο σε φόρμες που αμφισβητούνται μεταξύ τους : μια γλώσσα ίσως , που οδηγεί έξω από τη γλώσσα. Το ποίημα ξεκινά με την υπόδειξη για το σύρτη και τον ύπνο του παιδιού και οδηγεί ύστερα σε μια παρένθεση, σε ένα χώρο που ομιλείται εκ παραλλήλου. Περιέχει και τις δυο λέξεις – Φασόλι του Λύκου και Λούπινο – και δεν αποφασίζει . Ή μήπως αποφασίζει υπέρ της ήσσονος σημασίας εκ των δυο; Το ποίημα αναφέρει : « όχι:/ Λούπινο» και μοιάζει σαν λέει: «Λούπινο». «Τίνος /το χέρι έσφιξα,/αφού με τα /λόγια σου πήγα στην /Γερμανία;». Το ποίημα δεν ομολογεί την απάντηση. Στο ποίημα συνυπάρχουν παράλληλα : «Μάνα, δεν ήρθε καμιά απάντηση./Μάνα, ήρθε μια απάντηση». Η απάντηση όμως δεν ομολογείται.«Μάνα, γράμματα/έγραψα σε- ». Μέσω ενός δύσκολου Υποθετικού Λόγου συγχέεται αυτό που «αυτοί» γράφουν, με εκείνο που γράφεται από το Εγώ: « Μάνα, έγραφαν ποιήματα./Μάνα, αν δεν τα έγραφαν αυτοί,/ δεν θα υπήρχε το ποίημα που/ έγραψα». Επίσης παραλληλίζεται το « για χάρη σου» με το «για θέλημα του Θεού σου» - η δεύτερη όμως έκφραση μοιράζεται σε τρεις αράδες , σαν να μεταμορφώνεται σε κάτι άλλο με αυτό τον τρόπο γραφής. Το «τρεις φορές» γράφεται σε δυο στίχους και έτσι μετατρέπεται σε κάτι διαφορετικό από αυτήν την απλή λέξη (Σ.τ.μ: η έννοια «τρεις φορές» γράφεται στα Γερμανικά σαν μια λέξη: dreimal ). Το συνεχόμενο «τρεις φορές Αμήν» κατανέμεται σε τρεις στίχους , διαφοροποιείται και απογυμνώνεται γλωσσικά.
Στις παρακάτω στροφές η γλωσσική βία είναι ιδιαίτερα μεγάλη:
Μάνα, σωπαίνουν.
Μάνα, ανέχονται να
με διαβάλλει η μοχθηρία.
Μάνα , κανείς
δε σταματά την ομιλία των φονιάδων.
Μάνα, γράφουν ποιήματα.
Ω,
μάνα, πόσα
πεντάξενα χωράφια γεννούν καρπούς σου!
Τους γεννούν και τρέφουν
αυτούς εκεί να σκοτώνουν!
Μπορεί να ακούσει κανείς ,πως η μάνα είναι ένα βουβό πρόσωπο; Πως είναι Muta*;
(Σ.τ.μ.:*Muta : άφωνο σύμφωνο π.χ. «π» :. Η ορολογία προέρχεται από τη λατινική λέξη «mutus»: βουβός, άφωνος, σιωπηλός)
Ένα «σε-»λοιπόν, που μέσω της παύλας παραμένει αναποφάσιστο. Στο ποίημα «Μuta» ξεκινά ο πρώτος κιόλας απ ΄ όλους τους στίχους με μια παύλα , όχι μετά από μια γερμανική ή λατινική λέξη , αλλά μετά από μια γαλλική:
Seul - : σε τρεις ειπωμένο , βουβή
δόνηση του συμφώνου.
Seuls.
……………….
Στην αρχή αυτού του ποιήματος υπάρχουν φθόγγοι , για τους οποίους ο Τσέλαν ενδιαφέρεται , όπως φαίνεται, πολύ. Δονητικοί και άηχοι φθόγγοι , έτσι που φαίνεται να είναι η Γαλλική σ ΄ αυτό το ποίημα ,η γλώσσα των κρυμμένων στοιχείων , που μεταφράζονται στα Γερμανικά ,για να σχηματίσουν εκεί μια άλλη γλώσσα.
