`
Η συλλογή περιλαμβάνει 33 ποιήματα, από τα οποία το καθένα συνδέεται με μιαν αφορμή, αφετηρία επαναβίωσης γεγονότων και καταστάσεων ή με μια επαν - επεξεργασία θεμάτων της μνήμης και του συναισθηματικού κόσμου του ποιητή. Πολλά από αυτά ανασύρονται από το «κρυφό υπόγειο του υποσυνείδητου» (1), διατυπώνονται με λόγο συχνά κρυπτικό και η λεκτικοποίησή τους προσομοιάζει με «ελάσσονα διαδικασία εξιλέωσης» για το δημιουργό. Σε αυτή τη νοερή διάθλαση ζωντανών παραστάσεων και απωθημένων βιωμάτων συντελείται η μαγική μεταμόρφωση της ποιητικής διεργασίας, που καθιστά την ποίηση του Γ. Καρτάκη πραγματικά «εργαστηριακή» (2) και γι’ αυτό ακριβώς άκρως ενδιαφέρουσα .
Η γλώσσα της ποιητικής γραφής του είναι απλή καθημερινή, με στοιχεία του προφορικού λόγου και της κρητικής διαλέκτου ακόμη. Με πολλή φροντίδα καταρτίζει το προσωπικό του ποιητικό «λεξικό» σταχυολογώντας εκφράσεις ή αναπάντεχα συνταιριάζοντας λέξεις και φωνήματα, που φορτίζει με προσωπική γλωσσική διαίσθηση. Οι λόγιοι τύποι , δηλωτικοί της ευχερούς διακίνησης του ποιητή στη διαχρονικότητα της γλωσσικής εξέλιξης, οδηγούν συνειρμικά στη θεματολογία της μυθολογίας ή της αρχαίας λογοτεχνίας, συνταιριασμένα μάλιστα με τα θέματα και το λόγο της καθημερινής ομιλίας. Η λεκτική ποικιλομορφία μοιάζει να είναι αποτέλεσμα της διανοητικής επεξεργασίας και της εκούσιας περιδίνησης των συναισθημάτων, που δεν συντελείται χωρίς πόνο και χωρίς κόπο. Αντιθέτως ο τρόπος της αποτύπωσης είναι κυριολεκτικά απότοκος μιας πραγματικής «γλωσσικής αναδημιουργίας», κατά τη σεφερική έννοια.
`
Γνώρισμα κοινό με τους υπερρεαλιστές ποιητές , ίσως και δανεισμένο από αυτούς η καταπάτηση των κανόνων της συμβατικής γραμματικής. Τα κεφαλαία γράμματα έχουν αποβληθεί, τα σημεία της στίξης λείπουν συνήθως. Σπανιότατα παρουσιάζεται κάποιο από αυτά . Έτσι προφανώς η απουσία τους επιτρέπει πολλές διαφορετικές αναγνώσεις, αλλά και αντίστοιχες νοητικές προσλήψεις των σημαινομένων.
Ως προς τα ρηματικά πρόσωπα ο λόγος συνήθως απευθύνεται από το «εγώ», από το «ποιητικό υποκείμενο» προς τον αναγνώστη. Έτσι η εσωτερική ανάγκη αυτοέκφρασης, η προσωπική έγνοια ποιητικής εκφόρτισης συναισθημάτων και σκέψεων μετατρέπεται ταυτοχρόνως σε υπολανθάνουσα διαδικασία αυτογνωσίας και αυτοπροσδιορισμού, ενώ η γραφή τότε παίρνει το χαρακτήρα εσωτερικού μονολόγου ή ημερολογιακών σημειώσεων. Το β΄ενικό πρόσωπο, που επίσης συχνά συναντιέται, καθιστά το ύφος χαμηλόφωνο σχεδόν κουβεντιαστό και οικείο, αποκαλυπτικό και καθοδηγητικό της σκέψης και των αισθημάτων , που αναφύονται. Λίγα ποιήματα διαμορφώνονται με άξονα το «εμείς», στοιχείο ενδεικτικό του αισθήματος απομόνωσης στον άξενο - ακόμη και όταν είναι οικείος - χώρο.
Τα ρήματα στην αρχή της ποιητικής διατύπωσης γράφονται στον ενεστώτα. Η ποίηση έτσι φαίνεται να αποδίδει τις σκέψεις της στιγμής, την ακτινογραφία της βιούμενης πραγματικότητας, που όμως όσο συμπληρώνεται από στοιχεία και σχόλια συνειρμικά ακολουθεί τον αναδρομικά κινούμενο μίτο των αναμνήσεων. Αυτές ξετυλίγονται με εναλλασσόμενους ιστορικούς χρόνους κατά περίπτωση, δίνουν την προοπτική του βάθους της βιωματικότητας, των εμπειριών που σημάδεψαν τον ψυχισμό του ποιητή. Πρόκειται για υλικό πολύτιμο στην κατάρτιση της προσωπικής ποιητικής θεματολογίας του, που περιλαμβάνει και τα «ασήμαντα» της χαμένης καθημερινότητας , καταγεγραμμένης διαισθητικά με την ευαισθησία της ψυχής του χρόνια ολόκληρα.
Ωστόσο αυτή η αφηγηματική πρόθεση συχνά συγχέεται με την περιγραφή , για να απεικονίσουν αρχικά ρεαλιστικά πρόσωπα και πράγματα, ενώ η εξωτερική δράση συμπληρώνεται από την παράθεση στοιχείων εσωτερικής συνειδητής και ασύνειδης διεργασίας. Έτσι αιφνιδίως μεταλλάσσεται το ύφος, μεταπηδά στην αφαίρεση, για να αποδώσει έναν πολύ προσωπικό ψυχισμό, για να εκφράσει τα ανομολόγητα, καθώς ο ποιητής είναι απρόθυμος να αναμετρηθεί με τη ρεαλιστική καταγραφή της πραγματικότητας ως το τέλος της. Τότε ο λόγος του πυκνώνει ιδιόρρυθμα, συχνά συμβολοποιείται και ανασυντίθεται, για να κλειδώσει την πόρτα στους «πολλούς» (3) και να αφήσει τους ενδιαφερόμενους στην αγωνία της ερμηνείας και αποκωδικοποίησης .
`
Η στιχουργική διαμόρφωση των ποιημάτων επίσης ποικίλλει. Κάποτε μονολεκτικοί, συχνά ολιγόλεξοι, άλλοτε με ολοκληρωμένα νοήματα και άλλοτε με προφανείς διασκελισμούς ή με ανολοκλήρωτα θέματα, αναγκαστικά επιβραδύνουν το ρυθμό της ανάγνωσης και εφιστούν την προσοχή του δέκτη στο βαρύ ιδιαίτερο φορτίο των λέξεων. Με αυτό όμως τον τρόπο χρωματίζεται και η μουσικότητα της στιχουργίας ∙ διατηρεί όμως την ανεξαρτησία της η σκέψη, που μοιάζει να αρνείται να υποταχθεί στη συμβατική ή τυποποιημένη αισθητική, όπως δεν υποτάσσεται ούτε στις λογικές κατασκευές ή στις ηθικές συμβάσεις.
`
Τόσο στη μορφή όσο και στη θεματολογία, στο ιδεολογικό περιεχόμενο, συντελείται η υπέρβαση του κοινού , του αναμενόμενου , του ρεαλιστικού , η απώθηση του συνειδητού και η δικαίωση του παράλογου, στο οποίο συχνά οδηγεί συνειρμικά η ροή του ασυνείδητου. Μάλιστα, η αποτύπωση πραγματικών καταστάσεων και συναισθημάτων εκτρέπονται με τρόπο σχεδόν μυστηριακό και απρόσμενο για τον ανυποψίαστο αναγνώστη στην παραδοξολογία, με υπερρεαλιστικό σχεδόν αυτοματισμό. Έτσι , εκθέτονται μύχιες σκέψεις , επιθυμίες και αγωνίες με τρόπο άλλοτε δραματικό, άλλοτε παιγνιώδη, αποτυπώνοντας τους ψυχικούς κραδασμούς, τις εφιαλτικές εικόνες του υποσυνείδητου και την ίδια την αγωνία του ποιητή στον ψιθυριστό διάλογό του με το χρόνο και το θάνατο.
Στην «παρωδία της άχραντης διάρκειας του χρόνου» (4) ελλοχεύει πάντοτε το εφήμερο , για να υπενθυμίζει το θάνατο. Ο ποιητής βιώνει επαναληπτικά το θάνατο των αγαπημένων του, τους υποδέχεται στα όνειρα και τους δραματοποιεί στις ποιητικές του προσλήψεις. Είναι παρόντες , τον συντροφεύουν τις νύχτες μέσα στην ομιχλώδη ατμόσφαιρα των οικείων χώρων, του εκφράζουν την αγάπη τους, συνομιλεί μαζί τους. Φαίνεται να παίζει με το θάνατο, με την «ηδονή του θανάτου», κάποτε τον αισθητοποιεί σε εικόνες πραγματικές έως υπερρεαλιστικές, άλλοτε φρικιαστικές έως εξπρεσσιονιστικές, που αποδίδονται με λόγο ελλειπτικό και υποβλητικό, όμως ζεστό και ανθρώπινο υπαινικτικά και διακριτικά φορτισμένο με αιωρούμενα συναισθήματα.
