1.παιδική ηλικία
πέντε παιδιά παραταγμένα στη σειρά κι ένας πατέρας με
βέργα
κλάματα και μια λίμνη με ούρα
τεντώνουμε τα χέρια μπροστά εναλλάξ
προβλέψεως ένεκεν
ύστερα ο ήχος όπως βρίσκει η βιτσιά την αδελφή
χοροπηδώντας απ΄το ένα πόδι στο άλλο
τα ούρα καταρράκτης που τρέχει στα πόδια της
πρώτα απλώνεις το ένα χέρι ύστερα το άλλο
κι αν κρατήσει πολύ τα ανοίγεις
εκούσια
μια βιτσιά μια φωνή ένας αριθμός 30 ή 40
πότε πότε 50
και μια τελευταία από πίσω
βγαίνοντας από την πόρτα
αρπάζει ύστερα τον αδελφό απ΄τους ώμους τον τραβά
επάνω
δέρνει και συνεχίζει να μετρά
εγώ χαμηλώνω το βλέμμα μέχρι να έρθει η σειρά μου
η μάνα σπάει πιάτα στο διάδρομο
ενώ το al jazzera δείχνει
υπερδραστήριες μπουλντόζες κι εξοργισμένα ανθρώπινα μέλη
η λωρίδα της γάζας λουσμένη στο φως
σημαίες που φλέγονται
όταν ο σιωνιστής δεν εγκρίνει την ύπαρξη μας
αν αυτή εδώ είναι βέβαια ύπαρξη
επειδή κλαίμε με αναφιλητά από φόβο και πόνο
γιατί γυρεύουμε να πάρουμε αέρα να βρούμε το νόημα
στο σχολείο δεν επιτρέπεται να μιλάμε αραβικά
στο σπίτι δεν επιτρέπεται να μιλάμε δανέζικα
μια βιτσιά μια φωνή ένας αριθμός
*
2. παραμονές χριστουγέννων
καθόμουν μέσα στην γκαρνταρόμπα με ένα κουλουράκι κανέλας
στο χέρι
και μάθαινα κρυφά στη σιωπή να δένω
παπούτσια
πορτοκάλια με γαρύφαλλα και κόκκινες κορδέλες
κρέμονταν από το ταβάνι όπως διάτρητες
κούκλες βουντού
αυτές είναι οι αναμνήσεις μου από το νηπιαγωγείο
οι άλλοι λαχταρούσαν να έρθει
ο άγιος βασίλης
όμως εγώ τον φοβόμουν πολύ
το ίδιο όπως και τον πατέρα μου
*
3. 12 χρονών
όταν κατούραγε ο μικρός μου αδελφός
στο κρεβάτι
τον ξυπνούσαν μπουνιές
μια νύχτα με σκούντηξε
αδελφέ μού ξέφυγαν πάλι
ένιωσα την αγωνία του
γλίστρησα σιγανά στην τουαλέτα
έφερα χαρτί
σκούπισα το κορμί του
και το αδιάβροχο υποσέντονο
έβαλα τα ρούχα σε μια μαύρη
πλαστική σακούλα
και την έχωσα κάτω από το κρεβάτι
ανταλλάξαμε κουβέρτες
το πρωί έβαλα την κουβέρτα
στη σακούλα
και την πέταξα από το παράθυρο του πρώτου ορόφου
έπλυνα τα δόντια κι έφαγα το αραβικό μου
πρωινό
πήγα τη σακούλα στη μάνα μου στο μπλοκ 36
παρά τις απειλές του πατέρα να με κάνει μαύρο
στο ξύλο
αν ξαναπατούσα εκεί
μετά το σχολείο πήγα και πήρα τη σακούλα
που δε βρωμούσε πια ούρα
ο πατέρας ήταν ακόμα στη δουλειά
κι έτσι κάπνισα ένα τσιγάρο στο δωμάτιο
καρφώνοντας με το βλέμμα τον απέναντι τοίχο
*
4.τοκ τοκ στην πόρτα
ένας μουσουλμάνος απ΄την περιοχή του πάρκου γκέλλερουπ
βρήκε το δρόμο κι ανεβαίνει τη σκάλα μας
διαβάζει τα κουδούνια
και χτυπά την πόρτα με τα περισσότερα ονόματα κοριτσιών
