`
Θεατρικός μονόλογος σε μουσικό διάλογο στο Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη, 18/2. ΑΚΟΥΣΤΕ ΕΔΩ
Ο ποιητής Κώστας Μόντης γεννήθηκε στην κατεχόμενη σήμερα Αμμόχωστο στις 18 Φεβρουαρίου το 1914 και πέθανε στη Λευκωσία την 1η Μαρτίου το 2004. Θεωρείται ένας από τους κορυφαίους Έλληνες ποιητές και ο Κύπριος ποιητής που εξέφρασε άρτια την συνειδησιακή ταυτότητα του Κυπριακού λαού. Η κυπριακή πολιτεία θέλοντας να τιμήσει τον άξιο αυτό ποιητή της, χαρακτήρισε το 2014 «Έτος Κώστα Μόντη» με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή του.
Στα πλαίσια των εκδηλώσεων του Ιδρύματος «Κώστας Μόντης» με τίτλο «Έτος Κώστα Μόντη», παρουσιάστηκαν στην Κύπρο στις 17 Ιουλίου 2014, για πρώτη φορά, εκτενή αποσπάσματα από την ποιητική σύνθεση «Γράμματα στη μητέρα» υπό μορφή θεατρικού μονολόγου με μουσική επένδυση. Η ίδια παράσταση θα λάβει χώρα στις 18 Φεβρουαρίου 2015 (γενέθλια επέτειος του ποιητή) στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης στην Αθήνα με τη σύμπραξη του εν λόγω Ιδρύματος, του Ιδρύματος «Κώστας Μόντης», των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου και του πολιτιστικού φορέα της Πρεσβείας της Κύπρου στην Αθήνα «Το Σπίτι της Κύπρου».
`
«Γράμματα στη μητέρα»
Τα «Γράμματα στη μητέρα» είναι τρείς αυτόνομες ποιητικές συνθέσεις οι οποίες γράφτηκαν σε τρείς διαφορετικές περιόδους. Η «μητέρα», στην οποία απευθύνεται ο ποιητής, είναι η πραγματική του μητέρα Καλομοίρα Μπατίστα, την οποία έχασε στα 12 του χρόνια. Ο θάνατος της μητέρας του καθόρισε έντονα τον ψυχισμό και την ποιητικό του λόγο.
Το «Πρώτο γράμμα στη μητέρα» γράφτηκε και εκδόθηκε το 1965. Ο ποιητής απογοητευμένος από την έκβαση του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-’59 (έντονα «αντι-Ζυριχικός» καθώς ήλπιζε στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα) περιγράφει με οδύνη την εγκυμονούσα με κινδύνους φαινομενική ανεξαρτησία και ευημερία του νησιού.
[…]
Μητέρα, δεν βλέπεις πως μας αφαίρεσαν τα οστά
και σωριαζόμαστε στο παραμικρό
και προσπίπτουμε;
Μητέρα, τ’ αμπέλια δεν παράγουν για μας,
Οι μύθοι διακόπτονται στο κατώφλι μας.
Πρέπει όταν γεννηθήκαμε
να ’κλεισαν πίσω μας όλες οι πόρτες, δεν πρόσεξες;
Πρέπει όταν γεννηθήκαμε
το χωριό να διαγράφτηκε, δεν πρόσεξες;
[…]
Μας είπαν προεξείχε η καρδιά
και την περιέκοψαν.
Μας είπαν προεξείχαν τα όνειρα
και τα περιέκοψαν,
μας είπαν προεξείχαν οι αιρετικοί πόθοι.
Τι υποσημειώναμε, είπαν, τις νύχτες στα κράσπεδα
των αγαλμάτων,
τι έννοια είχε το δίχτυ ασφαλείας
που απλώναμε κάτω απ’ τον ήλιο;
Όμως εμείς μ’ αυτά ποτίζαμε τους ουρανούς δάκρυα,
μητέρα
όμως εμείς μ’ αυτά κλεινόμαστε έρμαια στη σοφίτα.
[...]
`
Το «Δεύτερο γράμμα στη μητέρα» γράφτηκε και εκδόθηκε το 1972. Με άκρατη μελαγχολία και γλαφυρότητα ο ποιητής περιγράφει στην μητέρα του την προσπάθεια του νέου κράτους να μετατραπεί σε μια μεγάλη απρόσωπη δημόσια υπηρεσία, αναπολώντας ταυτόχρονα τις εποχές της αθωότητας. Επίσης συνεχίζει να ανησυχεί για το μέλλον του νησιού.
[…]
Κι είμαστε σ’ ένα μικρό νησί, μητέρα,
δεν μπορούν να μας τα φορτώσουν όλα αυτά,
κι είμαστε σε μια μικρή φυλακή, μητέρα,
δεν υπάρχει απλωσιά ν’ απλώσουν όλα αυτά
να τα δούμε με κάποια άνεση χώρου,
να τα δούμε με κάποια πίστωση χώρου,
να κατανεμηθούν,
ν’ αποκεντρωθούν,
ν’ αραιώσουν.
