`
Χλιαροί και παλλόμενοι , ποίηση: Ναζίμ Χικμέτ, μετφρ.: Γιάννης Ρίτσος
Χλιαροί και παλλόμενοι
σαν το αίμα που πηδάει από μια φλέβα
αρχίσαν να φυσάν οι άνεμοι.
Ακούω τους ανέμους
Αργοπορεί ο σφυγμός
Στις κορφές του Ουλουντζά θα χιονίσει
Και κει ψηλά οι αρκούδες
Μεγαλόπρεπες κι εξαίσιες θα κοιμούνται
Πάνου στ ακόκκινα φύλλα των καστανιών.
Στην πεδιάδα γυμνώνουνται οι λεύκες.
Όπου να `ναι θα κλειστούνε τα μεταξοσκούληκα
Όπου να `ναι θα τελειώσει το χινόπωρο
Όπου να `ναι κι η γη θα ξαναμπεί
μέσα στου τοκετού τον ύπνο.
Κι εμείς θα περάσουμε ακόμη ένα χειμώνα
Ζεσταίνοντας τα χέρια μας στη φωτιά της μεγάλης οργής μας
Και της αγίας ελπίδας μας
`
*
Ο άνεμος κυλάει, ποίηση: Ναζίμ Χικμέτ, μετφρ.: Γιάννης Ρίτσος
Ο άνεμος πηδάει και φεύγει
Ο ίδιος άνεμος ποτέ δε σαλεύει
Δυο φορές
Το ίδιο κλαδί της κερασιάς
Τα πουλιά τραγουδάνε στα δένδρα
Είναι φτερά που θέλουν να πετάξουν
Εδώ πέρα η πόρτα είναι κλεισμένη
Πρέπει να τηνε ρίξω
Πρέπει να σε δω αγαπημένη μου
Α να’ναι ωραία η ζωή όπως εσύ
Α να’ναι να’ναι φίλη
Να’ναι αγαπημένη όπως εσύ
Το ξέρω ακόμα δεν τελείωσε
Της δυστυχίας το συμπόσιο
Μα θα τελειώσει
`
*******************************************************************
Σημείωμα του Γιάννη Ρίτσου
Ο Μάνος Λοΐζος είναι από τις σημαντικότερες δυνάμεις του νεοελληνικού τραγουδιού. Η μουσική του οικεία, φιλική, μας κερδίζει απ’ το πρώτο της άκουσμα, σύμφωνα μ’ ένα πλατύτατο κοινωνικό συναίσθημα που περιλαμβάνει και το δικό μας. Δεν επιζητεί ποτέ να εκπλήξει. Ανταποκρίνεται στην αναμονή μας, με μιαν έκφραση απλή, έμπιστη, καθόλου όμως κοινότοπη. Αυτό νομίζω πως ήταν το μυστικό της τέχνης του και της επιτυχίας του: να πρωτοτυπεί παραμένοντας γνώριμος μέσα σε μια μουσική ατμόσφαιρα ενεργειακής πραότητας και ταυτοχρόνως πειστικής αγωνιστικότητας. Γι’ αυτό τα τραγούδια του αγαπήθηκαν πολύ, τραγουδήθηκαν πολύ και θα τραγουδιούνται πάντα.
Τον Μάνο τον γνώρισα μαζί με τον Λεοντή. Σε κάποια καλλιτεχνική εσπερία της “Πανσπουδαστικής”, θαρρώ το ΄60, τότε που είχε ξεσπάσει το ζωογόνο δυναμικό κίνημα της μουσικής του Θεοδωράκη. Με πλησίασε και μου ζήτησε με τη χαρακτηριστική του σεμνότητα, την άδεια να γράψει μουσική για το “Πρωινό Άστρο”. Του την έδωσα ευχαρίστως. Μου είπε πως είχε ήδη γράψει μερικά τραγούδια πάνω σ’ αυτό το ποίημά μου και θα’ θελε να τ’ ακούσω. Δεν τ’ άκουσα ποτέ.
Το 1972 όταν γύρισα από την εξορία, ήρθε δυο φορές σπίτι μου με την κιθάρα του. Έπαιξε και τραγούδησε πολλά τραγούδια του απ’ τις μεταφράσεις μου των ποιημάτων του Χικμέτ, θυμήθηκε 2-3 τραγούδια απ’ το “Πρωινό Άστρο” και δυο πολύ ωραία τραγούδια απ’ την “Εαρινή Συμφωνία”. Μου εξομολογήθηκε πως αγαπάει πολύ αυτό το ποίημα και θέλει να ετοιμάσει έναν δίσκο. Η μουσική του με συγκίνησε βαθύτατα. Τότε ακριβώς, με φωνή όλο πάθος και χτυπώντας δυνατά τις χορδές της κιθάρας, μου τραγούδησε τον “Τσε Γκεβάρα”. Ήταν μια μεγάλη ολόφωτη στιγμή μέσα σ’ εκείνα τα σκοτεινά χρόνια της δικτατορίας. Η συντροφικότητα θριάμβευε και προετοίμαζε το Πολυτεχνείο. Πριν λίγο μου είχε στείλει ο Χρήστος Λεοντής μια κασέτα με το “Καπνισμένο Τσουκάλι”. Η ελπίδα ξανα-αποκτούσε όλα της τα δικαιώματα και ο αγώνας φούντωνε. Ο Θεοδωράκης με την “Κατάσταση Πολιορκίας”, όντας παράνομος, ήταν πανταχού παρών. “Η Ρωμιοσύνη” βρόντηξε το Πολυτεχνείο. Ιδού η μεγάλη συνεισφορά της μουσικής και της ποίησης στον αγώνα του λαού. Ένας Μάνος Λοΐζος ποτέ δεν ξεχνιέται.
Δεν ξέρω τι έγιναν τα τραγούδια του πάνω στο “Πρωινό Άστρο” και στην “Εαρινή Συμφωνία”. Ήταν εξαιρετικά ωραία. Θα πρέπει να ερευνηθούν προσεκτικά τα κατάλοιπά τους. Θα’ταν κρίμα να χαθούν.
Καλέ μας φίλε, καλέ μας σύντροφε Μάνο, είσαι κοντά μας, χέρι με χέρι, στο μεγάλο αγώνα για ελευθερία και ειρήνη.
`
*************************************************************
Στις εμπλουτισμένες με σπάνιο φωτογραφικό υλικό και ντοκουμέντα αρχείου σελίδες του συγκεντρώνεται οτιδήποτε έχει σχέση με τον σπουδαίο δημιουργό: η διαδρομή του (Αλεξάνδρεια – Αθήνα – Μόσχα), η πλήρης εργογραφία (μουσική για τον κινηματογράφο και το θέατρο) και δισκογραφία του, οι λιγοστές συνεντεύξεις του, κείμενα γραμμένα από συνεργάτες και φίλους του (Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Ρίτσος, Φώντας Λάδης, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Μανώλης Ρασούλης, Χρήστος Λεοντής, Γιάννης Νεγρεπόντης, Δημήτρης Χριστοδούλου, Κωστούλα Μητροπούλου, Νότης Μαυρουδής κ.ά.), σελίδες από σημειώσεις του, γράμματά του από ευτυχισμένες εποχές αλλά και άλλα, από το κρεβάτι του νοσοκομείου…