ζυγιάζει με το βλέμμα πόσα παιδιά υπάρχουν στο σπίτι
θέλει για νοικοκυρά την μικρή μου αδελφή
να της χτίσει ένα παράδεισο στο παραδίπλα τσιμεντένιο τετράγωνο
με τις ευλογίες του αλλάχ και 20 χρόνια
διαφορά ηλικίας
να είναι ο πρώτος της άντρας την πρώτη νύχτα
να τη γαμά με το γένι του και να δοξάζει τον αλλάχ
για όλα
ένας ακόμα μουσουλμάνος απ΄την περιοχή του πάρκου γκέλλερουπ
βρήκε το δρόμο κι ανεβαίνει τη σκάλα μας
ζυγιάζει με το βλέμμα τον αριθμό των παιδιών
θέλει για νοικοκυρά την μεγάλη μου αδελφή
να μαγειρεύει και να υπακούει
και να γεννήσει 10 συμμορίτες που θα απαρνηθεί
αν γίνουν άπιστοι
*
5. αναγκαστικός περιορισμός
στο τέλος ήμασταν εκεί μαζί στημένοι
μέτωπα στραμμένα στον τοίχο
με δάκρυα στα μάγουλα και
πόνους στο λαιμό
καινούρια επιμελήτρια
άλλα παιδιά
πηγαίναμε στη μάνα μου στο απέναντι μπλοκ
την ξέρετε όμως δα την ιστορία
σκηνή
ο αρμόδιος με ένα φύλλο χαρτί
μερικά όργανα που έκαναν απλά τη δουλειά τους
η μάνα μου λέει
μη μου πάρετε το γιό μου γιορτάζουμε αύριο
μπαϊράμι
όμως αυτό εκεί το χαρτί
κι έτσι φοράω τα παλιοπάπουτσα
τους φιλώ στο μέτωπο αποχαιρετώντας
κλοτσάω τον αρμόδιο κατεβαίνω
τη σκάλα
μου περνούν χειροπέδες
συνιστά αδίκημα φωνάζουν τα όργανα
ένας χαμός
εγώ τους λέω είμαι ακόμα ανήλικος
τους κλοτσάω κι αυτούς
κι έτσι υπήρχε αντί για αρνί και κεμπάπ
πάπια μήλα και δαμάσκηνα
στο τηλέφωνο τη μια με λέτε καρντάση
την άλλη δανό
θέλετε να μάθετε γιατί είμαι σε ίδρυμα
αλλά γνωριζόμαστε τάχα;
μας ενώνει κάτι άλλο πέρα απ΄αυτόν τον πόνο;
εσείς γίνατε ψηλοί και όμορφοι
κι εγώ κατά πως φαίνεται ένας δανός
αλλά γνωριζόμαστε τάχα;
πάει πολύς καιρός που βγήκαμε
από την τρύπα
αλλά μάλλον δεν είναι αυτό που μας ενώνει
*
6. η σύλληψη
ξυπνώ εκείνο το πρωί
κάποιος με φώναζε φάλτσα και χτυπούσε στο
παράθυρο
παίρνω ένα μαχαίρι από το συρτάρι
και ανοίγω την κουρτίνα
δυο αστυνόμοι με πολιτικά
ξέρω τον ένα από την τελευταία φορά που
με σταμάτησαν με το αυτοκίνητο
γρήγορα κλείνω πάλι την κουρτίνα
βάζω ξανά το μαχαίρι στο συρτάρι
τραβώ το νερό στη λεκάνη να ξεπλύνει ένα βόλο
κρύβω τα μετρητά στις σελίδες του knausgard *
σπρώχνω κάτω από το κρεβάτι τρία laptops
βάζω τα παντελόνια μου και κάνω ένα τσιγάρο
πριν τους ανοίξω την πόρτα
είμαι κατηγορούμενος απ΄ό, τι όλα δείχνουν
ερευνούν το διαμέρισμα
κατάσχουν τους υπολογιστές και δυο
walkie - talkies
ένα στιλέτο
και μια χαρτόκουτα γεμάτη αστυνομικά βιβλία
τους λέω
δική σας η χαρτόκουτα όμως
μην ακουμπήσετε τα χέρια σας στη συλλογή μου.
΄
(Σ.τ.Μ: * Νορβηγός συγγραφέας)
************
Ακούστε εδώ τον Yahya Hassan να απαγγέλει το ποίημα « παιδική ηλικία»:
http://www.youtube.com/watch?v=N839DlASGkA#t=67
**********
Ο Yahya Hassan γεννήθηκε το 1995 σε μια κοινωνικά υποβαθμισμένη περιοχή της πόλης Aarhus στην Δανία από γονείς Παλαιστίνιους φυγάδες. 13 χρονών εγκατέλειψε το σχολείο και αναμείχθηκε σε μια σειρά από ποινικά αδικήματα, περνώντας γι΄αυτό το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μέχρι σήμερα σε αναμορφωτήρια ανηλίκων.
Σκέψου, σημειώνει ο Yahya Hassan στην πρώτη έκδοση των ποιημάτων του το 2013, να είσαι 18 χρονών και όλοι να σε θεωρούν ξένο. Ο πατέρας σου να σου κάνει κήρυγμα για τον Θεό και παράλληλα να σε κακοποιεί, να ζεις σε μια χώρα που αποκαλείται Δημοκρατία, η οποία σε απομονώνει εξ αρχής κλείνοντάς σε σε ένα γκέτο, όπου - ούτε κι εκεί - κανείς δεν θέλει να σε ξέρει. Παρ΄ όλα αυτά είσαι άνθρωπος, είσαι περήφανος και θυμωμένος.
Τα ποιήματα του Yahya Hassan είναι ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών, η γλώσσα του σαφής και ριζοσπαστική, το ύφος του από εριστικό γίνεται την άλλη στιγμή ήπιο και ποιητικό, οι εικόνες του εντυπωσιακές. Η ποίησή του, καταρρίπτοντας τα αποδεκτά στερεότυπα, πυροδότησε στη Δανία νέες συζητήσεις γύρω από θέματα μεταναστευτικής πολιτικής, ξαναφέρνοντας στο προσκήνιο τον προβληματισμό σε σχέση με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
***********
«Δεν ξέρω, τι είναι ευτυχία»*
Ε: Κύριε Χασσάν, από την εποχή της επίθεσης εναντίον σας στην Κοπενχάγη συνοδεύεστε από σωματοφύλακες. Φοβάστε ότι μπορεί να σας επιτεθούν ξανά;
Α: Όταν κάποιος περιστοιχίζεται από δυο σωματοφύλακες και συνεχίζει να φοβάται, τότε είναι δειλός. Ο φόβος είναι φυσιολογικό συστατικό της ανθρώπινης ζωής. Μπορεί, λοιπόν, να υπάρξει και στη δική μου. Παλαιότερα είχα δυο κοινωνικούς λειτουργούς που με πρόσεχαν, ύστερα δυο αστυνομικούς που με καταδίωκαν εδώ και εκεί ως κακοποιό, τώρα έχω δυο άτομα της μυστικής υπηρεσίας, που με συνοδεύουν διαρκώς.