Στοιβάζονται, σου λέω, επάλληλα απάνω μας
και δεν αναπνέουμε.
[…]
Μητέρα, διαισθάνομαι πως το γράμμα μου άρχισε να διασπάται,
διαισθάνομαι πως η συνοχή που επεδίωξα άρχισε να διασπάται,
πως η δομή που ήλπιζα άρχισε να διασπάται
σαν τις κουρασμένες τετράδες των μαθητικών παρελάσεων
όταν προσεγγίζουν το τέρμα 5
που λεν «ουφ» και ξεκουμπώνουν τα κολάρα
και «επιτέλους»
και σπεύδουν να επανέλθουν το ταχύτερο στα καθημερινά
και σπεύδουν να επανέλθουν το ταχύτερο στα συνήθη.
Κι η αλήθεια είναι πως τι χρειαζόταν η συνοχή, 10
κι η αλήθεια είναι πως τι χρειαζόταν η δομή,
πώς θα διασωζόταν η δομή,
πώς θ’ άντεχε η δομή,
πώς θ’ άντεχε η συνέπεια,
πώς θ’ άντεχε η ακολουθία, 15
πώς θ’ άντεχε ο ειρμός,
που, όπως είπα, έρχεται ο τυχών απροειδοποίητα κι ανοίγει την πόρτα,
που έρχονται απροειδοποίητα κι ανοίγουν την πόρτα
και μου τα πετάν ανάκατα μέσα, 20
που ξανάρχονται απροειδοποίητα και ξανανοίγουν
και διαδίδεται η είδηση
κι έρχονται κι άλλοι κι άλλοι
και συνωθούνται;
[...]
`
Το «Τρίτο γράμμα στη μητέρα» γράφεται το 1980. Η οδύνη του πολέμου, η απελπισία και οι φόβοι του για το μέλλον του νησιού είναι διάχυτα στο ποίημα. Περιγράφει τη ζωή στο έρεβος που απλώθηκε μετά την τουρκική εισβολή. Σημαντική και έντονη είναι η αναφορά του στην ηχηρή απουσία της Ελλάδας στις δύσκολες εκείνες στιγμές που ζούσε η Κύπρος.
[...]
Μητέρα, αν το βρεις βαρύ το γράμμα μου,
είναι που σκύβει απάνω του ο Πενταδάκτυλος φορτωμένος Τούρκο,
αν το βρεις ασήκωτο,
είναι που γονατίζει απάνω του ο Πενταδάκτυλος φορτωμένος Τούρκο.
Είναι ένα μεγάλο πρόβλημα ο Πενταδάκτυλος, μητέρα.
Στο κάτω-κάτω το Μόρφου δεν το βλέπουμε,
στο κάτω-κάτω την Κερύνεια δεν τη βλέπουμε,
την Αμμόχωστο δεν τη βλέπουμε,
όμως αυτός είν’ εκεί απέναντί μας ,
όμως αυτός είναι διαρκώς εκεί απέναντί μας ,
και μας κοιτάζει , και μας κοιτάζει μ’ ένα τρόπο …
και κάθεται βραχνάς και μολύβι στο στήθος μας,
όμως αυτός είν’ εκεί απέναντί μας ,
και δεν μπορεί να κρυβεί σαν το Μόρφου,
και δε μπορεί να κρυβεί σαν την Κερύνεια
και σαν την Αμμόχωστο.
Και λέει: “Λοιπόν”;
και μας ρωτά: “Λοιπόν”;
[...]
Την περιμέναμε μέσ’ απ’ τους καπνούς και τις φλόγες της κοιλάδας των Κέδρων,
Την περιμέναμε απ’ το ξάγναντο του Τρίπυλου,
την περιμέναμε βουτηγμένοι ως το λαιμό
στη θάλασσα της Κερύνειας,
συγκρατούσαμε το ξεψύχισμά μας να μας προφτάξει.
Φυλλομετρούσαμε την Ιστορία της.
Φυλλομετρούσαμε σαν ευαγγέλιο την Ιστορία της
-«να εδώ κ’ εδώ κ’ εδώ»-
και την περιμέναμε,
κι «όχι, δεν μπορεί να μην έρθει», λέγαμε
κι «όχι, δεν γίνεται να μην έρθει», λέγαμε
κι όπου να’ ναι άκου την με τους Σπαρτιάτες της
και τα «Υπό σκιάν» και τα «Μολών λαβέ» και τον «Αέρα»,
κι όπου να’ ναι άκου την!
Και πραγματικά μια νύχτα έφτασε το μήνυμα πως η Ελλάδα ήρθε.
Τι νύχτα ήταν εκείνη, μητέρα,
τι αντίλαλος ήταν εκείνος,
τι βουητό ήταν εκείνο που σάρωσε το νησί!
