Καλησπέρα σας. Θα αναφερθώ σε μερικά βασικά στοιχεία της ποιητικής συλλογής του Σπύρου Αραβανή, “Η Ιστορία ενός Ανθρώπου”.
Εδώ, βλέπουμε τον άνθρωπο που αντιλαμβάνεται την πνευματικότητα σαν τον φυσικό κόσμο, που με τη βαρύτητα και την πυκνότητά του μας δοκιμάζει. Χρησιμοποιεί τον πραγματικό, χειροπιαστό κόσμο σαν έδαφος, έτσι που να γίνουν οι αόρατες ψυχικές δυνάμεις από κορμί και χώμα. Η υλική υπόσταση αποδεικνύει την άυλη. Γράφει: “Μεγάλα κομμάτια λύπης / ξεκολλούν από το σώμα μου / - σαν βράχοι από βουνό -”.
Στερεώνει την περιοχή του με πολύ συγκεκριμένα υλικά και βιωματικά στοιχεία: “Τα πόδια μου / σκουριασμένος διαβήτης / ανοίγουν μόνο όσο τους επιτρέπει το σώμα”. Τα αισθήματα σωματοποιημένα στις διαδικασίες του χρόνου και της φθοράς, μετέχουν στον έρωτα και το θάνατο: “Όλοι με θνητά πνευμόνια / και αθάνατες υποσχέσεις”. Την ίδια σωματικότητα συναντούμε και στον ίδιο τον λόγο. Για τα “μεγάλα κομμάτια λύπης”, λέει ακόμα: “τι πείνα μού θέρισαν / και την έσπειραν / λέξεις”. Για το “γυμνασμένο αίμα”, λέει: “Το φέρνω στη γλώσσα μου / και τη μουδιάζει. / Έπειτα πάνω της στρώνω / φωνήεντα και σύμφωνα / σαν χαλίκια / σε πίσσα καυτή”. Ψηλαφώντας τα ίχνη του νεκρού παιδιού, γράφει: “Στο δρόμο που σκοτώθηκε / μελάνι δεν φυτρώνει / μόνο φωνή”. “Χρωστάς ένα ποίημα” / του είπε η Ζωή ένα βράδυ. / “Γερνάω λέξεις” / απάντησε. Έτσι, φανερώνεται συχνά μια στιβαρή λεπτότητα, μια σκληρή ευαισθησία και πικρή ειρωνεία: “Κάποτε μεγάλωσε / και δεν χώραγε πια στον τάφο”. Η γεύση του δέρματος, ο τρύπιος μαστός.
Ανασυντάσσει τους παλιούς μύθους και μες από την ποιητική του διεργασία αναδιατυπώνει τις ίδιες αδιέξοδες αγωνίες: “Είμαστε το τιμωρημένο χώμα του Θεού”, “Είμαστε το σπαταλημένο σπέρμα του Αυνάν”, “Είμαστε το ήτα που λείπει από τον Ενώχ“, κι άλλοτε πάλι απαντά σε απλά και διαχρονικά υπαρξιακά ερωτήματα μ’ έναν εξίσου απλό κι αποστομωτικό τρόπο: “Πιστεύεις στο Θεό;”, “Όσο αυτός σε μένα”.