Ε: Θα μπορούσαν κάποια στιγμή να γίνουν φίλοι σας;
Α: Όχι. Υπάρχουν, βέβαια, άνθρωποι που είναι πιο φιλικοί από κάποιους άλλους. Αυτοί όμως κάνουν μόνο την δουλειά τους.
Ε: Οι φανατικοί μουσουλμάνοι είναι εξοργισμένοι με τα ποιήματά σας, το ίδιο ισχύει και με κάποιους από τους συγγενείς και γνωστούς σας. Γνωρίζατε τον άντρα που σας επιτέθηκε τον περασμένο Νοέμβριο;
Α: Θα ήθελα κατ΄αρχάς να ξεκαθαρίσω πως απεχθάνομαι τους φανατικούς μουσουλμάνους το ίδιο όπως και τους ακροδεξιούς. Δεν έχω με κανένα από τους δυο κάτι κοινό και δεν γνωρίζω επίσης αυτόν που μου επιτέθηκε.
Ε: Λέτε πως απεχθάνεστε τους ακροδεξιούς. Μοιάζει όμως σαν να οικειοποιήστε τις απόψεις τους, όταν στα ποιήματά σας επιβεβαιώνετε τις προκαταλήψεις τους. Οι μετανάστες εμφανίζονται στην ποίησή σας ως τεμπέληδες και βίαιοι, ως κατεργάρηδες που εξαπατούν το κράτος. Αυτό δεν είναι κάπως προβληματικό;
Α: Είμαι ένας ποιητής που έχει γράψει μια συλλογή. Είμαι υπόλογος γι΄αυτή τη συλλογή, για τα ποιήματά μου, δεν είμαι υπεύθυνος για τις ερμηνείες που τους δίνουν οι αναγνώστες μου. Θα ήθελα να φέρω ένα παράδειγμα. Αν σου χαρίσω λόγου χάρη ένα μαχαίρι, το κάνω ίσως, επειδή ξέρω ότι σου αρέσει να μαγειρεύεις. Αν εσύ τώρα πάρεις το μαχαίρι και απειλήσεις ή μαχαιρώσεις με αυτό κάποιον, δεν φέρω εγώ γι΄αυτό την ευθύνη, επειδή σου χάρισα το μαχαίρι. Είναι μια δική σου απόφαση που την παίρνεις μόνη σου. Ακόμα κι αν σου έδινα ένα μαχαίρι για να σκοτώσεις κάποιον που χρωστά σε μένα χρήματα κι εσύ το κάνεις, πάλι δεν είναι δικό μου το φταίξιμο. Εσύ αποφασίζεις, τι είναι για σένα σωστό.
Ε: Εσείς όμως είστε εκείνος που γράψατε τα συγκεκριμένα ποιήματα, τα οποία πέραν τούτου θεωρούνται επίσης αυτοβιογραφικά. Δεν σας πονά, αν κάποιος τα χρησιμοποιεί παρερμηνεύοντάς τα;
Α: Αυτό που μπορώ να πω, είναι μόνο πως δεν συμφωνώ με τον τρόπο που οι άνθρωποι με χρησιμοποιούν. Και μ΄αυτή την εξήγηση έχω κάνει το χρέος μου. Αν σου δώσω ένα ρολό χαρτί υγείας, είναι αδιάφορο, αν εσύ το χρησιμοποιήσεις για να σκουπιστείς ή για να καθαρίσεις το πάτωμα.