Αγκαλιαστήκαμε κλαίγοντας και πηδούσαμε
και φιλιόμαστε και νοιώθαμε ρίγη να μας περιλούουν
και τα στήθια μας φούσκωναν να διαρραγούν
κ’ η καρδιά μας χτυπούσε να της ανοίξουμε να βγει.
οι χαροκαμένοι ξέχασαν τα παιδιά τους
και τους αδελφούς και τους πατέρες
κ’ έκλαιγαν για την Ελλάδα πια,
κ’ έχασκαν μ’ ένα γελόκλαμα.
Κ’ έλεγαν οι δάσκαλοι «Είδατε;»
Και λέγαμε όλοι «Είδατε;»
Ώσπου την άλλη μέρα πέσαμε ως το βυθό
ώσπου την άλλη μέρα πέσαμε πέρα απ’ το βυθό,
ώσπου την άλλη μέρα βούλιαξε το Τρίπυλο, ώσπου την άλλη μέρα πισωπάτησε
σιωπηλό το Τρόοδος να βρει βράχο να καθίσει,
ώσπου την άλλη μέρα γούρλωσε τα μάτια η Αίπεια,
ώσπου την άλλη μέρα γούρλωσαν τα μάτια οι Σόλοι και το Κούριο
κ’ οι αγχόνες της Λευκωσίας
γιατί η Ελλάδα δεν ήρθε,
γιατί ήταν ψεύτικο το μήνυμα,
ψέμα η Ελληνική μεραρχία στην Πάφο,
γιατί μας είπαν ψέμα οι ουρανοί και ψέμα οι θάλασσες
και ψέμα τα χελιδόνια και ψέμα η καρδιά
και ψέμα οι Ιστορίες μας,
ψέμα, όλα ψέμα.
Είχε λέει, άλλη δουλειά η Ελλάδα,
κάτι πανηγυρισμούς,
κ ήμαστε και μακριά και δεν μπορούσε, λέει,
λυπόταν, δεν το περίμενε,
ειλικρινά λυπόταν,
ειλικρινά λυπόταν πάρα πολύ.
Κ’ οι δάσκαλοί μας έσκυψαν ντροπιασμένοι,
και τα «Εγχειρίδια» έσκυψαν ντροπιασμένα
κ’ οι δάσκαλοί μας τρέμουν τώρα πια,
και τα «Εγχειρίδια» τρέμουν τώρα πια
όσο πλησιάζουν τα περί Θερμοπυλών και τα περί Σαλαμίνος…
Δεν κάνω ποίηση, μητέρα,
έχω αντίγραφα.
[...]
`
Η μουσική
Η μουσική πρέπει υπηρετεί το κείμενο. Περιγράφει τα συναισθήματα του ποιητή σχεδόν υπόκωφα με αυτοσχεδιαστική διάθεση, σιωπές, αλλά και με συγκεκριμένα μουσικά μοτίβα. Στις κορυφώσεις του κειμένου παρεμβάλλονται τραγούδια σε ποίηση Κώστα Μόντη, είτε σε στίχους από τα «Γράμματα στη μητέρα», είτε σε στίχους από τις περίφημες «Στιγμές», που γράφτηκαν αποκλειστικά για την παράσταση αυτή. Τα όργανα που χρησημοποιούνται είναι τα αντιπροσωπευτικά της ατμόσφαιρας της ποίησης του Κώστα Μόντη. Φλάουτο και κιθάρα για την τρυφερότητα, σαντούρι για την ελληνικότητα, λαούτο και ούτι για την πατρίδα του. Η σημασία του ποιητικού αυτού έργου σήμερα είναι ό,τι μας αφυπνίζει σε μια εποχή γενικών κρίσεων και επιβεβλημένης ψυχικής και πνευματικής ύπνωσης.
`
Η παράσταση
Τετάρτη, 18 Φεβρουαρίου 2015, στις 21:00
Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
Αίθουσα: Θέατρο
Συντελεστές:
Μουσική Σύνθεση: Γιώργος Καλογήρου
Ερμηνεία: Έλενα Χατζηαυξέντη
Παίζουν:
Σταυρούλα Σπανού, Σαντούρι
Ιωάννα Γεωργίου, Φλάουτο
Γιώργος Καλογήρου, Λαούτο - Κιθάρα - Ούτι
Σκηνογραφική & Ενδυματολογική Επιμέλεια: Μιράντα Θεοδωρίδου
Φιλολογική Επιμέλεια & Επιλογή Κειμένων: Παντελής Βουτουρής
Διοργανωτές:
Ίδρυμα «Κώστας Μόντης»
Πολιτιστικές Υπηρεσίες Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου
«Σπίτι της Κύπρου»
Είσοδος Ελεύθερη
Απαραίτητη η κράτηση θέσης: 210 34 18 579, Δευ-Παρ 11:00 - 14:00.
Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας