Robert Browning
Κωφάλαλοι – Ένα σύμπλεγμα του Woolner
[DEAF AND DUMB – A GROUP BY WOOLNER]
`
Μονάχα του πρίσματος το εμπόδιο δείχνει σωστά
μιας ηλιαχτίδας το μυστικό: το φως της το διασπά
σε τόξο καταστόλιστο απ’ το πιο άδειο το λευκό∙
έτσι η διαύγεια αναδύεται από κατιτί λειψό:
μονάχα απ’ την Κωφότητα προβάλλει η αγάπη φλογερή
την αίσθησή της, ασυγκράτητη, σε φρύδι και παρειά,
μονάχα με την Κωφότητα επαρκώς μιλεί,
όπως το στόμα ποτέ δεν το μπορεί, μέσα απ’ τη ματιά.
`
*
David Wright
Μονόλογος ενός κωφού (απόσπασμα)
[MONOLOGUE OF A DEAF MAN]
`
‘Et lui comprit trop bien, n’ayant pas entendu. — Tristan Corbière
`
Ωραίο σχέδιο ήταν εκείνο, που ξεκίνησε απ’ τα παιδικά μου,
όπως η τύχη μου τ’ ανακάλυψε: μονάχα ν’ ακουστεί
ό,τι είν’ αναγκαίο απ’ όσα θα ειπωθούν.
Ω σιγή, πέρα απ’ το σταματημένο αυτί,
πουλιά παρατηρείς να πετούν, με τα φτερά να τραγουδούν.
`
Τον εαυτό σου, λοιπόν, παρηγορείς; Παρηγοριέσαι,
αν πρόκειται, όπως όλοι. Είν’ εύκολο για ψυχή νεανική
ακόμα ανέμελη για του κόσμου τα μελήματα:
κει που, μασκαρεμένη μα ευανάγνωστη, αλήθειας στιγμή
της φιμωμένης γλώσσας δηλώνει τα ρήματα∙
`
Ματαιότητας και τόλμης ασάλευτος παρατηρητής
μα και καθρέφτης∙ κι είν’ αυτό παρηγορία
πιο πολύ κι απ’ τον ήχο που βγάζουνε βιολιά,
για κείνο που τον άνθρωπο πιότερο σκοτώνει: την ανία
που κάνει τ’ αλήτικα πουλιά να τσιρίζουν στα κλουβιά.
………………………………………………………
Mίλα μου λοιπόν, μιας κι έχεις τόσα να πεις,
των ανθρώπινων συζητήσεων θεατή,
που σαν τον ντετέκτιβ αναζητείς σε κάθε πράξη ίχνη,
των γλωσσών ερμηνευτή, του βλέμματος εξεταστή∙
τι θα μπορούσε μια φωνή, αν την άκουγες, να δείχνει;
`
************************************************************
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Ο Robert Browning (1812-1889) υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους Άγγλους ποιητές του 19ου αιώνα, γνωστός ιδιαίτερα για τους δραματικούς μονολόγους του. Το σύντομο, 8στιχο, ποίημα που μεταφράζεται εδώ γράφτηκε για να συνοδέψει το γλυπτικό σύμπλεγμα του στη Διεθνή Έκθεση του 1862. Ο Γούλνερ, ο οποίος ήταν ο μοναδικός γλύπτης ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη της «Αδελφότητας των Προραφαηλιτών», απεικονίζει στο έργο αυτό δύο κωφάλαλα παιδιά, παρακινημένος πιθανότατα από το γενικευμένο ενδιαφέρον της κοινωνίας για τη μόρφωση και τη χειραφέτηση των κωφάλαλων κατά την περίοδο εκείνη. Όμως, στο ζήτημα αυτό θα αναφερθούμε παρακάτω.