Ε: Μα εδώ δεν πρόκειται για χαρτί υγείας, τα ποιήματα είναι κομμάτι του εαυτού σας…
Α: …όχι, είναι ένα προϊόν. Αν οι άνθρωποι ασχολούνται με μένα, αυτό έχει να κάνει με το βιβλίο μου, δεν έχει να κάνει με την ψυχή μου. Δεν μπορώ να κατευθύνω τους συνειρμούς του αναγνώστη. Θα μπορούσα απλά να σχεδιάσω στο χαρτί ένα κουδούνι και να πω πως είναι ένα άλογο κι εσύ να είσαι τώρα αυτή που πρέπει να βρει το άλογο. Ίσως όμως να μην ανακαλύψεις καν το άλογο και να δεις σ΄αυτό το κουδούνι κάτι τελείως διαφορετικό. Είναι το ίδιο, όπως αν εγώ γράψω ένα βιβλίο και σου πω πως είναι ιδιαίτερα επικριτικό απέναντι στο Ισλάμ ή στο σύστημα ή σε κάτι άλλο. Δεν γίνεται όμως έτσι. Η ζωή και τα γούστα κάθε ατόμου είναι αυτά που καθορίζουν τη σημασία ενός βιβλίου.
Ε: Κάποια από τα ποιήματά σας δημιουργούν την εντύπωση πως αποδίδετε το σύνολο των προβλημάτων σας στο τρόπο με τον οποίο σας έχουν συμπεριφερθεί οι γονείς σας. Δεν μοιάζει υπεραπλουστευμένο;
Α: Φυσικά και φέρω ο ίδιος την ευθύνη για τα ποινικά αδικήματα που διέπραξα. Εγώ έχω την ευθύνη για το γεγονός ότι χτύπησα ανθρώπους, όμως δεν φταίω εγώ για το ότι ο πατέρας μου ήταν βίαιος ή για το ότι είναι κάποιος που εξαπατά την κοινωνία.
Ε: Και η κοινωνία; Είναι άμοιρη ευθυνών;
Α: Υπάρχουν άνθρωποι, που κάθονται στο ταμείο ενός σούπερ μάρκετ και άλλοι, που μαζεύουν σκουπίδια από τους δρόμους. Έχουμε δικηγόρους, έχουμε φύλακες σωφρονιστικών ιδρυμάτων, όλοι αυτοί φέρουν ευθύνη για κάτι. Δεν είναι όμως φταίξιμο της κοινωνίας πως ο πατέρας μου είναι βίαιος και εξουσιαστικός. Υπάρχουν πράγματα για τα οποία πρέπει να αναλάβεις ο ίδιος την ευθύνη, εκτός κι αν έχεις μια ιδιαίτερα καλή σχέση με το ρόλο του θύματος.
Ε: Οι γονείς σας διέφυγαν στην Παλαιστίνη από συνθήκες παρόμοιες με αυτές ενός πολέμου. Πιθανόν εσείς να είστε ψυχικά τραυματισμένος. Δεν έχετε καθόλου κατανόηση για τίποτα απ΄αυτά;
Α: Δεν με αφορούν τα προβλήματα που είχε η γενιά των γονιών μου, αλλά τα προβλήματα που δημιούργησαν αυτοί οι άνθρωποι. Χτυπούν τα παιδιά τους, τα χειραγωγούν θρησκευτικά, είναι κοινωνικοί απατεώνες, δεν θέλουν να συνδιαλέγονται με ανθρώπους που είναι διαφορετικοί από αυτούς. Οξύνουν το χάσμα μεταξύ της μουσουλμανικής κοινότητας και της κοινωνίας της πλειοψηφίας.
Ε: Υπάρχει ένα ποίημα στο οποίο γράφετε για έναν μικρό αδελφό που έβρεχε στον ύπνο του το κρεβάτι. Στο ποίημα τον προστατεύετε κρύβοντας τα σεντόνια. Υπάρχει πράγματι αυτός ο αδελφός;
Α: Το βιβλίο έχει γραφτεί πάνω στη βάση της ζωής μου, των εμπειριών, των σκέψεων και των συναισθημάτων μου.
Ε: Αληθεύει ότι η μητέρα σας σάς έχει απαρνηθεί;
Α: Ναι, είναι αλήθεια. Υπάρχουν άτομα της οικογένειας, με τα οποία δεν μιλώ.
