Η ποίηση δεν γίνεται με κύκλους, τρίγωνα και αλγεβρικες εξισώσεις
Η δεύτερη ποιητικη συλλογη του νέου Ελληνοκύπριου ποιητη Κωσταντίνου Παπαγεωργίου, που κυκλοφόρησε απο τις εκδόσεις «Μελάνι», τον Μάιο του 2017, τιτλοφορείται μονολεκτικα «Υπερκαινοφανης» και, όπως μας πληροφορει στο τέλος του βιβλίου-του «είναι ένας αστέρας που πεθαίνει σταδιακα και καταστροφικα, με αποτέλεσμα μια τελικη τιτάνια έκρηξη». Προηγήθηκε η κυκλοφορία της συλλογης «Οι πέντε εποχες», το 2012, και αυτη απο τις εκδόσεις «Μελάνι», την οποία όμως δεν έχω στην διάθεσή-μου και συνεπως δεν την έχω διαβάσει.
Η καινούργια συλλογη του Παπαγεωργίου είναι πολυσέλιδη (ξεπερνα τις 144 σελίδες!) και πραγματικα εντυπωσιάζει με την ωραία εμφάνισή-της, τόσο απο την πλευρα του χαρτιου που χρησιμοποιήθηκε, όσο και απο τη συγκλονιστικη έγχρωμη φωτογραφία που κοσμει το εξώφυλλό-της, η οποία παριστάνει ένα αμερικανο πυροσβέστη (;) να φλέγεται σαν λαμπάδα στη μέση μίας λεωφόρου. Στιγμιότυπο που παραπέμπει, αν έχω σωστα αντιληφθει, στην καταστροφη των Δίδυμων Πύργων της Νέας Υόρκης, στις 11 Σεπτεμβρίου 2001. Η συλλογη αποτελείται απο δύο μεγάλες ενότητες και περιέχει συνολικα 98 ποιήματα! Η πρώτη ενότητα τιτλοφορείται «Φυλογένεση», με 48 ποιήματα, και η δεύτερη «Οντογένεση», με 50 ποιήματα.
Άρχισα να διαβάζω τον «Υπερκαινοφανη» με αυτα τα δεδομένα στα χέρια-μου. Δυστυχως όμως, μέχρι το ένα τρίτο του βιβλίου είχα σχηματίσει την εντύπωση πως ο ποιητης δεν ζει στη γη αλλα ό,τι βρίσκεται και αιωρείται ανεξέλεγκτα κάπου στο αχανες διάστημα. Με άλλα λόγια, διαπίστωσα πως η έμπνευσή-του δεν βρίσκεται προσγειωμένη στον «διακεκριμένο πλανήτη-μας», όπως τον χαρακτήρισε ο αξέχαστος Νικηφόρος Βρεττάκος, εφόσον μέσα απο τα ποιήματά-του προβάλλει έντονα η συγκίνηση και ο θαυμασμος-του για θέματα που έχουν άμεση σχέση με το διάστημα, την Αστρονομία αλλα και τις διάφορες επιστημονικες έρευνες και ανακαλύψεις, πάνω στα οποία στηρίχτηκε για να φτιάξει τα περισσότερα ποιήματα που περιλαμβάνονται στην εν λόγω συλλογη-του. Δεν σας κρύβω πως κάποιες στιγμες διερωτήθηκα για το που ο ποιητης επιδιώκει να προσθαλασσώσει την έμπνευσή-του;
Επιπλέον, έχω διαπιστώσει πως η έμπνευσή-του ή, για να μην είμαι απόλυτος, μεγάλο μέρος-της, πυροδοτείται ή, καλύτερα, εκκινείται απο τη θησαυρισμένη γνώση, όπως την προσλαμβάνει απο τα διαβάσματά-του, κυρίως σε ό,τι έχει σχέση με την εξέλιξη και την ιστορία της Τεχνολογίας, όπως π.χ. το ποίημα «Κομήτης Ison», σελ. 15 και «Διαγαλαξιακο», σελ. 16. Ενδεικτικο στοιχείο για αυτη την επισήμανσή-μου αποτελουν η πληθώρα των επιστημονικων σημειώσεων που παραθέτει στο τέλος του βιβλίου-του.