O David Wright (1920-1994), αγγλόφωνος Νοτιοαφρικανός ποιητής, είναι ίσως ο πιο γνωστός κωφάλαλος ποιητής στον κόσμο. Ο Ράιτ έχασε την ακοή του σε ηλικία 7 ετών. Εκπαιδεύτηκε στην Αγγλία και σπούδασε στην Οξφόρδη. Πέρα από τις ποιητικές του συλλογές, είναι γνωστός και για το αυτοβιογραφικό κείμενο Deafness: A Personal Account (1969), το οποίο επικεντρώνεται στην προσωπική και κοινωνική ζωή του ως κωφάλαλου. Κατά τον Ράιτ, το βασικό πρόβλημα υπήρξε η προσαρμογή του ίδιου σε έναν κόσμο ακουόντων (και αντιστρόφως), και όχι η ίδια η κωφότητα την οποία δεν αντιμετώπιζε προσωπικά ως έλλειψη. Γράφει χαρακτηριστικά: «η αναπηρία έχει γίνει […] οργανικό κομμάτι της ύπαρξής μου, όπως η χρήση ενός χεριού. Ανάλογα, μια πιθανή αποκατάσταση της ακοής μου […] θα ήταν σαν να κόβω τούτο το χέρι.»
*****
Ίσως δεν είναι ευρέως γνωστό ότι, για αιώνες, οι κωφάλαλοι θεωρούνταν τόσο ανίκανοι για κοινωνική ένταξη, όσο και εκείνοι που υπέφεραν από βαριά υστέρηση. Η αντίληψη αυτή ήταν τόσο παγιωμένη, ώστε οι πρώτες προσπάθειες για τη συστηματική εκπαίδευση των κωφαλάλων, στη Γαλλία του αιώνα των Φώτων από τον
Αββά De l’Épée, αντιμετωπίστηκαν αρχικά με σκεπτικισμό ακόμη και από του σοφούς – για να δημιουργήσουν σύντομα ένα απρόσμενο κύμα αισιοδοξίας και ενθουσιασμού. Χάρη στην παρατηρητικότητα και την επιμονή του, ο Ντε λ’ Επέ, κατ’ αντιστοιχία με τις απόψεις του σύγχρονού του Ρουσώ για τα αίτια των ανισοτήτων, δημιούργησε εκ του μηδενός ένα σύστημα εκπαίδευσης, βασισμένο στην επικοινωνία με νοήματα ανάμεσα στους περιθωριοποιημένους και αναλφάβητους κωφαλάλους.
`
***************
Ο Αββάς De l’Épée, μαζί με κωφάλαλους μαθητές.
Στο σχολείο που ίδρυσε ο Ντε λ’ Επέ, το οποίο το 1790 έλαβε την ονομασία Εθνικό Ινστιτούτο Κωφαλάλων στο Παρίσι (λειτουργεί έως σήμερα με ελάχιστα διαφορετική ονομασία), μαθήτευσε στο ξεκίνημα του επόμενου αιώνα -και αργότερα δίδαξε- ο άνθρωπος που θεωρείται στις ΗΠΑ ως η πιο σημαίνουσα μορφή της ιστορίας στην εκπαίδευση των κωφαλάλων: ο Laurent Clerc. Επειδή, όμως, το όνομα του Κλερκ είναι ελάχιστα γνωστό ευρύτερα, αλλά και επειδή η αληθινή εποποιία του στην Αμερική έχει έναν συναρπαστικό και κάπως μυθικό χαρακτήρα, ας παρακολουθήσουμε το νήμα που συνέδεσε τις δύο πλευρές του Ατλαντικού.[1]
Λέγεται λοιπόν ότι το 1814 ο νεαρός Αμερικανός ιερέας Thomas Hopkins Gallaudet παρατήρησε ένα απομονωμένο κωφάλαλο κορίτσι, την Alice Cogswell, και αποφάσισε να της διδάξει την αλφαβήτα με έναν πρωτόγονο τρόπο. Ο πατέρας της Άλις χρηματοδότησε τότε την επίσκεψή του στην Ευρώπη, καθώς ήταν γνωστό ότι υπήρχαν εκεί σχολεία που ακολουθούσαν την επιτυχημένη μέθοδο της νοηματικής. Στην Αγγλία ο Γκάλωντετ αντιμετώπισε την άρνηση, καθώς οι υπεύθυνοι του σχολείου όπου απευθύνθηκε απεφάνθησαν ότι η μέθοδος είναι «μυστική». Όμως, σαν από θεία εύνοια, συνάντησε εκεί τους υπεύθυνους του αντίστοιχου γαλλικού σχολείου. Ο Γκάλωντετ, αφού διέμεινε στο Παρίσι και έμαθε στο ανωτέρω σχολείο τη Γαλλική Νοηματική, πήρε μαζί του τον Κλερκ στην Αμερική.