Seul : πριν από την άνω και κάτω τελεία υπάρχει μια παύλα. Θέλει αυτή η παύλα να καταδείξει κάτι που λείπει ; Καταδεικνύει το «s» της κατάληξης του πληθυντικού που λείπει; Αλλά , πώς ηχεί αυτός ο πληθυντικός; Είναι αισθητός; Δονείται άηχα αυτό το «s» του πληθυντικού μαζί με τη λέξη; Υπάρχει και δεν υπάρχει ταυτόχρονα εκεί; Είναι αυτό το «s» η « βουβή δόνηση» του συμφώνου; Είναι αυτό το «s» το ίδιο βουβό όπως και η τελεία που υπάρχει μετά απ ΄ αυτό; Αυτή η βουβή τελεία μιλά στην επόμενη αράδα ή , μάλλον όχι, δεν μιλά , άλλα έχει το μήκος και τη διάρκεια ενός στίχου, τη διάρκεια ίσως μιας αναπνοής: εκεί υπάρχουν 19 τελείες – μια συνειδητή ίσως επιλογή γι ΄ αυτόν τον αριθμό , αφού σε ένα παλαιότερο χειρόγραφο ο αριθμός τους είναι 4. Και γιατί τότε 19; Αν υπολογίσει κανείς σε ποιό γράμμα του αλφάβητου αντιστοιχεί ο αριθμός 19 , θα βρει το γράμμα «s» - εκείνο το «s» που στον προηγούμενο στίχο , στο τέλος της λέξης seuls έχει μείνει βουβό. To βουβό γαλλικό «s» μεταφρασμένο σε ένα σύστημα που αποτελείται από τελείες , έχοντας έτσι μεταβληθεί σε αισθητό και ανεπαίσθητο ταυτόχρονα. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο εδώ που συνηχεί την συνύπαρξη; Ίσως εδώ οδηγούνται δυο γλώσσες σε μια συνήχηση: τα Γαλλικά και τα Γερμανικά: «Ένα δοξάρι (…) Και // une corde ( μια ίνα , μια χορδή) qui/ repondrait. » Είναι εδώ η μετάφραση μια συνήχηση; «Souviens-/ t’ en» - θυμήσου το - όμως ο Τσέλαν το αποδίδει σαν ανέρχομαι και προέρχομαι : « απ ΄ όπου πίστευα ότι κατάγομαι».
Muta
seul - : σε τρεις ειπωμένο , βουβή
δόνηση του συμφώνου.
Seuls.
……………….
Ένα δοξάρι , προς τα πάνω
στης γλώσσας το Περίπου τεντωμένο,
απ ΄ όπου , souviens-
t’ en - απ ΄ όπου
πίστευα
ότι κατάγομαι. Και
une corde (μια ίνα , μια
χορδή ) qui
re’pondrait.
1.[Μuta], άφωνο σύμφωνο. (7.8.1961).Το ποίημα δημοσιεύθηκε μετά τον θάνατο του Τσέλαν.
2.[seul], Γαλλικά: μόνος
3.[ souviens- / t’ en], Γαλλικά : θυμήσου το
3.[une corde], Γαλλικά: ίνα , χορδή, σχοινί
4.[qui re’pondrait], Γαλλικά: που θα απαντούσε ή που θα μπορούσε να απαντήσει
******************************************
Peter Waterhouse. Γεννήθηκε το 1956 στο Βερολίνο από πατέρα βρετανικής και μητέρα αυστριακής καταγωγής. Σπούδασε Γερμανική και Αγγλική Φιλολογία στην Βιέννη και το Λος Άντζελες και ολοκλήρωσε το διδακτορικό του με θέμα τον ποιητή Paul Celan. Είναι μεταφραστής , ποιητής και δοκιμιογράφος. Το έργο του έχει διακριθεί πολλές φορές. Μεταξύ των διακρίσεων που του έχουν απονεμηθεί είναι και το «Αυστριακό Βραβείο Μετάφρασης».