Ε: Με ποιόν από την οικογένεια έχετε ακόμα επαφή;
Α: Δεν έχει εδώ θέση αυτή η ερώτηση.
Ε: Περάσατε κάποια χρόνια σε σωφρονιστικά ιδρύματα. Συναντήσατε εκεί ανθρώπους που είχαν παρόμοια βιώματα με εσάς;
Α: Σαφώς.
Ε: Γίνατε ένας πιο ευτυχισμένος άνθρωπος ζώντας σε αυτά τα ιδρύματα;
Α: Δεν θα το έλεγα με τίποτα. Εκεί συμβαίνουν πράγματα..! Όλα αυτά ανήκουν όμως σε μια άλλη εποχή. Δεν μπορώ να πω πως ξέρω πραγματικά, τι είναι ευτυχία.
Ε: Σ΄αυτά τα ιδρύματα ξεκινήσατε να γράφετε ποίηση;
Α: Όχι, έγραφα και πριν.
Ε: Εμείς διαβάσαμε όμως πως…
Α: Διαβάζετε πολύ.
Ε: Είναι αλήθεια πως μια δασκάλα σας σάς παρακίνησε να γράψετε;
Α: Έγραφα και διάβαζα και πριν να συναντήσω αυτή τη δασκάλα. Αυτή μου δώριζε βιβλία. Υπάρχουν όμως πάρα πολλοί ακόμα άνθρωποι, που μου δώριζαν βιβλία.
Ε: Συχνά έχετε πει ότι θαυμάζετε τον Ντοστογιέφσκι. Δεν είναι παράξενο ένας τόσο νέος άνθρωπος όπως εσείς να διαβάζει Ντοστογιέφσκι;
Α: Έχει να κάνει με τον άνθρωπο. Έχω διαβάσει πολύ διαφορετικά μεταξύ τους πράγματα. Έτσι έκανα πάντα.
Ε: Οι ποιητές γνωρίζουν σπάνια επιτυχία. Γιατί αποφασίσατε να γράψετε ποιήματα και όχι για παράδειγμα ένα μυθιστόρημα;
Α: Στα δεκατρία μου είχα αρχίσει να παίζω μουσική Ραπ. Κοντά στο σπίτι μου υπήρχαν διάφορα εργαστήρια Ραπ μουσικής. Είχα εγγραφεί σε ένα από αυτά. Μου άρεσε, επίσης μου άρεσαν ο ρυθμός και η μουσική. Όμως με τον καιρό μου φαινόταν επιφανειακά, γελοιογραφικά. Κάποια στιγμή βαρέθηκα να παριστάνω συνέχεια τον σκληρό, δεν μου άρεσαν οι χρυσές αλυσίδες, τα λεφτά, το χασίς, οι γυναίκες. Συνέχισα να γράφω στίχους, αλλά δεν τους μαγνητοφωνούσα πια. Με τον καιρό αυτά τα κείμενα άρχισαν να γίνονται μικρές διηγήσεις, η έκφρασή μου απόκτησε μεγαλύτερη ακρίβεια, και στο τέλος έγιναν ποιήματα. Αυτή όμως η εξέλιξη δεν ήταν μια συνειδητή απόφαση.
Ε: Με την Ραπ θα μπορούσατε να έχετε ένα πιο νεανικό κοινό.
Α: Στις παρουσιάσεις των ποιημάτων μου έρχονται πολλοί νέοι, όπως επίσης και άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας. Το κοινό μου είναι μικτό.