`
*******************
Ο Thomas Hopkins Gallaudet διδάσκει την κωφάλαλη Alice Cogswell (Πανεπιστήμιο Gallaudet, Washington D.C.)
Το πολλαπλό χάσμα επικοινωνίας (ο Κλερκ ήταν κωφάλαλος και δεν γνώριζε αγγλικά) ξεπεράστηκε στη διάρκεια του υπερατλαντικού ταξιδιού: ο Κλερκ διδάχτηκε την αγγλική και, παράλληλα, ο Γκάλωντετ τη νοηματική. Με την επιμονή και την ευστροφία των δύο ανδρών, η εκπαίδευση των κωφαλάλων στις ΗΠΑ, με κέντρο το σχολείο που ίδρυσαν, διαδόθηκε ταχύτατα. Το όργανο επικοινωνίας που δημιούργησαν, η Αμερικανική Νοηματική γλώσσα, χρησιμοποιείται και σήμερα από περισσότερους από 100.000 ανθρώπους. Εξάλλου, το 1864 ο γιος του Γκάλωντετ, Έντουαρντ, ίδρυσε το Κολέγιο (σήμερα Πανεπιστήμιο) Γκάλωντετ, το πρώτο ίδρυμα ανωτάτων σπουδών για κωφαλάλους στον κόσμο. Δυστυχώς, η ιστορία δεν τελειώνει εδώ: το 1880, με τη λυσσαλέα επιμονή του Graham Bell (του γνωστού εφευρέτη του τηλεφώνου), το Διεθνές Συνέδριο Εκπαιδευτών Κωφών του Μιλάνου αποφάσισε την απαγόρευση της νοηματικής στα σχολεία, «κόβοντας τη γραμμή» της φυσικής επικοινωνίας των κωφών μαθητών, σχεδόν για έναν αιώνα…
Πάντως, η κληρονομιά των πρωτοπόρων της μορφωτικής και κοινωνικής ένταξης των κωφαλάλων δεν πήγε χαμένη. Οι επίμονοι αγώνες των ανθρώπων αυτών ανανεώνουν, ακόμη και σε εποχές αντίξοες, την εμπιστοσύνη στη θετική πλευρά του πολιτισμού: τα σπουδαία έργα κατορθώνονται με τρόπο απρόσμενο, όταν έχει κανείς τη δύναμη να αντιπαλέψει τη δυσπιστία, τη στενομυαλιά, τη χλεύη και κάθε είδους δεσμά που διαιωνίζουν την άγνοια και την παθητικότητα. Αρκεί, βέβαια, και οι φορείς της γνώσης να έχουν εμπιστοσύνη στους άλλους, αντί να τους μεταχειρίζονται σαν άβουλους παλίμπαιδες, «για τη δική τους ασφάλεια»…
[1] Είναι απαραίτητο να σημειωθεί εδώ ότι ο γράφων έχει μηδαμινές γνώσεις για το τεράστιο ζήτημα της εκπαίδευσης των κωφαλάλων. Πολλά στοιχεία για το Επίμετρο αντλήθηκαν από κείμενο του Όλιβερ Σακς, «Ένας κωφός κόσμος» (στο: O. Sacks, Βλέποντας φωνές. Περιήγηση στον κόσμο των κωφών, μτφ. Κ. Πόταγας, Ά. Σπυράκου, Άγρα, Αθήνα 2009, σελ. 21-70), με διασταύρωση των πηγών και πληροφοριών στο διαδίκτυο.
The post «Από τον κόσμο της σιωπής: Δύο ποιητές, δύο ποιήματα και ένα ακόμη κείμενο» [Μετάφραση από τα αγγλικά – Επίμετρο: Θεοδόσης Κοντάκης] appeared first on Ποιείν.