`
Το ποίημα «Όνειρο στην Μπαλλαρό», του Μιχάλη Πιερή, που κυκλοφόρησε το 2013 σ’ ένα μικρό αλλά αρκετά κομψό βιβλιαράκι, στα ελληνικά και ιταλικά, είναι ένα κλειστό ποίημα. Εννοώ πως είναι ένα ποίημα αρκετά δύσκολο.
Κλειστό ποίημα, σαν το σκληρό βράχο που είναι φτιαγμένος εξ ολοκλήρου από καγιά και που δεν μπορεί να τον σπάσει καμία αξίνα. Χρειάζεται βαρετός εσκαφέας για να συνθλίψει αυτό το σκληρό βράχο και ν’ αναβλύσει το νερό που βρίσκεται κρυμμένο στη ρίζα του.
Το ποίημα «Όνειρο στην Μπαλλαρό» είναι ένα ποίημα κλειστό, παρόμοιο με μεγάλο κάστρο. Για να μπορέσεις ν’ ανοίξεις αυτό το ποίημα-κάστρο, και να φθάσεις στην ποιητική ουσία που βρίσκεται κρυμμένη εντός του, στο βάθος του, χρειάζεται να έχεις τ’ απαραίτητα κλειδιά. Αν δεν κατέχεις αυτά τα κλειδιά, σίγουρα δεν θ’ ανοίξουν οι βαριές πόρτες του για να μπορέσεις να εισέλθεις εντός του. Χωρίς κλειδιά, ο αναγνώστης του, το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να κόβει βόλτες με το μάτι του μέσα στις σελίδες του, ακριβώς όπως ο τουρίστας κόβει άσκοπες βόλτες γύρω από τα τείχη ενός κατάκλειστου αλλά αρκετά εντυπωσιακού κάστρου. Να περιφέρεται γύρω από το κάστρο και ν’ ακούει τους απόηχους που φθάνουν από το βάθος του. Και όπως αποδεικνύεται, ο δημιουργός του ποιήματος «Όνειρο στην Μπαλλαρό» δεν είναι διατεθειμένος, προς το παρόν, να παραδώσει στον αναγνώστη του έστω κι’ ένα αντικλείδι, ίσως γιατί θέλει να κρατήσει αποκλειστικά για τον εαυτό του το μυστικό που έχει κρυμμένο στους στίχους αυτού του ποιήματος.
`
Διαβάζοντας όμως προσεχτικά ο επαρκής αναγνώστης το ποίημα είναι αδύνατο που να μην αισθανθεί, όπως έχω ήδη αναφέρει, κάποιους απόηχους. Απόηχους κυρίως από την ΄΄Ανεράδα΄΄ του Βασίλη Μιχαηλίδη και το ΄΄Μονόγραμμα΄΄ του Οδυσσέα Ελύτη ή τον ΄΄Νεκρόδειπνο΄΄ του Τάκη Σινόπουλου και την ποίηση του Γιώργη Παυλόπουλου. Δίνω στη συνέχεια κάποιους ενδεικτικούς στίχους από το ποίημα που μαρτυρούν, πιστεύω, τη συγγένεια του με την ΄΄Ανεράδα΄΄ του Βασίλη Μιχαηλίδη.
`
«Ύστερα σηκώθηκες αργά κι ήσουν αλλιώς
ωραία, βγήκες στον κόσμο έξω, άνοιξες
τα φτερά κι άρχισες ν’ ανεβαίνεις χάθηκες
στον μολυσμένο αιθέρα κι εγώ σαν κλέφτης
σύρθηκα σ’ ένα καφέ της Μπαλλαρό
και «κάνε Ουρανέ» ψιθύρισα, «να μη κριθεί
αμαρτωλή, ένοχη λάγνης ηδονής, κάνε
Ουρανέ να κατέβει ξανά και νά’ ναι δροσερή
και λάμπουσα μες στην πολυκοσμία».
`
Οι απόηχοι φυσικά που φθάνουν στα αυτιά μας από την ΄΄Ανεράδα΄΄ επιτείνονται στο δεύτερο μέρος του ποιήματος, γεγονός που δίνει σιγουριά στις υποψίες μας. Συγκεκριμένα, το δεύτερο μέρος του ποιήματος αρχίζει με τους εξής στίχους:
`
«Δεν πρόφτασα να κάνω την ευχή κ’ έγινε
θαύμα κι ερχόσουν, ανάλαφρη πετούσες
μες στο σύννεφο και στον μουντό αγέρα
όταν σε είδα ξαφνικά στο πλήθος μέσα
κι είπα να σου φωνάξω μα δεν θυμόμουν
τ’ όνομά σου κι ούτε που σε συνάντησα»
`
«Το όνειρο στην Μπαλλαρό» είναι ένα πολύστιχο ποίημα που περιέχει πολύ μυστήριο μέσα του. Στους στίχους αυτού του εμβληματικού ποιήματος, όπως διαπιστώνω, το σκοτάδι εναλλάσσεται συνέχεια με το φως, το όνειρο με τον εφιάλτη, η χαρά με την λύπη, ο έρωτας με το θάνατο. Όλα αυτά τα στοιχεία λειτουργούν μέσα στο ποίημα στον υπερθετικό βαθμό με αποτέλεσμα να προσφέρουν στον αναγνώστη τη μέγιστη συγκίνηση και την αισθητική απόλαυση. Όχι όμως και την ερμηνευτική απόλαυση. Αυτό όμως δεν είναι απαραίτητο και ούτε μειώνει την αξία του.