Με ανάλογο τρόπο διακριτικό και χαμηλόφωνο διατυπώνονται αρχαιόθεμα ποιήματα ή σνάλογοι στίχοι. Σε αυτά έχει οδηγήσει η αναζήτηση διαχρονικών αληθειών και αιωνίων συμβόλων. Αλλά και η αιώνια φύση, η κρητική ύπαιθρος, με τις ευωδιές και τους ήχους της, τα ήθη και τις εικόνες της , είναι οικεία στον ποιητή. Σε στίχους και σε εκφραστικά μέσα αναδύεται το αυθεντικό μεσογειακό τοπίο, καταγράφονται με ενάργεια σκηνές και εικόνες της φυσικής ζωής, με τρόπο που διεγείρουν όλες τις αισθήσεις του αναγνώστη, για να ανοίξουν το δρόμο της επιτήδειας ένθεσης ιερών εφηβικών μυστικών και γλυκών προσωπικών αναμνήσεων.
`
Ανάμεσα σε αυτές ο έρωτας έχει ξεχωριστή θέση. Συνιστά μυστήριο η βίωσή του , η διέγερσή του κρυφή μαγεία, η απόλαυσή του αναγκαία τροφή, που όμως πάντοτε υποκρύπτει τον κίνδυνο της προδοσίας ή το λιγότερο της ανέφικτης επικοινωνίας, ίσως και γιατί η γυναίκα είναι δοσμένη «στην κυοφορία των σπλάχνων της». Το όνειρα, «η μαγεία του μυαλού», η αντιπαράθεση με τα «φαρμάκια του φόβου», η ανάμειξη της φαντασίας και της «διείσδυσης σε στοές ανακάλυψης ολότελα δικές του» ερμηνεύουν κατά τη δική του ομολογία την καταγωγή του στίχου. Ο ποιητής βλέπει την ποίηση στη δική του καθημερινότητα, στις δικές του ερωτικές εμπειρίες, στις μαγικές νυχτερινές νοερές περιδιαβάσεις του, στις ενερμήνευτες ανασύρσεις των εγγραφών του υποσυνείδητου. Ανοίγει διάλογο μαζί της, που αποτυπώνεται στο έργο του∙ όμως διάλογο όχι εύκολα προσιτό στους πολλούς.
Γιατί το ποιητικό του έργο του Γιώργου Καρτάκη απευθύνεται στους ενδιαφερόμενους να περιηγηθούν την «υποκειμενική ενδοχώρα» (5) όχι μόνο του ίδιου αλλά μέσω της ποίησής του και τη δική τους, καλώντας τους σε μια διαδικασία βαθιάς και ανηλεούς ενδοσκόπησης, αυτογνωσίας αλλά και εσωτερικής κάθαρσης. Γιατί αυτά είναι τα δώρα της ποίησης , για όσους ξέρουν να τα απολαμβάνουν.
`
`
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
`
1 Η φράση εμπνευσμένη από την ποίηση του Γιώργη Μανουσάκη.
2 Η υιοθέτηση μιας αντίληψης της ποιητικής τέχνης απόλυτα εργαστηριακής» αποδίδεται στην ποίηση του Νίκου-Αλέξη Ασλάνογλου, ποιητή που εκτιμά ιδιαίτερα ο Γιώργος Καρτάκης.
3 Η εικόνα από το σχετικό ποίημα του Γιώργη Παυλόπουλου, Η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή.
4 Η φράση από ποίημα του Νίκου Καρούζου, (Τα ποιήματα, τ. Β’, Ίκαρος).
5 Από τη διατύπωση του Ανδρέα Εμπειρίκου «Η ανάγνωσις της ποιήσεως μοιάζει ταξίδι υπερωκεάνειο στον απέραντο εσωτερικό χώρο του ποιητή, στην υποκειμενική του «ενδοχώρα».
`
`
**********************************************************
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ
`
Η Επιθεώρηση Ποιητικής Τέχνης Ποιείν και το La soiree de Votanique [Καστοριάς 37, Βοτανικός (Στάση Κεραμεικός του μετρό)]
σας προσκαλούν την Κυριακή 4 Μαΐου 2014 στις 18. 30
σε μια βραδιά αφιερωμένη στον ποιητή και μεταφραστή, Γιώργο Καρτάκη
με αφορμή το βιβλίο του «Τώρα που τα σύννεφα», εκδ. Γαβριηλίδης 2013.
Θα μιλήσουν οι:
Βασίλης Λαλιώτης, ποιητής- μεταφραστής
Στέλλα Αλιγιζάκη, φιλόλογος-ιστορικός
Σπύρος Αραβανής, φιλόλογος-ποιητής, εκδότης Ποιείν