Η έμφυτη ανάγκη για ιερότητα εκδηλώνεται και προφέρεται με την αναπνοή του τραγουδιού, με τον σταθερό, αβίαστο παλμό. Η ποιητική προσευχή ουδέποτε γίνεται δογματική, με τον ίδιο τρόπο που οι κοινωνικές ανησυχίες, ενώ καταγράφονται ξεκάθαρα, δε στρέφουν ποτέ το στίχο στη δημαγωγία. Ο λόγος διατηρεί τον τίμιο εσωτερικό τόνο του, που δεν πέφτει στο ευφυολόγημα ή στα φιλολογικά τεχνάσματα. “Το στόμα μου ανοίγει στο ύψος της πείνας του / να εξημερώσει το φως. / Άλλες φορές χάσκει σαν ανοικτό παράθυρο / έτοιμο να στροβιλίσει εντός του / όλες τις φωτεινές διαθλάσεις των ωρών / άλλοτε σαν κλειστό ευαγγέλιο / δέχεται τις αχτίδες του ήλιου / μόνο απ’ τις χαραμάδες του σελιδοδείκτη. / Παλεύω, όσο θυμάμαι, να εξημερώσω το φως. / Το φως που τυφλώνει τα χέρια μας”, συνεχίζει το ωραίο, εκτενές, αυτοβιογραφικό ποίημα “Εξημερώνοντας το φως”. Μπορεί συχνά να διακρίνει ένας την κρυφή χαρά του ποιητή: “κι εσύ με τρύπια χέρια να κρύβεις τη χαρά σου / να προσπαθείς να α ν τ έ ξ ε ι ς τη χαρά σου”, γράφει ο ίδιος παλεύοντας να εξημερωθεί στο φως.
Βασικά στοιχεία της εργασίας του, όπως ο χρόνος, το αίμα, το ψυχικό πένθος, το σπέρμα, το φως, το παιδί, η σιωπή και η αγάπη, είναι στοιχεία προς ανάπτυξη που ήδη διαφαίνονται και στην προηγούμενη και πρώτη συλλογή του “Η ανοσία της άγνοιας“, εκδ. Οδός Πανός, 2008, όπως και βασικοί τρόποι διατύπωσης της έκφρασής του: “Λέξη που πριν ανθίσεις / ήσουν χώμα”, “Φως πριν μαραθείς / κατοίκησέ με”, “Όταν ξημερώνει / νιώθω / ασύλλαβο το σώμα μου”, “Κάθε αποκεφαλισμένο λουλούδι / κι ένα παιδί / που έχασε τη θέα”, “Κάθε σφαγμένο λουλούδι / κι ένα παιδί / που μάτωσε τα χέρια του”, “Κάθε νεκρό λουλούδι / κι ένα παιδί / ολόδροσο”.
Η στοχαστική πυκνότητα κι ο απέριττος ρυθμός του στίχου θυμίζει κάποτε τη στιχουργική, αφού ο ποιητής γράφει και στίχους μελοποίησης.
Οι επαναληπτικές παραλλαγές των στίχων, κατά διαστήματα, γίνονται τρόπος ανάπτυξης της σύνθεσης: “Κάθε σπίτι αυτής της γης πενθεί αιώνια”, “Κάθε σπίτι αυτής της γης φθονεί αιώνια”, “Κάθε σπίτι αυτής της γης ριγεί αιώνια”, ή, “τα άρρωστά μας παιδιά θα είναι για πάντα / τα ίχνη της ανικανότητάς μας”, “τα αδύναμά μας παιδιά μας θα είναι για πάντα / τα ίχνη της υποκρισίας μας”, “τα νεκρά μας παιδιά θα είναι για πάντα / τα ίχνη της τυχαιότητάς μας“. Με τον ίδιο τρόπο γεφυρώνονται και οι πέντε ενότητες του βιβλίου.
Σαν συνεπής οδοιπόρος ο ίδιος, γράφει: “Είμαστε αυτό που έρχεται / όχι αυτό που υπάρχει”. Στο ίδιο ποίημα “Δεν είμαστε το συναίσθημα” εύχεται: “Να ζήσουμε η ουσία του σπέρματος / κι όχι ο απόγονός του”. Αυτός ο οδοιπόρος “Γέννημα κάποιας εποχής, μα κάτοικος του χρόνου / με προφορά ιδιάζουσα σε λόγια της ψυχής”, ψάχνει, “πάντοτε σκυμμένος / μέρες, μήνες, χρόνια”. “Έχασε μια ηλικία του, είπαν”, ενώ ο ίδιος στη “Μπαλάντα της αγάπης“ λέει: “Έχω για χάρτη βαθιά ανάσα / και για πυξίδα την καρδιά”, και βλέπει στα μάτια της καθαρά: “όλα τα λόγια που θα ειπωθούν / ξανά απ’ την αρχή”, καθώς οι ανθισμένες ρεκλάμες τις νύχτες τον ακολουθούν. Κάποια στιγμή η ξενοδόχος στο πανδοχείο τον ρωτά: “- Κι όλη αυτή η σκόνη στο παλτό σας, τι είναι;”. “- Σημάδια για το δρόμο μου”, απαντά. “- Φοβάστε μη χαθείτε;”, “- Φοβάμαι μη ξεχάσω”.