`
Αποκάλεσα ερωτικό ποίημα το «Όνειρο στην Μπαλαρό». Δεν είμαι όμως απόλυτα σίγουρος αν είναι όντως ένα καθαρά ερωτικό ποίημα. Δηλαδή, δεν είμαι απόλυτα σίγουρος αν ο έρωτας του ποιητή εκδηλώνεται για τα κάλλη και τ’ άλλα χαρίσματα μίας πανέμορφης γυναίκας ή αν ο έρωτας του είναι αφιερωμένος σε μία ιδεατη μορφη. Εννοω πανανθρώπινη ιδέα, όπως η ελευθερία.
Ας μην ξεχνάμε πως κάτι παρόμοιο συναντάμε και στο ΄΄Μονόγραμμα΄΄ του Οδυσσέα Ελύτη. Στην ανεπανάληπτη αυτή ποιητική σύνθεση του νομπελίστα ποιητή, ο αναγνώστης, στην πρώτη ανάγνωση του ποιήματος, πιστεύει πως ο Ελύτης αποφάσισε να γνωστοποιήσει και εξυμνήσει τον παράφορο έρωτα του για μία ωραία γυναίκα που του έκλεψε την καρδιά. Στη δεύτερη ή τρίτη ανάγνωση όμως, υποψιάζεται πως στην ερωτευμένη καρδιά του δεν βρίσκεται μια πανέμορφη γυναίκα αλλά μια πανανθρώπινη ιδέα, όπως η ιδέας της ελευθερίας ή η εικόνα ενός πανέμορφου νησιού, όπως ήταν κάποτε η Κύπρος.
`
Για εκείνο που είμαι σίγουρος όμως, στο «Όνειρο στην Μπαλαρο» είναι τα δύο διαφορετικά επίπεδα που διαπιστώνω πως υπάρχουν και λειτουργούν σε αυτό το ποίημα. Το ένα επίπεδο εμπίπτει στην σφαίρα της πραγματικότητας και της λογικής και το άλλο στην σφαίρα του ονείρου και της φαντασίας. Είναι δηλαδή το πάνω και το κάτω επίπεδο. Μέσα στο ποίημα όμως το πιο ισχυρό και κυρίαρχο επίπεδο είναι το δεύτερο. Δηλαδή αυτό του ονείρου, όπως ακριβώς το λέει και ο τίτλος του ποιήματος.
Ο ποιητής αφήνει παραπλανητικά ν’ αντιληφθούμε ότι είναι προσκολλημένος στη γη, βλέποντας τα γεγονότα που διαδραματίζονται μπροστά στα μάτια του από τη σκοπιά της λογικής και, ασφαλώς, στην πραγματική τους διάσταση. Η Ανεράδα του όμως, μαζί και η σκέψη του, κινούνται και στα δύο επίπεδα. Θέλω να πω, πως άλλοτε κατεβαίνουν στη γη και άλλοτε ανεβαίνουν στα σύννεφα και στον ουρανό. Ο ποιητής, δυστυχώς, όπως αφήνει να αντιληφθούμε, είναι καταδικασμένος να παρακολουθεί αυτή τη θεαματική πορεία τους μόνο με την φαντασία ή τ’ όνειρό του. Και ασφαλώς αυτό συνιστά και το μαρτύριο του.
`
Όμως, είναι πολλά τα ερωτηματικά που συνεχώς αναφύονται και βασανίζουν τη σκέψη του αναγνώστη αυτού του ποιήματος, που φαίνεται ότι ο δημιουργός του το πέρασε από πολλά στάδια επεξεργασίας μέχρι να του δώσει την οριστική μορφή του, εφόσον στη συλλογή «Μεταμορφώσεις πόλεων» το συναντάμε με τον τίτλο «Επέτειος» και ασφαλώς με λιγότερους στίχους. Ερωτηματικά που ορθώνονται μπροστά στον αναγνώστη απειλητικά και κυρίως αναπάντητα. Και αυτό γιατί, όπως ανάφερα ήδη, ο αναγνώστης δεν μπορεί να ξεχωρίσει αν η ψυχή του ποιητή είναι δοσμένη σε υπαρκτό πρόσωπο ή σε κάποια ιδέα.
«Όλα τα ονομάτισες και μόνο εμένα ξέχασες», διαμαρτύρεται το άγνωστο πρόσωπο που μνημονεύει ο ποιητής στους στίχους του. Όμως, ο ποιητής απαντάει πως «δεν θυμόμουν τ’ όνομα σου κι ούτε που σε συνάντησα». Ωσαν να καθοδηγει τα βήματά του, τις πράξεις και τα λόγια του μια αθέατη Ανεράδα!
`
Καταλήγοντας, θέλω να επισημάνω πως στο πολύστιχο ποίημα του Μιχάλη Πιερή αναφέρονται στη σειρά 46 ονόματα γυναικών και πόλεων! «Πόλεις γυναίκες σώματα που λάτρεψα», τις αποκαλεί ο ποιητής. Κατά ανεξήγητο λόγο, από το μακροσκελή αυτό κατάλογο, όπως διαπιστώνω, απουσιάζει το όνομα ΄΄Ελευθερία΄΄, είτε ως υπαρκτό πρόσωπο είτε ως ιδέα. Και αυτό φυσικά είναι ένα άλλο, καίριο ερωτηματικό που επαυξάνει τη μυστηριακή αύρα που εκπέμπει αυτό το ποίημα αλλά ταυτόχρονα και τη μαγεία που το περιβάλλει.
Αξίζει ν’ αναφέρω πως η μετάφραση του ποιήματος στα ιταλικά έγινε από τη γνωστή ιταλίδα νεοελληνίστρια Renata Lavagnini.
………………..
Ταξίδι να με στέλλεις φεγγερό του έρωτα.
Στο σκοτεινό ρυθμό τ’ απανωτού θανάτου
Επέτειος