Με όλα αυτα όμως, ο Παπαγεωργίου είναι ωσαν να μας λέει πως είναι απόλυτα εργαστηριακος ποιητης ή πως είναι ένας δημιουργος που απο μέσα-του απουσιάζει πλήρως το βίωμα και το συναίσθημα. Δηλαδη, αν δεν διαβάσει και αν δεν αφομοιώσει υλικο απο άλλα κείμενα δεν μπορει να γράψει και να παράξει ποίηση! Εννοω πως μόνο με αυτο τον τρόπο λειτουργει η σκέψη και η φαντασία-του.
Θέλω, λοιπον, ν’ αναφέρω χωρις περιστροφες, όσο σκληρο ή ανεδαφικο και αν ακούγεται για ένα νέο ποιητη που καταπιάνεσαι με το έργο-του, πως τα αρκετα ποιήματά-του μοιάζουν με ψυχρες μηχανικες κατασκευες. Εννοω πως είναι εγκεφαλικα, γεμάτα με αχρείαστες ειδήσεις και πληροφορίες, με αποτέλεσμα να εξαφανίζεται ή να καλύπτεται το γνήσιο και πηγαίο στοιχείο που ίσως υπάρχει, αλλα δεν φαίνεται, μέσα σε αυτα τα ποιήματα. Υπο αυτη την έννοια ο «Υπερκαινοφανης» καταλήγει να μοιάζει με Εγκυκλοπαίδεια Γενικων Γνώσεων παρα με ποιητικη συλλογη που υπόσχεται κάτι στον χώρο της τέχνης. Δηλώνω με έμφαση πως δεν είμαι εναντίον της γνώσης, της πληροφόρησης, της Αστρονομίας, της Παλαιοντολογίας, της Αρχαιολογίας, της Κοσμολογίας, της Φιλοσοφίας, της Τεχνολογίας ή των άλλων επιστημων και των επιτεύξεων-τους, στις οποίες εντρυφει και απο τις οποίες εμπνέεται τα ποιήματά-του ο νέος ποιητης. Αρκει να χρησιμοποιούνται όλα αυτα με μέτρο. Θέλω να τονίσω πως η τάση αυτη δεν πρέπει να γίνεται μανιέρα ή αυτοσκοπος για τον ποιητη, νεότερο ή παλαιότερο.
Τρίτη διαπίστωση, όμως προσωπικα αρκετα ουσιαστικη για μένα: Η κυπριακη κοινωνία δεν είναι στο επίκεντρο της ποίησης του Κ. Παπαγεωργίου. Μα τι λέω; Ούτε στην περιφέρεια της ποίησής-του δεν υπάρχει η Κύπρος! Και όμως, όπως έχω γράψει με άλλη ευκαιρία, η φύση και η ανθρώπινη κοινωνία στην οποία διαβιούμε, καλως ή κακως, είναι η αστείρευτη νερομάνα της ποίησης. Ασυζητητι, είναι οι καλύτεροι συνεργάτες και τροφοδότες-της!
Σίγουρα, με αυτες τις επισημάνσεις, που εκπορεύονται καλόπιστα απο μέρους-μου, δεν επιδιώκω ν’ αποδείξω πως ο νέος ποιητης στερείται ταλέντου. Ό,τι δεν έχει χαρίσματα ως ποιητης με αποτέλεσμα και η τέχνη που δημιουργει να μην έχει καμία αξία. Απεναντίας, διαθέτει και ταλέντο και χαρίσματα, σε υπερθετικο μάλιστα βαθμο. Δεν βρίσκεται πιστεύω στη σωστη κατεύθυνση και δεν ξέρω ποιος Θεος ή δαίμονας τον έχει τροχοδρομήσει προς αυτη την κατεύθυνση που βαδίζει τώρα; Γιατι πρέπει ν’ αντιληφθει κάποτε ο Παπαγεωργίου πως οι κωδικοι ή οι αλγεβρικες και τριγωνομετρικες εξισώσεις που χρησιμοποιει στην ποίησή-του, (ακόμη και σε τίτλος ποιημάτων-του, όπως π.χ το «Κομήτης CP820692/31-5-1981», στη σελίδα 64), αλλα και οι κύκλοι, τα τετράγωνα, τα τρίγωνα και τ’ άλλα σύμβολα με τα οποία έχει γεμίσει τα ποιήματά-του, τίποτα απολύτως δεν προσφέρουν σε ό,τι αφορα την ποιότητα της ποίησης που επιδιώκει να δημιουργήσει. Όλα αυτα είναι έξυπνα κόλπα που ίσως κεντρίζουν το ενδιαφέρον μόνο του αμύητου αναγνώστη. Την ποίηση όμως δεν την εξυπηρετουν και δεν τη βοηθούνε ποσως! Αντίθετα, μέσ’ απο αυτα τα τερτίπια ίσως να μην μεταδίδεται ευκρινως και το μήνυμα που θέλει να στείλει στους αναγνώστες-του.