Ε: Σε τι διαφέρει ένα τραγούδι Ραπ από ένα ποίημα;
Α: Η ποίηση δεν διακρίνεται από τα δόγματα που υπάρχουν στην κουλτούρα Χιπ Χοπ. Για να το καταλάβει, χρειάζεται κανείς να δει ένα και μόνο Ραπ βίντεο. Όλα λειτουργούν σύμφωνα με το ίδιο σχήμα. Η ποίηση είναι πιο ελεύθερη. Υπάρχει αυτοδράση, υπάρχουν ποιήματα που επικεντρώνουν στη γλωσσική μορφή και τα οποία δεν έχουν να επικοινωνήσουν ιδιαίτερα βάσει περιεχομένου, και υπάρχουν άλλα που η βαρύτητά τους αφορά στο άκουσμα. Δεν υποστηρίζω πως η ποίηση είναι τελείως ελεύθερη από δόγματα, αλλά πως διαθέτει περισσότερες φόρμες, πως δεν είναι τόσο περιοριστική όπως η μουσική Ραπ.
Ε: Κάποιος θα μπορούσε να πει πως αυτό το διάστημα είστε ένας σταρ στην Δανία. Θεωρείτε τον εαυτό σας πρότυπο;
Α: Όχι, δεν με θεωρώ. Μόνο και μόνο επειδή τώρα έχω γίνει ένας κάποιος ποιητής, και επειδή ορισμένοι πιστεύουν πως έχω ανέλθει σε κάτι άλλο, ανώτερο, δεν σημαίνει ότι αυτό συμβαίνει κιόλας. Ταυτόχρονα κάνω πάρα πολλά άλλα πράγματα, τα οποία ίσως δεν ενδείκνυνται ιδιαίτερα από ηθικής πλευράς. Δεν είμαι καλύτερος από άλλους, απλά είμαι κάποιος που γράφει ποιήματα. Την ίδια στιγμή μπορεί να είμαι κάποιος που διαπράττει ποινικά αδικήματα ή που κάνει χρήση εθιστικών ουσιών.
Ε: Ωστόσο είναι ασυνήθιστο ή και σπάνιο ακόμα το γεγονός, ότι υπάρχουν τόσο πολλοί άνθρωποι, που θεωρούν σημαντικό αυτό που έχετε καταφέρει.
Α: Αυτοί οι ίδιοι πρέπει να ξέρουν, τι είναι γι΄αυτούς σημαντικό.
Ε: Ο χώρος της λογοτεχνίας θεωρείται κάπως ελιτίστικος και αποτελεί για σας μια νέα εμπειρία. Αισθάνεστε περιθωριοποιημένος;
Α: Δεν κινούμαι ιδιαίτερα πολύ σε λογοτεχνικούς κύκλους. Το ότι έχω γράψει ποιήματα δεν σημαίνει ότι ανήκω σε κάποια ελίτ. Οι κύκλοι αυτού του είδους δεν με αφορούν ιδιαίτερα. Όμως ως άτομο που απόκτησε δημοτικότητα, έχω πότε πότε την αίσθηση πως είμαι κατά κάποιον τρόπο ένα είδος καμηλοπάρδαλης, που πολλοί θα ήθελαν να την συναντήσουν και να την περιεργαστούν.
Ε: Μπορεί κανείς να υποθέσει, μέσω της κριτικής που ασκείτε στο Ισλάμ, ότι απορρίπτετε κάθε μορφή θρησκείας;
Α: Σε ό, τι αφορά εμένα τον ίδιο, ναι. Αλλά μου είναι αδιάφορο, αν και σε τι πιστεύουν οι άνθρωποι. Το αν πιστεύουν λόγου χάρη στον Αλλάχ, στον Άγιο Βασίλη ή στον Χοντρό και Λιγνό. Μόνο όταν η πίστη τους αρχίσει να γίνεται αλλόκοτη και οι ίδιοι μεταμορφώνονται σε ομιχλώδη άτομα, έχω πρόβλημα.
Ε: Ευχαριστώ πολύ για την συνέντευξη.
Α: Όλα καλά.
*(Η συνέντευξη δόθηκε στην Fatma Aydemir στα πλαίσια της Έκθεσης Βιβλίου της Λειψίας τον Μάρτιο 2014, και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα taz, φ. της 06. 04. 2014)