Στην ποίηση του Αραβανή, το παλιό δεν εγκαταλείπεται προς χάριν του καινούργιου. Ο ποιητής κινείται προσθετικά. Έτσι, το σύγχρονο πνεύμα του εμπεριέχει και την κληρονομιά του λόγου. Σαν υπόβαθρο απηχείται ο χαρακτήρας της πεζής ποιητικής γραφής (Λειβαδίτης, Σεφέρης, Αναγνωστάκης, Ασλάνογλου, Σινόπουλος) και ταυτόχρονα ο απόηχος του ρομαντισμού (Φιλύρας, Καρυωτάκης, Άγρας).
Συντηρεί τη μνήμη σαν υπαρκτή διάρκεια. Συμπεριφέρεται στην απουσία κάποιων ποιητών σαν να συντελείται το έργο τους και στην άλλη περιοχή όπου βρίσκονται. Αρχίζει το ποίημα που αφιερώνει στο Λειβαδίτη: “Τα βράδια επισκέπτομαι τους τάφους λησμονημένων ποιητών / και γεμίζω με μελάνι τα ανθοδοχεία τους”, και τελειώνει: “και ξεπλένω στο νιπτήρα / όλη τη μοναξιά από τα χέρια μου”.
Η αναζήτηση της αυτογνωσίας στον Σπύρο Αραβανή, είναι άσκηση στην ανθρώπινη λειτουργία πέραν του εαυτού του, και δηλώνει τη θέλησή του για ειλικρινή σχέση και συνύπαρξη στην τέχνη. Ο ίδιος, στο βιβλίο “Η Ιστορία ενός Ανθρώπου”, αποπνέει μια υγιή προσέγγιση στη διαδικασία της τέχνης, και μπορεί ένας να αντιληφθεί την υπόσχεση της πορείας του και να διαισθανθεί με βεβαιότητα τη μετέπειτα εξέλιξη. Ο καθαρός, ο υποδειγματικός χαρακτήρας, η λεπτή, προσεκτική προσέγγιση στη μεταχείριση της ζωής, ο σεβασμός και η συγκινητική συμπεριφορά και αφοσίωσή του σε περασμένους ποιητές, κάνουν φανερή την ευαίσθητη καλλιέργεια και αρετή της καλοσύνης του, τη σπάνια ποιότητα της ευγένειας και της ευθύνης του.
(To κείμενο διαβάστηκε στην παρουσίαση του βιβλίου, στις 24/9/11, στον Ιανό)
Ο Λίνος Ιωαννίδης είναι ποιητής. Έχει εκδώσει τα βιβλία: “Εξώστης” (εκδ. Αιγαίον 1993), “Λευκός” (εκδ. Δωδώνη 1994), “Περιγραφή σχήματος” (εκδ. Αιγαίον 1998), “Ο χρόνος του απρόσμενου καιρού” (εκδ. Αιγαίον - Κουκίδα 2001) και “Φωνή γραμμένη” (εκδ. Αιγαίον - Κουκίδα 2006). Μετέφρασε ποίηση του Αρσένι Ταρκόφσκι με τον Μαξίμ Κισιλιέρ: “Χρόνος” (εκδ. Ίνδικτος 2008). Από τα θεατρικά κείμενα που έγραψε, το μονόπρακτο: “Το νέο όνομά μου” ανέβηκε στα πλαίσια της “3ης Συνάντησης Νέων Δημιουργών” στους Δελφούς, το 2009.