Στην ουσία, και αυτο πρέπει να το κατανοήσει έγκαιρα ο Παπαγεωργίου, η αληθινη και μεγάλη ποίηση, παράγεται, κατα κύριον λόγο, μέσα απο τα ισχυρα συναισθήματα και βιώματα του ποιητη και, κατα δεύτερο λόγο, απο τις λέξεις που έχει στο οπλοστάσιό-του. Όπως λέει και η εξαίρετη δοκιμιογράφος Ελένη Ιλιοπούλου-Ζαχαροπούλου «η μεγαλύτερη δύναμη της ποίησης είναι οι λέξεις. Εδω ο ποιητης θα νικήσει ή θα ηττηθει». Υπάρχουν βέβαια, έστω και λίγες, τέτοιες ευχάριστες στιγμες στην ποίηση του Παπαγεωργίου. Έχω διαπιστώσει πως εκει που επικεντρώνει την έμπνευσή-του (γενικα την ποίησή-του) στα ανθρώπινα θέματα, που είναι θέματα που αγγίζουν ασφαλως την ευαισθησία όλων των συνανθρώπων-μας, ο ποιητης κάνει θαύματα! Εννοω πως δίνει υπέροχα ποιήματα, όπως το ποίημα «Ο γύπας και το κορίτσι», στη σελ. 48. Αρκετα αποτελεσματικος είναι και στα ποιήματα που συνδυάζει, θα έλεγα με αρκετη επιτυχία, θέματα σύγχρονα με θέματα απο την Αρχαία Γραμματεία και κυρίως απο τις αρχαίες τραγωδίες, όπου μέσα απο αυτα τα ποιήματα το μήνυμά-του φθάνει στον αναγνώστη ευθύβολο, ολοκάθαρο και ευανάγνωστο, όπως π.χ. το ποίημα «Ασκητήριο», στη σελ. 37 και το ποίημα «Ιθαγενεις», στη σελ. 39. Η τολμηρη και τσεκουράτη έκφρασή-του, όπως π.χ. στο ποίημα «Καταπίεση» στη σελ. 31, το πλούσιο λεξιλόγιό-του και οι αξιοπρόσεκτοι νεολογισμοι-του, οι ζωηροι διάλογοί-του, οι νευρώδεις στίχοι-του καθως και ο κοσμοπολίτικος αέρας που διαπνέει αυτους τους στίχους, συγκαταλέγονται στα θετικα στοιχεία του βιβλίου που σίγουρα αναζωογονουν, εμπλουτίζουν, ομορφαίνουν ή κάνουν πιο ελκυστικη την ποίησή-του. Δεν πρέπει όμως να περιορίζει τη γραφη-του μόνο σε αυτα τα προτερήματα.
Ο Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου, όπως έχω αντιληφθει, είναι άτομο που έχει μεγάλη αγάπη για την τέχνη της ποίησης, συναίσθημα ασφαλως που απουσιάζει σήμερα απο τους περισσότερους νέους-μας. Στη σκάλα της ποίησής όμως, για να μνημονεύσουμε και έναν απο τους μέγιστους της ελληνικης ποίησης, τον Κωνσταντίνο Καβάφη, έχει ήδη ανέλθει στο πρώτο σκαλι-της εδω και μερικα χρόνια. Συνεπως, έπρεπε να είναι πολυ πιο προσεχτικος όταν επιχειρούσε το επόμενο βήμα-του πάνω σε αυτη τη σκάλα. Με αυτο θέλω να επιτονίσω πως έπρεπε να είχε κάνει μία πιο αυστηρη επιλογη στα ποιήματα που αποφάσισε να κοινοποιήσει μέσω της καινούργιας συλλογης-του στο αναγνωστικο κοινο. Ειλικρινα, αν είχα τη δυνατότητα να επιμεληθω αυτη τη συλλογη, θα τον συμβούλευα ευθαρσως να κρατήσει μόνο το ένα δεύτερο απο τα δημοσιευμένα ποιήματά-του.
Η αγάπη του Παπαγεωργίου, εξάλλου, για την ποίηση εκδηλώνεται και μέσα απο τις εντυπωσιακες αναγνώσεις που κάνει των ποιημάτων-του. Έτυχε να τον δω και να τον ακούσω σε κάποιες ποιητικες βραδιες, στη Λευκωσία, όπου εκει, ειλικρινα, θαύμασα τον παθιασμένο, σωστο και καταπληκτικο τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει τα ποιήματά-του Αποφάσισα να γράψω και να δημοσιεύσω (ομολογω μετα απο αρκετο προβληματισμο) αυτο το κάπως αυστηρο κείμενό-μου με απώτερο στόχο να του προσφέρω κάποια ουσιαστικη βοήθεια και όχι να τον εξοντώσω, ψυχικα ή πνευματικα, όπως πιθανον να εκληφθουν οι προθέσεις-μου απο κάποιους επιτήδειους ή απο κάποιους άλλους που ασχολήθηκαν και αυτοι με την ποίησή-του και του έγραψαν διθυράμβους, χωρις όμως να σκύψουν με σοβαρότητα και υπευθυνότητα πάνω απο την ποίησή-του. Όπως είπε κάποτε και ο Jean Cocteau «η μεγαλύτερη τραγωδία για ένα ποιητη, είναι να τον θαυμάζουν επειδη δεν τον καταλαμβαίνουν». Ελπίζω και εύχομαι να μην συμβει αυτο ποτε με τον Κωνσταντίνο Παπαγεωρίου.
Σίγουρα, αυτο δεν ήταν στις προθέσεις-μου. Όμως, ως κριτης του ξένου πνευματικου μόχθου, δηλώνω κατηγορηματικα πως δεν θέλω να καταλήξω ποτε πωλητης επαίνων ή εγκωμιολόγος, γιατι σώνει και καλα πρέπει ν’ αναφέρω αυτα που αρέσουν ή θέλουν να ακούνε κάποιοι. Εξάλλου, ήμουν πεπεισμένος για την ανθεκτικότητα, τόσο του Παπαγεωργίου όσο και της ποίησής-του όταν άρχισα να γράφω αυτο το κείμενό-μου. Όμολογω πως ένιωθα τον ποιητη και το έργο-του να ορθώνονται σαν τις ψηλες κορφες, που μόνο αυτες έχουν το προνόμιο να δέχονται τα αστραπόβροντα. Με αυτο θέλω να σημειώσω πως οι ενάντιες κρίσεις είναι προνόμιο των μεγάλων, δηλαδη εκείνων που το έργο-τους επιφέρει προβληματισμο, αντιθέσεις και στη συνέχεια προκαλει συζητήσεις. Και είναι ίσως η πρώτη φορα που κυριεύθηκα απο τέτοιες σκέψεις, στην προσπάθειά-μου να εμβαθύνω, να αναλύσω και να αξιολογήσω σωστα το έργο ενος νέου δημιουργου. Συνεπως, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα πως ο Παπαγεωργίου και το έργο-του, δεν μπορει ν΄απειληθουν ή να πτοηθουν απο την οποιανδήποτε αυστηρη κριτικη. Απεναντίας, τέτοιες καλόπιστες κριτικες πρέπει να τον ενδυναμώνουν ολοένα και περισσότερο και όχι να τον καταβάλλουν.
Καταλήγοντας, θέλω να εκμυστηρευθω, πως τον Κωνσταντίνο Παπαγεωργίου επιθυμω να τον δω ν’ ανεβαίνει ψηλα, πολυ ψηλα, σαν ολοφώτεινο άστρο στον ουρανο, και όχι να τον βλέπω να σέρνεται χαμηλα στη γη «Υπερκαινοφανη» αστέρα. Με άλλα λόγια «να πεθαίνει σταδιακα και καταστροφικα» ή (το χειρότερο για ένα ποιητη) να συνθλίβεται πάνω στους βράχους της αδιαφορίας του αναγνωστικου κοινου. Για να γίνει όμως αυτο χρειάζεται αλλαγη πλεύσης, τώρα που είναι αρκετα νωρις, για τον ίδιο και για την ποίησή-του. Αυτη είναι η ειλικρινης άποψή-μου την οποία και καταθέτω εδω χωρις περιστροφες ή μασημένα λόγια.
The post Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου, «Υπερκαινοφανής», εκδ. Μελάνι, 2017 (γράφει ο Χρήστος Μαυρής) appeared first on Ποιείν.